برخی از باشندگان به ستیزه‌جویان کمک کردند، «آن‌ها شهر را از داخل تصرف کردند»
منبع: والاستریت ژورنال
نویسندگان: مارگریتاستانساتی و احسانالله امیری
برگردان: حمید مهدوی
ماه گذشته، خانواده محمد اکبر، وقتی که نزاعی بر سر یک قطعه زمین در قندوز داشتند، برای حق طلبی به طالبان رجوع کرد. اکبر گفت که در مقایسه با محکمه های کُند و اغلب فاسد دولتی، یک قاضی محلی طالبان هرگز درخواست رشوه نکرده و نزاع را در چند روز محدود حل کرد.
محمد اکبر، که به شکل روان انگلیسی صحبت می‌کند و عضوی از اقلیت شیعه‌ی هزاره است، از خشونت های اخیر در ولایت شمالی افغانستان به کابل فرار کرده است. وی گفت که آرزوی برگشتن حاکمیت سختگیرانهی طالبان در کشور را ندارد؛ اما مانند دیگر باشندگان قندوز ملاحظه اندکی به حکومت ولایتی یا فدرال دارد. وی گفت: «مردم از پرداخت رشوه به ستوه آمده اند».
این میزان نارضایتی یکی از عواملی بود که در بزرگترین پیروزی نظامی طالبان؛ از زمانی که تهاجم نیروهای به رهبری امریکا در سال 2001 این گروه سنی مذهب را از قدرت خلع کرد، به این گروه کمک کرد. نیروهای طالبان در 28 ماه سپتامبر شهر قندوز، مرکز این ولایت را به سرعت تصرف کردند و توانستند سه روز کنترل این شهر را در دست داشته باشند. یک عامل عمده ی این تصرف حیرت انگیز، آماده نبودن نیروهای افغانستان بود که اکثراً با نزدیک شدن طالبان از مرکز ولایت فرار کردند.
اما مقامها و باشندگان این ولایت می‌گویند مردم محل – از آن‌چه که آن‌ها آن را فساد مقامها و بردباری حکومت در برابر جنگ سالاران سوءاستفاده‌جو، مینامند خسته شده بودند – به صفوف شورشیان پیوسته بودند و در برخی موارد به جنگ‌جویان پناه دادند. رییس جمهور اشرف غنی، مقام پیشین بانک جهانی، تصدیق می‌کند که فساد فراگیر یکی از بزرگترین چالش‌های کشورش است و اخیرا خواهان «جهاد» علیه آن شد.
حمدالله دانشی، سرپرست ولایت قندوز که تازه به این سمت گماشته شده است، گفت: «طالبان در میان مردم قندوز بسیار نفوذ دارند و آن‌ها با استفاده از این نفوذ توانستند، قبل از حمله، جنگ‌جویان را در خانه های مردم در شهر قندوز جا بدهند. آن‌ها این شهر را از داخل آن تصرف کردند».
مقام‌های افغانستان و باشندگان [قندوز] می‌گویند که حدود 500 جنگ‌جوی طالب در جریان تعطیلات عید اضحی، ماه گذشته، با لباس ملکی وارد این شهر شدند و برخی از مردم محل نیز، هنگام حمله ستیزه‌جویان بر شهر، به جمع آن‌ها پیوستند. یکی از باشندگان قندوز، که از آن زمان تاکنون فراری است، گفت: «افرادی را می‌شناسم که در حومه‌های شهر زندگی می‌کنند و در هنگام سقوط شهر به دست طالبان، اسلحه به دست گرفتند. آن‌ها باشندگان قندوز بودند؛ اما آن‌ها به طالبان کمک کردند شهر را تصرف کنند. آن‌ها در کنار ستیزه‌جویان طالبان جنگیدند».
روز جمعه، ظاهرا نیروهای افغانستان کنترل بسیاری از نقاط شهر قندوز را در اختیار گرفتند؛ هرچند جنگ در سایر نقاط این ولایت ادامه داشت. سربازان حکومتی به جست‌وجوی خانه‌به‌خانه‌ی شان برای ستیزه‌جویانی که در خانه‌های مسکونی پنهان شده‌اند، ادامه داده‌اند. طالبان یونیفورم ندارند و این امر تشخیص دشمن از باشندگان را برای سربازان حکومتی، دشوار ساخته است. هرچند طالبان از مرکز قندوز عقب رانده شده‌اند؛ اما آن‌ها می‌گویند که مصمم باقی مانده‌اند. ذبیح الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان، گفت: «ما قندوز را سنگر خود می‌سازیم. قصد داریم از آن‌جا تمام کشور را آزاد کنیم».
شمال افغانستان که زمانی آرام بود، اکنون که طالبان به دنبال بهره‌برداری از خروج سربازان امریکایی از کشور و نارضایتی از حکومت غنی هستند، به خط مقدم جنگ جاری تبدیل شده است.
هم‌زمان با این‌که نیروهای ایالات متحده و [کشورهای] متحد آن کاهش می‌یابند و دامنه ماموریت‌های شان را محدود می‌کنند؛ طالبان تهاجمی‌تر شده‌اند و در مقایسه با گذشته، در مقیاس کلان جنگ‌جو جمع‌آوری می‌کنند. اکنون تمرکز جنگ‌جویان طالبان بر شمال شرق افغانستان، نظر به هر منطقه‌ی دیگر در کشور، بیشتر است. قندوز که زمانی سنگر مستحکم طالبان بود، آخرین شهری بود که شورشیان، پس از پنج سال حاکمیت بر افغانستان، در سال 2001، به نیروهای به امریکا باختند.
طالبان از دیر وقت بدین‌سو به وحشی‌گری و نقض حقوق [بشر] متهم بوده‌اند. نظر به گفته‌ی مقام‌های حکومت افغانستان و چندین گروه حقوقی، از جمله سازمان عفو بین‌الملل، جنگ‌جویان طالب در جریان اشغال مختصر قندوز توسط آن‌ها، چپاول و تجاوز کردند و قتل‌های فراقضایی انجام دادند. با این حال، خشم مداوم از آن‌چه که بسیاری از باشندگان قندوز آن را حکومت مرکزی فاسد و غیر موثر می‌دانند، نشان می‌دهد که جنگ بر سر شمال افغانستان به این زودی‌ها پایان یافتنی نیست. یک مقام حکومت مرکزی گفت: «وقتی مردم علیه تان باشد، کار زیادی از دست تان ساخته نیست».
وقتی آقای غنی در ماه سپتامبر 2014 به قدرت رسید، حکومت او وعده سپرد که در آغاز از قندوز، گروه مسلح غیر قانونی را سرکوب می‌کند. او حکومت محلی را بازرسی کرد، تمام مقام‌های ارشد را برکنار کرد و تیم جدید دست نشانده‌اش، به رهبری یک والی جدید که هیچ پیوندی با جنگ سالاران نداشت، را انتصاب کرد. محمد عمر صافی، والی آن وقت قندوز، در نخستین روز کاری‌اش به وال استریت ژورنال گفت: «تاریخ به ما نشان می‌دهد که ناامنی در قندوز می‌تواند بر تمام ولایت‌های شمال اثر بگذارد». چند ماه بعد، در ماه اپریل، شهر قندوز برای نخستین بار نزدیک بود سقوط کند. حکومت، به‌جای مهار شبه نظامیان، سال‌ها برای دفع طالبان به آن‌ها وابسته ماند. بسیاری از آن‌ها به نیروی پولیس محلی شامل ساخته شدند؛ اقدامی که بر نارضایتی عمومی افزود. مقام‌های امنیتی افغانستان گفتند که اخیرا نیروهای افغانستان، هنگام راه‌اندازی ضد حمله‌ی شان، در هفته گذشته در قندوز، از این گروه‌های مسلح کمک خواستند.
اعدام بدون محاکمه، جمع‌آوری غیرقانونی مالیات و دیگر آزار و اذیت‌ها این ملیشه‌ها و حامیان حکومتی شان را، به‌ویژه در میان مردم محلی پشتون، عمیقاً منفور ساخته است. بسیاری از این گروه‌های مسلح توسط جنگ سالارانی از قوم تاجک یا ازبک رهبری می‌شوند. یکی از باشندگان قندوز که نخواست از ترس انتقام از او نام برده شود، گفت: «دلیل اصلی سقوط قندوز به دست طالبان این است که مردم از این ملیشه‌ها به ستوه آمده بودند. در مقایسه با جنگ سالاران، طالبان با مردم خوب رفتار می‌کردند». آقای دانشی، سرپرست قندوز، اذعان کرد؛ درحالی‌که ملیشه‌ها به سربازان حکومتی کمک کرده‌اند، آن‌ها «باعث ایجاد برخی از مشکلات برای باشندگان [نیز] شده‌اند». طالبان از این نارضایتی عمومی بهره بردند.
هفته گذشته، جنگ‌جویان طالبان دو ولسوالی ولایت شمال شرقی بدخشان را تصرف کردند؛ چیزی که نیروهای امریکایی را برانگیخت تا دو حمله هوایی را علیه مواضع طالبان در آن‌جا انجام بدهند. نیروهای زمینی افغانستان تلاش دارند این ولایت را تصفیه کند. در ولایت‌های بغلان، تخار و فاریاب نیز درگیری‌ها شدید بوده است.
ذبیح الله مجاهد، گفت: «این رفتار سرکوب‌گرانه‌ی ملیشه‌ها، طالبان را در شمال قوی‌تر ساخته است». این گروه ستیزه‌جو می‌گوید که سربازگیری در ولایت قندوز و دیگر مناطق شمال آسان‌تر شده است. وی گفت: «در ولسوالی‌هایی که چند سال قبل ما صرف 20 جنگ‌جو داشتیم، اکنون صدها جنگ‌جو داریم و در جاهایی که ما صدها جنگ‌جو داشتیم، اکنون هزاران جنگ‌جو داریم».