شهریار فرهمند
اداره‌ی انکشاف بین‌المللی ایالات متحده‌ی آمریکا چندین پروژه‌ی کاری‌اش را با سازمان امداد و انکشاف بین‌المللی به خاطر آنچه سوء رفتار و فساد خوانده شده است، به حالت تعلیق در‌آورده است.
این چندمین بار است که پروژه‌های کاری برنامه‌های توسعه‌ای ایالات متحده‌ی آمریکا به حالت تعلیق در‌آورده می‌شود و سازمان‌ها و قراردادی‌هایی که با امریکا در بخش مصرف کمک‌های آن برای افغانستان کار می‌کنند، به سوء مدیریت، سوء رفتار و فساد و اختلاس متهم می‌شود.
تاکنون ایالات متحده‌ی آمریکا ده‌ها میلیارد دالر را در بخش‌های نظامی و ملکی برای افغانستان مصرف کرده است. بخش عمده‌ی این پول‌ها از طریق انجوها و قراردادیهای ایالات متحده مصرف شده است. در طول چهارده سال گذشته صدها مؤسسه و انجوی خرد و کلان داخلی و خارجی در افغانستان فعال بودند که کمک‌های اقتصادی جامعه‌ی جهانی به افغانستان را مصرف می‌کردند. تا سال 2010 در حدود هتفاد و پنج درصد کل کمک‌های جامعه‌ی جهانی به افغانستان از طریق همکاران و قراردادیهای آن‌ها یا انجوهای خارجی در افغانستان مصرف می‌شد و تنها بیست‌و‌پنج درصد از کل کمک‌های بین‌المللی مستقیما در اختیار دولت افغانستان قرار می‌گرفت. پس از کنفرانس کابل، جامعه‌ی بین‌المللی قبول کردند که بیش‌تر کمک‌های بین‌المللی را مستقیما از طریق دولت افغانستان اجرا کنند.
پیش از این نیز سیگار چندین گزارش را در مورد دزدی و غارت کمک‌ها، مدیریت نا‌سالم و عدم مؤثریت پروژه‌های به انجام رسیده به صورت مستند و موردی گزارش داده بود؛ اما هیچ‌یک از این گزارش‌ها و موارد اختلاس و سوء مدیریت تاکنون مورد بازرسی جدی قرار نگرفته است.
هم‌چنان این نهاد از قراردادیهای مبهم و فساد‌آلود انجوهای خارجی و فساد و اختلاس در ادارات حکومت افغانستان پرده برداشته و بارها به سنای آمریکا از حیف‌و‌میل شدن کمک‌های آمریکا گزارش داده بود. فساد در قراردادیهای آمریکا مشکل مزمنی است که اکنون در تمام ساختار‌ها و بخش‌های آن ریشه دوانده است.
حقیقت این است که انجوهای بین‌المللی که مسئول مستقیم مصرف میلیاردها دالر کمک‌های جامعه‌ی جهانی به افغانستان بودند، عامل اصلی در هدر دادن کمک‌های بین‌المللی می‌باشند. فساد و اختلاس به‌زودی در تمام آن‌ها ریشه دوانید و در منظوری و تطبیق پروژه‌ها کمتر به نتیجه و سودمندی آن‌ها توجه شد. بیش‌تر پروژه‌های انکشافی و بازسازی که از درک کمک‌های جامعه‌ی جهانی تأمین می‌شدند، در راستای عملیات‌های نظامی، اعمال نفوذی‌های سیاسی و لابی‌های اقتصادی و منطقه‌گرایی سوق داده شدند. بخش عمده‌ی آن‌ها صرف پروژه‌های سطحی در مناطق ناامن شدند و دوباره به‌زودی یا در اختیار طالبان و مخالفان مسلح دولت قرار گرفت، یا هم در جریان جنگ و عملیات‌های نظامی دوباره تخریب گردیدند.
دولت افغانستان هیچ‌گاهی نتوانست انجوهای خارجی را در امر مصرف کمک‌های بین‌المللی‌اش پاسخ‌گو سازد و بر امور و برنامه‌های آن‌ها نظارت جدی نماید. جامعه‌ی جهانی هم هیچ‌گاه به نگرانی‌ها و انتقادهای دولت افغانستان و نهادهای خارجی در ارتباط با خودسری و مسئولیت‌ناپذیری انجوهای بین‌المللی توجه نکردند. به همین دلیل، آفت ناکارآمدی و هیولای فساد در این نهادها و در کمک‌های جامعه‌ی جهانی جدی و فربه‌تر شد، به اندازه‌ای که اکنون خسارات و پیامدهای آن به سرشکستگی و پرونده‌ی سیاه و شرم‌آور برای اجرا‌کنندگان تبدیل شده است. اکنون بخشی از هزینه‌های آمریکا برای کمک به افغانستان به هدر رفته؛ اما هنوز هم فرصت برای بازشناسی ریشه‌ها و کشف گرداب‌های فساد باقی است و می‌توان با تحقیق، بخشی از پول‌های ضایع شده را دوباره به مسیر اصلی‌اش برگرداند.