ده‌ها هزار نفر در گوشه و کنار کشور، یک‌صدا فریاد حنجره‌های بریده‌ی شهدای زابل را بلند کردند. روز چهارشنبه ده‌ها هزار نفر در کابل و به دنبال آن در شهرهای مختلف افغانستان و جهان، علیه خشونت و افراطی‌گری اعتراض کردند و حکومت افغانستان را به سهل انگاری و بی‌توجهی نسبت به امنیت مردم مورد انتقاد قرار دادند. این حرکت جمعی در تاریخ افغانستان بی‌نظیر بود. این حرکت سه ویژگی اساسی داشت که آن‌را از تمامی اعتراض‌های دیگر در کشور تفکیک می‌کند.
اول: تظاهرات اخیر در سراسر کشور به شکل خود جوش سازماندهی گردید و مردم به دلیل درد مشترک و آینده‌ی مشترک یک‌صدا فریاد زدند. این حرکت، یک حرکت کاملاً ملی و مردمی بود و تمام اقشار جامعه، خرده هویت‌ها و گروه‌های مختلف قومی در آن حضور داشتند. مردم خود زمینه برگزاری این تظاهرات عظیم در کشور را فراهم کردند و تمام امکانات لازم توسط خود مردم تهیه گردید. هرکس به قدر توان در این حماسه‌ی تاریخی در کشور سهم گرفتند و شکوه حضور خود را در تاریخ ثبت نمودند. مردم با درک این واقعیت که تروریسم دشمن مشترک همه‌ی انسان‌ها است و گسترش آن می‌تواند فجایع بیشتری را در کشور بوجود آورد، به میدان آمدند و سیاست دولت را در مواجهه با تروریسم به چالش کشیدند. معترضان زخم برجای مانده از تروریسم را در هرنقطه‌ی کشور، درد و رنج تمام مردم افغانستان دانسته و با چنین نگاهی به خیابان‌ها ریختند تا کسانی را که این درد و رنج ملت را درک نمی‌کنند، اندکی به تأمل وا دارند. برخلاف این دوره، در تمام حرکت‌های جمعی دیگر دست یک حزب سیاسی و یا رهبر قومی- مذهبی در کار بود و اعتراضات تحت تاثیر علایق و وابستگی‌های سیاسی و گروهی برگزار می‌گردید. اما این بار نه تنها جریان‌های سیاسی به‌ویژه رهبران قومی نقشی در سازماندهی و بسیج دادخواهانه‌ی مردم نداشتند، بلکه با موضع گیری‌های ناروا نسبت به این حرکت ملی امیال‌های کاذب خود را نسبت به سرنوشت جامعه و مدیریت مردم نیز با پرسش‌های جدی مواجه ساختند.
دوم، نقش جوانان و نیروهای تحصیل کرده در این اعتراض بیش از همه برجسته‌تر بود. این قشر با درک مشترک از اوضاع موجود متحد گردیدند تا شرایط را به وضع بهتر تغییر دهند. جوانان با این حرکت تاریخی خود گفتمان جدیدی را در قلمرو فراتر از تعلقات قومی و سمتی مطرح کردند و با این کار بخش عمده‌ی مردم افغانستان را حول ارزش مشترک بسیج نمودند. این حرکت اگر از یک‌طرف علیه ناکارآمدی، ضعف و سوء استفاده‌های دولت مردان راه اندازی شده بود، از سوی دیگر گفتمان غالب قومی و رهبران سنتی را که از آن به مثابه پشتوانه‌های اقتدار خود در جامعه استفاده می‌کردند، نیز نشانه گرفت. بدین ترتیب، برای نخستین بار تمام مردم افغانستان حول ارزش مشخص که همان نفی خشونت در سراسر کشور میباشد، بسیج گردیدند. از این رو این نشانه‌ی تحول عمیق در سطح جامعه میباشد که مایه‌ی دلگرمی است.
سوم، شاخصه‌ی اصلی این اعتراضات ارزش مداری آن بود. مظاهره‌کنندگان همان‌گونه که نفی خشونت، بی‌عدالتی و حقوق شهروندی را شعار خود قرار داده بودند، در عمل نیز این اصول را رعایت کردند. با وجود تراکم انبوه جمعیت هیچ اقدام خشونت آمیزی از سوی تظاهرکنندگان صورت نگرفت. جوانان که سازماندهندگان اصلی این اعتراض ملی بودند، در سراسر مسیر دیوارهای انسانی ساخته بودند و در تمام این مدت هیچ گونه تعرضی به حقوق مردم، اماکن عمومی و دارایی‌های عامه انجام ندادند. اعتراض مردم با مدنی‌ترین شیوه‌ی ممکن انجام شد و با این کار مشق ارزش مداری در عمل نشان داده شد.
فارغ از هرگونه دست‌آورد آنی و فوری این حرکت مردمی، آن‌چه اهمیت دارد پیام این حرکت تاریخی است. معترضان در کابل و تمام شهرهای دیگر نشان دادند که بلوغ مردم به رشد کافی رسیده و نخبگان سیاسی باید این امر را به خوبی درک کنند.
عرفان مهران