جواد رها
- حقوق بشر، حقوقی است که انسان‌ها به خاطر انسان بودن، فارغ از ملیت، محل زیست، جنسیت، رنگ پوست، زبان و مذهب، از آن برخوردار اند. این حقوق به شکل امروزی آن در اعلامیه‌ها، معاهدات و عرف بین‌المللی گنجانیده شده‌اند. دولت‌ها وظیفه اصلی ترویج و حفاظت از حقوق بشر را به عهده داشته، در این راستا قوانین و سازوکارهایی را روی دست دارند. متاسفانه، باوجودی که دولت‌ها وظیفه اصلی ترویج و حفاظت از حقوق بشر را دارند، مهم‌ترین ناقضان حقوق بشر نیز می‌باشند. به همین دلیل، رسانه‌ها، به عنوان نهادی که وظیفه اطلاع‌رسانی به شهروندانان از تصمیم‌ها و عملکردهای دولت‌ها را به عهده دارند و دولت‌مردان را پاسخ‌گو قرار میدهند، می‌توانند نقش مهمی در ترویج و حفاظت از حقوق بشر بازی کنند. نقش رسانه‌های آزاد، به‌ویژه، در ترویج و حفاظت از حقوق بشر ارزنده است. نگاهی به آزادی رسانه‌ها و وضعیت حقوق بشر در دنیا نشان می‌دهد کشورهایی که بیش‌ترین آزادی رسانه‌ای را دارند، عموماً وضعیت حقوق بشری بهتری نیز دارند. به صورت عموم، رسانه‌ها می‌توانند به شیوه‌های زیر به ترویج و حفاظت از حقوق بشر یاری رسانند.
رسانه‌ها می‌توانند این آگاهی را در جوامع پخش کنند که احترام به یک سلسله ارزش‌ها مانند عدم خشونت، مدارا، حفاظت از محیط زیست و حقوق انسان‌ها از نیازهای اساسی جوامع انسانی بوده، زندگی مسالمت‌آمیز بدون احترام به این ارزش‌ها مختل شده، فجایع انسانی را در پی‌دارد. - رسانه‌ها می‌توانند به مردم در مورد حقوق بشری‌شان معلومات داده، سطح آگاهی عمومی را در مورد حقوق بشر افزایش دهند. افزایش آگاهی عمومی در مورد حقوق بشر می‌تواند از یک‌سو نقض این حقوق را کاهش داده، از سوی دیگر، کمک می‌کند تا انسان‌ها در برابر نقض حقوق شان ایستادگی کنند.
- رسانه‌ها می‌توانند با آگاهی دادن به مردم در مورد راه‌های حل مشکلات شان، آنها را در حفاظت از حقوق شان یاری رسانند. هم‌چنین، رسانه‌ها می‌توانند با آگاهی‌دهی از سازوکارهای دادخواهی، مردم را کمک کنند تا نقض حقوق‌شان را پی‌گیری نموده، جبران خسارت دریافت کنند.
- رسانه‌ها می‌توانند نیازمندی مردم و مناطقی را که حقوق انسانی‌شان در معرض خطر قرار دارد، یا از حقوق‌شان بی‌بهره‌اند، برجسته ساخته، توجه نهادهای مسئول را در بهبود وضعیت آن مردم و مناطق جلب کنند.
- رسانه‌ها، از همه مهم‌تر، می‌توانند با افشای نقض حقوق بشر و ناقضان آن، به ویژه دولت‌مردان، آنها را پاسخ‌گو قرار داده، از نقض حقوق بشر جلوگیری کنند.
اگر به وضعیت آزادی رسانه‌ها و حقوق بشر، در سال‌های اخیر، در افغانستان بنگریم، دیده می‌شود که رسانه‌ها به صورت تدریجی نقش بیشتری در ترویج و حفاظت از حقوق بشر می‌گیرند. در میان صدها رویداد نقض حقوق بشر، رویدادهایی مانند قتل فرخنده در کابل، سنگسار رخشانه در غور، گردن زدن شکریه تبسم و شش تن از همراهانش در زابل به مدد رسانه‌ها به گوش مردم افغانستان و جهان رسانیده شده، اعتراضات گسترده مردمی را برانگیخت که در نهایت دولت را وادار به پی‌گیری این رویدادها نمود.
در میان رسانه‌های افغان، روزنامه‌ی اطلاعات روز، یکی از رسانه‌هایی است که ترویج و حفاظت از حقوق بشر را از وظایف خود دانسته است. چاپ ویژه‌نامه‌های زنان، فرخنده و پرونده کابل بانک، نشان‌دهنده تعهد این روزنامه به حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان، حق حیات، و فساد و تاثیرات آن بر حقوق بشر میباشد. روزنامه‌ی اطلاعات روز، به‌ویژه، به بلند بردن آگاهی زنان، ترویج احترام به حقوق زنان و نشر و پی‌گیری موارد خشونت علیه زنان توجه کرده است. هم‌چنین، این روزنامه به حقوق مردم و مناطق محروم از طریق پرداختن به مشکلات آنها، که یکی از راه‌های جلب توجه دولت به بهبود وضعیت زیست آن مناطق، پرداخته است که نمایان‌گر تعهد این روزنامه به حق توسعه برابر و برخورداری تمامی شهروندان افغانستان از حقوق انسانی شان است. علاوه براین، اطلاعات روز به عنوان یکی از رسانه‌ها منتقد، به صورت مداوم کاستی‌ها و نابه‌سامانی‌های نهادهای دولتی را به نقد گرفته و از این راه به بهبود حکومت‌داری، که تاثیر مستقیم بر بهبود وضعیت حقوق بشر دارد، کمک کرده است. هرچند سنجش دقیق تاثیر عملکرد اطلاعات روز بر وضعیت حقوق بشر در کشور دشوار است، اما نگاهی به هزار شماره‌ی گذشته این روزنامه توجه آن را به حقوق بشر ستودنی می‌سازد. امیدوارم به مدد کار این روزنامه و دیگر رسانه‌های افغان، احترام و رعایت حقوق بشر در کشور گسترش یافته، مردم افغانستان بتوانند از حقوق لایتجزای انسانی خود بهره‌مند شوند.