اطلاعات روز: از بسیاری جهات، شانس این‌که به کجا به دنیا می‌آیید، مسیر زندگی شما را تعیین می‌کند: برخی پاسپورت‌ها قدرت بیشتری نسبت به دیگران دارند.
به نقل از واشنگتن پست، شاخصی که به تازگی توسط هنلی و همکاران –موسسه‌ی بین‌المللی مستقلی که در مسایل شهروندی فعالیت می‌کند- منتشر شده، تلاش کرده است تا کمیت ارزش پاسپورت‌ها را مورد قضاوت قرار بدهد و این کار را براساس تعداد سفرهای بدون ویزا برای صاحبان پاسپورت‌ها انجام داده است. برای سال 2016، این شاخص نشان داده است که آلمان‌ها برای سومین سال پی‌درپی معتبرترین پاسپورت جهان را دارند، و پس از آن تعدادی از دیگر کشورهای اروپایی، ایالات متحده، جاپان و کانادا با تفاوت اندکی قرار می‌گیرند.
بیاعتبارترین پاسپورت در این لیست: افغانستان.
درواقع، در طی 11 سال که این شرکت درحال رده‌بندی اعتبار پاسپورت‌های کشورها است، پاسپورت افغانی هفت بار در انتهای لیست قرار گرفته است – از سال 2010. تنها کشورهایی که تاکنون پایین‌تر از آن بوده‌اند، سودان جنوبی و سرزمین‌های فلسطین هستند – یکی از آن‌ها درمیان جوان‌ترین کشورهای مستقل جهان قرار دارد، و دیگری از لحاظ دیپلماتیک تنها توسط چند کشور در غرب به رسمیت شناخته شده است.
اما درحالی‌که پاسپورت افغانی احتمالاً کم‌ترین اعتبار را در جهان دارد، برای مردم افغانستان معمولاً تنها دارایی آن‌هاست.
تابستان سال گذشته، هم‌چنان که وضعیت امنیتی در این کشور وخیم‌تر شد، بسیاری از مردم افغانستان به تنها مرکز صدور پاسپورت در کابل سرازیر شدند تا برای سفری به خارج از کشور آمادگی بگیرند. شبکه‌ی اِی.بی.سی استرالیا گزارش داد که برخی افغان‌ها در تمام طول شب بیرون از اداره‌ی پاسپورت می‌خوابند تا بتوانند پاسپورت بگیرند. این اداره با افزایش حجم درخواست‌ها با مشکلات زیادی روبه‌رو شده است. یکی از مصاحبه‌شوندگان به شبکه‌ی اِی.بی.سی گفته بود: «اگر شما بعد از ساعت 5 صبح بیایید دیگر هیچ شانسی برای پرکردن درخواست ندارید». (ریاست پاسپورت مدتی بعد برای پاسخ‌گویی به افزایش تقاضا ماشین‌های جدید چاپ پاسپورت خریداری کرد).
بسیاری از کسانی که پاسپورت‌های خود را می‌گیرند، تلاش می‌کنند تا خود را در امتداد مسیر خطرناک مهاجرت از طریق ترکیه، به اروپا برسانند – مسیری که «جاده‌ی سیاه» نامیده شده است. پس از مردم سوریه، افغان‌ها بخش عمده‌ی موج پناهندگانی را تشکیل می‌دهند که به اروپا رسیده‌اند. اما برخلاف سوری‌ها یا عراقی‌ها، افغان‌ها با پاسخ‌های غیرقابل‌پیش‌بینی مقامات کشورها روبه‌رو هستند – اغلب به آن‌ها پناهندگی اعطا نشده و مجبور می‌شوند تا به خانه بازگردند.
سفر به اروپا فقط یکی از فاکتورها در بحران پناهندگی افغانستان است که به دهه‌ی 1980 برمی‌گردد؛ زمانی که حدود 5 میلیون افغان از جنگی که پس از تهاجم شوروی آغاز شد فرار کردند. بخش عمده‌ی آن‌ها به ایران و پاکستان رفتند و تعداد بسیاری در همان کشورها باقی ماندند. چند دهه جنگ و بی‌ثباتی باعث شد تا بخش زیادی قادر به بازگشت به کشور نباشند، و بسیاری از آن‌ها که در کشور ماندند نیز امید خود را به بهترشدن اوضاع از دست داده‌اند. مشکلاتی که در برابر شهروندان افغانستان قرار دارد، منجر به افزایش شدیدی در تقاضا برای پاسپورت‌های جعلی کشورهای دیگر از جمله سوریه شده است.
اگر تنها یک نقطه‌ی روشن برای افغان‌ها وجود داشته باشد این است که اگرچه پاسپورت‌های آن‌ها اعتبار چندانی ندارند، اما حداقل در تئوری می‌توانند از آن استفاده کنند. شهروندان کشورهایی که توسط بسیاری از دولت‌های جهان به رسمیت شناخته نشده‌اند، اغلب با این مشکل مواجه می‌شوند که اصلا امکان استفاده از پاسپورت‌های خود را ندارند – برای مثال، کسانی که پاسپورت دولت جدایی‌طلب سومالی را به‌دست دارند تنها در تعداد انگشت‌شماری از کشورهای جهان می‌توانند از اسناد سفر خود استفاده کنند.
و در برخی موارد، خود دولت‌ها هستند که برای شهروندانشان مشکلاتی در رابطه با پاسپورت خلق می‌کنند. می‌توان در این زمینه به کره‌ی شمالی اشاره کرد. تحقیق هنلی و همکاران دریافت که پاسپورت کره‌ی شمالی بااعتبارتر از پاسپورت افغانستان است و نه درجه بالاتر از آن قرار دارد. در تئوری، مردم کره‌ی شمالی امکان سفر به ده‌ها کشور جهان را دارند بدون این‌که نیاز به ویزا داشته باشند – کشورهایی از جمله سنگاپور، مالزی و قرقیزستان که در کل نیاز به ویزا ندارند.
اما مردم این کشور باید برای سفر به خارج، از دولت خود ویزای خروجی بگیرند. همان‌گونه که انتظار می‌رود، این کار آسانی نیست.