دو دهه پس از خروج شوروی از افغانستان، مسکو بار دیگر با تقویت همکاری‌های اقتصادی و نظامی به دنبال ایفای نقش بزرگ‌تر در این کشور است
منبع: دویچه ویله/ وصلت حضرت نظیمی +
ترجمه: حمید مهدوی
روسیه و افغانستان بار دیگر به دوستان هم تبدیل شده‌اند و دشمنی گذشته و خاطرات تلخ یک دهه اشغال این کشور جنوب آسیا توسط شوری را پشت سر گذاشته‌اند. این دو کشور امروزه روابط خوب دارند و آن‌ها سال گذشته حتا موافقت‌نامه‌ی امنیتی امضا کردند.
اخیراً مسکو 10 هزار میل کلاشینکوف و میلیونها گلوله به حکومت افغانستان داد و فراتر از آن، انتظار می‌رود که کمک‌های نظامی و اقتصادی روسیه به افغانستان سرازیر شود. هرچند روسیه از آغاز تهاجم به رهبری امریکا در این کشور در سال 2001 از لحاظ نظامی در افغانستان درگیر نشده است، اما مسکو برای بازسازی این کشور جنگ‌زده کمک لوجیستیکی کرده است. این همکاری توسط شورای ناتو-روسیه رسماً نهادینه شد.
تعامل فزاینده
عمر نثار، رییس مرکز مطالعات معاصر افغانستان در روسیه گفت پس از آن‌که روابط روسیه با غرب به دنبال درگیری اوکراین به سردی گرایید، مسکو تصمیم گرفت در افغانستان فعال شود و نقشش را توسعه بدهد. او با اشاره به کمک نظامی و سرمایه‌گذاری اقتصادی مسکو در این کشور به دویچه ویله گفت: «روسیه در تلاشی به منظور کمک به شکل‌دهی رویدادها در زمین به دنبال داشتن روابط نزدیک‌تر با حکومت افغانستان بوده است». علاوه بر آن همان‌طور که ضمیر کابلوف، رییس یک بخش در وزارت خارجه روسیه و فرستاده ویژه ولادیمر پوتین در افغانستان، در جریان دیدارتش با رییس جمهور اشرف غنی در 29 ماه فبروری گفت، روسیه قصد دارد به سکتور مسکن در افغانستان کمک کند. همزمان با این که کشورهای غربی به خروج شان از این کشور فقیر ادامه می‌دهند، افغانستان به نوبت خود نیز نه تنها از کمک‌های اقتصادی روسیه، بلکه از کمک‌های اقتصادی چین نیز استقبال کرده است. چین نیز در گفت‌وگوهای صلح با طالبان که تاکنون غیرمستقیم بوده است، نقش کلان ایفا می‌کند.
در حالی‌که روسیه به‌طور رسمی طرفدار گفت‌وگوهای صلح با طالبان است، این کشور در مورد این که گفت‌وگوها به‌زودی آغاز خواهد شد، تردید دارد. با این وجود، کابلوف از طالبان خواست در گفت‌وگوها شرکت کنند. او در جریان دیدار اخیرش از کابل تاکید کرد که تنها حکومت افغانستان اختیار رهبری گفت‌وگوهای صلح با ستیزه‌جویان را دارد. جاوید احمد، کارشناس مسایل جنوب آسیا در دانشگاه ییل گفت: «روسیه با حکومت افغانستان روابط دوستانه دارد، اما این کشور هیچ اعتمادی به گفت‌وگوها با طالبان با میانجی‌گری چین و ایالات متحده ندارد.» «روس‌ها بیشتر به تلاش‌های دیپلماتیک موازی علاقه دارند که توسط مسکو برای حمایت از منافع خودشان رهبری می‌شود». اما کارشناسان می‌گویند که روسیه در این تلاش‌ها شریک غیرمعمول طالبان را پیدا کرده است.
یک بازی دوگانه؟
کابلوف در ماه جنوری در مسکو به خبرنگاران گفت که منافع روسیه در افغانستان «به صورت عینی» با منافع طالبان تطابق دارد. او اظهار داشت که حکومت روسیه با طالبان در زمینه تبادل اطلاعات در مورد به اصطلاح گروه تروریستی دولت اسلامی در تماس بوده است؛ دولت اسلامی‌ای که به دنبال گسترش حضورش در این کشور بوده است. احمد، کارشناس دانشگاه ییل، می‌گوید که روسیه دولت اسلامی را یک تهدید کلان‌تر به منافع شان می‌بیند. او گفت: «به این دلیل است که آن‌ها دشمن سابق شان، طالبان، را به‌عنوان مانعی در برابر نفوذ رو به رشد داعش در همسایگی‌اش، در آغوش گرفته‌اند». یک گزارش ماه سپتامبر 2015 سازمان ملل متحد گفت که جنگ‌جویان داعش در 25 ولایت از 34 ولایت افغانستان می‌جنگند. بسیاری از این ستیزه‌جویان اعضای پیشین طالبان هستند. برآورد شده است که حدود 3000 جنگ‌جوی داعش در حال حاضر در افغانستان وجود دارد.
احمد گفت: «این یک رویکرد حساب شده و در عین حال خطرناک است که نه تنها پیامدهای گسترده‌ای برای امنیت افغانستان دارد، بلکه می‌تواند به یک جنگ نیابتی منجر شود». با این حال، او هشدار داد که هرگونه کمک مادی به طالبان به معنای نقض تحریم‌های سازمان ملل متحد خواهد بود.
اما نثار این را اغراق می‌خواند. این کارشناس گفت: «تمام قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی با طالبان تماس دارند.» «چه پاکستان باشد یا جاپان و چین و ایران، تمام کشورها حق دارند با طالبان تماس بگیرند. چرا روسیه نتواند این کار را انجام بدهد؟». نظر به گفته‌ی نثار، این رسانه‌های غربی و افغانستان هستند که اغلب بیانیه‌های کابلوف را تحریف و اشتباه تفسیر می‌کنند. نثار، با اشاره به روسیه هنوز با دشمن‌های قدرتمندی در افغانستان مواجه است، گفت: «هدف از بین بردن اعتماد میان این دو کشور و جلوگیری از احیای تعامل روسیه در افغانستان است».
دریای آمو به جای ولگا
با این وجود روسیه نگران است که گروه‌های تروریستی می‌توانند به آسیای مرکزی نفوذ کنند. نظر به گفته‌ی مقام‌های امنیتی افغانستان، صدها تروریست از کشورهای عربی، همراه با چچنی‌ها، اویغورها، ازوبیک‌ها، تاجیک‌ها و پاکستانی‌ها از منطقه مرزی وزیرستان شمالی به مقصد جنگ به افغانستان آمده‌اند. در نتیجه، در جریان سال گذشته شمال افغانستان به صحنه جنگ‌های خونین تبدیل شده است. مرکز ولایت قندوز که در حدود 70 کیلومتری مرز تاجیکستان واقع شده است، برای چند روزی به‌دست طالبان افتاد. شایعاتی در گردش است که این کمک‌های مادی روسیه به طالبان بود که طالبان را قادر ساخت در وهله اول این شهر را سقوط بدهند. روسیه نیز در مورد موجودیت این تعداد جنگ‌جوی تروریست در نزدیکی مرزش نگران است. مسکو، برای جلوگیری از ورود آن‌ها، تصمیم گرفته است ارتش تاجیکستان را کمک کرده و آموزش بدهد. کابلوف به یک خبرگزاری روسی در اوایل سال جاری گفت: «ما می‌خواهیم به جای جنگ با اسلام‌گرایان در ولگا در دریای آمو بجنگیم». شاید این می‌تواند به شعار احیای روابط روسیه و افغانستان تبدیل شود.