هافینگتن پست/ عبدالله شریف
ترجمه: معصومه عرفانی
در تاریخ 2 می سال 2011، نیروهای ویژه‌ی ایالات متحده در عملیاتی با اسم رمز «نیزه‌ی نپتون» به زندگی اسامه بن لادن پایان دادند. در 5 سال پس از آن، بحث‌های زیادی دررابطه با تأثیر مرگ اسامه بر جنگ با ترور صورت گرفته است. گروه‌های تروریستی زیادی از نیجریه تا لیبی، از آفریقا تا شرق میانه و سایر نقاط آسیا وجود دارند. خطرناک‌ترین و یکی از گسترده‌ترین گروه‌های تروریستی جهان، دولت اسلامی عراق و شام است. تروریسم چون آتشی سرکش، به‌سرعت در کشورهایی که از لحاظ سیاسی بی‌ثبات و شکست‌خورده هستند گسترش می‌یابد. باتوجه به سرعت انتشار تروریسم در جهان، توقف این روند کاری بسیار دشوار است، و حتا از بین بردن منبع اصلی آن نیز در حقیقت به معنای خاموش‌کردن کامل آتش نیست. پایان نهادن بر این آتش، نیازمند تلاش‌هایی هماهنگ است و مدت زیادی را در بر می‌گیرد. علی‌رغم مرگ اسامه بن‌لادن، تروریسم به گونه‌یی بی‌مانند درحال افزایش است. اما مجازات بن‌لادن برای به قتل رساندن 3000 نفر در ایالات متحده، تصمیم درستی بود. این اقدام، همچنین پیامی به سایر تروریست‌ها بود که جنایات آن‌ها فراموش نخواهد شد و یک روز آن‌ها پاسخگوی گناهان خود خواهند بود.
اسامه بن‌لادن در نزدیکی آکادمی نظامی شهر ابوت‌آباد مخفی شده بود که به سادگی در چشم‌دید مقامات پاکستان قرار داشت. پاکستان همواره منکر داشتن هرگونه اطلاعاتی دررابطه با محل اقامت بن لادن بوده و ادعا می‌کرد بنیانگذار گروه تروریستی القاعده و همراهان نزدیک او در منطقه‌یی کوهستانی در مرز افغانستان و پاکستان پناه گرفته‌اند. بعید است که مقامات پاکستانی از حضور او در فاصله‌ی نزدیک با آن آکادمی نظامی پاکستانی آگاه نبوده باشند. این مسأله ماهیت دوگانه‌ی جنگ پاکستان با ترور را نشان می‌دهد که برای طالبان نیز پناهگاه‌هایی امن و حمایت فراهم می‌کند. کشورهایی مانند پاکستان، همواره جرقه‌هایی برای شعله‌ورساختن آتش تروریسم ایجاد می‌کنند. این یکی از اساسی‌ترین فاکتورهایی است که تلاش‌ها در راستای مبارزه با تروریسم را پیچیده‌تر می‌سازد.
باید به خاطر داشت که ما، ایالات متحده، از افرادی مانند اسامه بن‌لادن و دیگران در سال‌های پایانی جنگ سرد حمایت کرده بودیم. امریکا و تعدادی از دیگر کشورها با حمله‌ی اتحاد جماهیر شوروی سابق به افغانستان در آستانه‌ی کریسمس سال 1979 خشمگین شده بودند. یکی از دلایل حمله پیشگیری از سقوط رژیم کمونیستی افغانستان وابسته به اتحاد جماهیر شوروی بود. این رژیم با حمایت شوروی و پس از کودتای خونین سال 1978 بر سر کار آمد. امریکا و متحدانش مانند مصر، عربستان سعودی، و کشورهای دیگر، آغاز به تجهیز و مسلح ساختن گروه‌های افغان ازطریق پاکستانی‌ها کردند تا آن‌ها را برای مبارزه در برابر تهاجم ارتش سرخ شوروی آماده سازند. در همان زمان، صدها نفر از سراسر کشورهای خلیج، ازجمله افرادی ثروتمند مانند اسامه بن لادن، از عربستان سعودی به شهر پیشاور در پاکستان رفتند. ده‌ها نفر دیگر از طبقات غیرمرفه از کشورهایی مانند مراکش، لیبی، مصر، الجزایره، در جنگ «خوب» یا جهاد علیه «کافران» اتحاد جماهیر شوروی به آن‌ها پیوستند. تأثیرگذاری این گروه‌ها و تلاش‌های آن‌ها برای کمک به افغان‌ها در مبارزه با اشغالگران قابل‌بحث است. اما شکی دررابطه با افراط‌گرایی و شبکه‌های آن‌ها وجود ندارد که درنهایت منجر به ایجاد القاعده در سال 1988 به‌رهبری اسامه بن‌لادن شد.
پس از خروج اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان، اسامه بن‌لادن به سرزمین مادری‌اش عربستان سعودی بازگشت، و پادشاهی کشور را محکوم کرد که اجازه داده‌اند نیروهای امریکایی در نخستین جنگ خلیج برای اخراج عراق از کویت از خاک عربستان استفاده کنند. سعودی حق شهروندی او را لغو کرده و بن‌لادن را به سودان تبعید کرد. او در سودان به تقویت القاعده و طراحی حملاتی علیه امریکا و منافع آن ادامه داد. در سال 1996، او مجبور به ترک سودان شد. او و همراهانش در زمانی که طالبان حکومت خود را آغاز کرده بودند به افغانستان پرواز کردند. افغانستان، به‌عنوان یک دولت شکست‌خورده، محیط کاملاً مناسبی برای اسامه بن‌لادن بود تا نخستین تلاش‌های خود برای طراحی حملات 11 سپتامبر 2001 را آغاز کند. اگرچه بلافاصله پس از این حمله، او به‌عنوان متهم اصلی هدف قرار گرفت، رییس‌جمهور بوش مدتی بعد اعلام کرد که جنگ با ترور بزرگ‌تر از تنها هدف‌گرفتن یک نفر است. نیروهای ایالات متحده در قالب «عملیات آزادی بلندمدت»، در ماه دسامبر سال 2001 برای گرفتاری اسامه بن‌لادن رفتند که به افغانستان حمله کرده بود. اما عملیاتی که برای کشتن یا دستگیری او در منطقه‌ی کوهستانی تورا بورا آغاز شده بود، بی‌نتیجه ماند. اسامه بن‌لادن و همراهانش موفق شدند تا خود را به پناهگاه‌های پاکستان و دوست قدیمی خود، سازمان جاسوسی پاکستان (آی.اس.آی) برسانند. میراث اسامه بن‌لادن چه بوده است؟ او و القاعده(ی اصلی) در نتیجه‌ی تعقیب‌های بی‌وقفه‌ی ایالات متحده به حاشیه رانده شدند که درنهایت منجر به مرگ اسامه بن‌لادن شد. بسیاری دیگر از همکاران بن‌لادن نیز با سرنوشتی مشابه مقابل شدند. اما همچنین آن‌ها قادر بودند تا سازمان‌های تروریستی مشابهی را در شرق‌میانه و مناطقی دیگر ایجاد کنند. تعدادی از این گروه‌های تروریستی حتا از القاعده نیز خشونت‌آمیزتر شدند، مانند القاعده در عراق به‌رهبری ابو مصعب الزرقاوی و القاعده در شبه‌جزیره‌ی عربستان. پیروان الزرقاوی به توسعه‌ی خود ادامه داده و حکومت خودخوانده‌ی دولت اسلامی (داعش) را ایجاد کردند که ثابت کرد به مراتب مرگب‌بارتر و ویران‌گرتر از دیگر گروه‌های تروریستی است.
به‌تازگی، یکی از پسران بن‌لادن، حمزه بن‌لادن، در یک ویدیو ظاهر شده است. پیام بن‌لادن جوان برای گروه‌های جهادی در شرق‌میانه این است که متحد شوند. آیا حمزه قادر خواهد بود تا میراث پدرش را احیا کند؟ به احتمال زیاد این اتفاق حداقل در کوتاه‌مدت ممکن نخواهد شد، اما سوال همچنان باقی خواهد ماند.
القاعده در حال‌حاضر جایگاه قدرتمندی در افغانستان ندارد. تعدادی از طالبان وفاداری خود را به داعش اعلام کرده‌اند. درنتیجه، دولت اسلامی موفق شده است تا در شرق افغانستان پایگاه داشته باشد. داعش به افغانستان با عنوان ایالات خراسان اشاره می‌کند. این نامی است که اعراب در دهه‌ی 7 و پیش از حمله به این منطقه و آوردن اسلام به سرزمین‌هایی که اکنون افغانستان خوانده می‌شود استفاده می‌کردند. طالبان افغانستان تصدیق کرده‌اند که اجازه دادن به القاعده و اسامه بن لادن برای اقامت در افغانستان در سال 1996 یک اشتباه بوده است. اگر آن‌ها (طالبان) این کار را انجام نمی‌دادند، مورد خشم و غضب نیروهای امریکایی نیز قرار نمی‌گرفتند و بنابراین، آن‌ها تا امروز قدرت را در افغانستان به دست داشتند.