هفته‌ی گذشته، هزاران نفر از مردم قوم هزاره در نقاط مختلف جهان تظاهرات‌هایی در اعتراض به پیشنهاد تغییر مسیر برنامه‌ریزی‌شده برای انتقال خط جدید برق «ترکمنستان-ازبکستان-تاجیکستان-افغانستان-پاکستان» «توتاپ» برگزار کرده‌اند.
پیشنهاد تغییر مسیر این خط برق توسط دولت، تنها یکی از بی‌عدالتی‌های متعددی است که در طی سال‌های اخیر، انگیزه‌یی برای بسیج این گروه اقلیت قومی فراهم کرده است.
این خط برق قرار بود از مسیر ولایت بامیان عبور کند که اکثریت جمعیت آن را قوم هزاره تشکیل می‌دهد. بااین‌حال، دولت در نهایت تصمیم گرفت که این خط را به‌جای بامیان از مسیر گذرگاه سالنگ منتقل کند.
پروژه‌ی توتاپ توسط بانک توسعه‌ی آسیایی تامین می‌شود و در صورت اجرا، برای مردم افغانستان امکان دسترسی گسترده‌تر به برق، و پیوند شبکه‌های برق‌رسانی دیگر که در حال‌حاضر در افغانستان وجود دارند را فراهم می‌کند.
انتقادات مرتبط با تصمیم دولت برای تغییر مسیر این پروژه از بامیان به سالنگ، در حال افزایش هستند و شکاف‌های موجود در امتداد خطوط قومی در افغانستان را عمق بیشتری می‌بخشند.
تظاهرات‌های اعتراضی در مخالفت با تصمیم دولت، به‌سرعت از بامیان به کابل، کانبرا، لندن، واشنگتن دی سی، توکیو، برلین، قم، استانبول و شهرهای دیگری در سراسر جهان گسترش یافت.
بسیاری از رهبران سنتی هزاره، از جمله کریم خلیلی معاون رییس‌جمهور سابق کشور، از معترضان حمایت کرده‌اند.
تظاهرات راه‌اندازی‌شده در کابل، از بزرگ‌ترین حرکت‌های اعتراضی پس از دوران طالبان بود. سطح مشارکت زنان در این تظاهرات، در داخل و خارج از افغانستان بی‌سابقه بود.
کیهان فرهمند این مساله را با ارسال تصویری از تظاهرات 17 می در کانبرا، استرالیا، برجسته ساخته است.
در رسانه‌های اجتماعی، معترضان با هشتگ «جنبش روشنایی» در رابطه با موضوع این خط برق مخالفت خود را نشان داده و در رابطه با این خط برق می‌نویسند.
پس از اوج‌گرفتن اعتراضات، رییس‌جمهور افغانستان اشرف‌غنی، کمیسیونی را برای بررسی قرارداد پروژه‌ی توتاپ تعیین کرده و اجرای آن را به تعلیق درآورد.
بسیاری از معترضان هزاره می‌گویند که به‌باور آن‌ها فساد دلیل اصلی تغییر مسیر است.
غنی همچنین گفته است که دولتش تضمین خواهد کرد که بامیان نیز از پروژه‌ی توتاپ برق دریافت کند، حتا اگر خط اصلی از این ولایت عبور نکرده باشد.
او دولت رییس‌جمهور سابق کرزی را برای تصمیم‌گیری در رابطه با تغییر مسیر پروژه مقصر می‌داند. معاون سابق کرزی این ادعا را به صراحت رد کرده است.
اما در حالی‌که این مساله درگیری‌ها و مجادلات معمول در سیاست افغانستان را برجسته ساخته است، اعتراضات اخیر ثابت کرد که ظرفیت جامعه‌ی مدنی افغانستان برای بسیج مردمی در داخل و خارج از کشور و رساندن صدای اعتراضی خود به‌شکل مسالمت‌آمیز، افزایش یافته است.
نشانه‌گرفتن خشم
دولت اشرف‌غنی که با خروج بخش عمده‌یی از نیروهای نظامی ایالات متحده و جسورشدن ستیزه‌جویان افراطی با مشکلات زیادی درگیر است، اشتباهات زیادی انجام داده و اکنون مردم در مقابل آن ایستاده‌اند.
در تاریخ 13 می، زمانی که غنی در حال سخنرانی در موسسه‌ی سلطنتی لندن بود، یکی از معترضان هزاره در میان صحبت‌های او برخاست و او را به اتهام این‌که وعده‌های خود در رابطه با پروژه‌ی توتاپ را عملی نساخته است، دروغ‌گو خواند.
همزمان که این معترض به بیرون از تالار سخنرانی فرستاده می‌شد، یکی دیگر از معترضان آماده بود تا حرف‌های او را ادامه بدهد، اما نگهبانان رییس‌جمهور به‌شکل تکان‌دهنده و باورنکردنی با رفتاری خشونت‌آمیز او را نیز بیرون راندند.
تصاویر ویدیویی ثبت‌شده از این حادثه، بارها در شبکه‌های اجتماعی در افغانستان منتشر شده و بازتابی گسترده داشت. این مساله موجب دامن‌زدن به خشونت‌ها درمیان مردم افغانستان و به‌ویژه هزاره‌ها شد.
هزاره‌ها که گفته می‌شود بین 10 تا 20 درصد از کل جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند (گرچه هیچ سرشماری رسمی تابه‌حال صورت نگرفته است، در دوران حکومت طالبان از سال‌های 1996 تا 2001، بیش از هر گروه قومی دیگری مورد آزار و اذیت قرار گرفتند.
در دوران پس از طالبان، این گروه بار دیگر صدای خود را بازیافت اما در محیط سیاسی افغانستان که در درجه‌ی اول تحت تسلط پشتون‌ها قرار دارد و پس از آن تاجیک‌ها، بار دیگر به حاشیه رانده شد.
در ماه نوامبر سال 2015، هزاران نفر از شهروندان کابل، عمدتاً هزاره‌ها، تظاهراتی را در اعتراض به گردن‌زده‌شدن هفت مسافر هزاره در جنوب افغانستان توسط شبه‌نظامیانی که ظاهراً وابسته به گروه افراطی دولت اسلامی بودند راه‌اندازی کردند.
متاسفانه، دولت افغانستان تلاش چندانی به‌منظور اجرای عدالت برای عاملان این جنایت انجام نداد. این مساله باعث تشدید احساس بی‌عدالتی شد که بار دیگر خود را در تاریخ 16 می در کابل آشکار ساخت.
پاسخ ناامیدکننده‌ی دولت غنی به اعتراض‌های اخیر –ایجاد دیوارهایی از کانتینرهای فولادی در مرکز کابل برای متوقف‌کردن تظاهرات-، نمادی از چگونگی رابطه میان دولت و مردم آن به‌حساب می‌آید؛ رابطه‌یی که مدت‌هاست درحال زوال است.
اما همچنان که خشم عمومی افزایش می‌یابد، این تهدید که محدودساختن تظاهرات‌های آینده به‌مراتب دشوارتر خواهد بود نیز گسترش می‌یابد.
منبع: گلوبل وُیس
ترجمه: معصومه عرفانی +