در افغانستان، جایی که چندین دهه جنگ‌آوری این کشور را ویران کرده است، واحه‌ی سبز و زیبایی وجود دارد که میان کوه‌ها جا خوش کرده است و خانه‌ی چیز نادر و قیمتی‌یی است. دره‌ی پنجشیر که در شمال کابل پایتخت واقع شده است، با داشتن 172 معدن زمرد، از این سنگ قیمتی غنی است. این سنگ‌های قیمتی که به زمرد پنجشیر معروف است، رنگ سبز مایل به آبی منحصر به فردی را به رخ می‌کشد که آن را به یکی از شمایلی‌ترین گنجینه‌های این کشور تبدیل می‌کند.
حبیب محبی، کارآفرین، در کابل بزرگ شد و از دوستان نزدیک به این منطقه‌اش در مورد معدن‌های زمرد شنید. سال‌ها بعد، این معرفت او را به‌شکل متمایزی با میهنش پیوند زد. محبی از بنیان‌گذاران «آریا جیمز» است، شرکتی که زمرد پنجشیر را استخراج و صادر می‌کند. در حالی که فعالیت‌های استخراج این کشور در افغانستان انجام می‌شود، دفتر مرکزی این شرکت در نیویارک است و مرکز پردازش و برش سنگ‌ها در فارگو واقع است. آن‌جا، زمردهای نتراشیده به سنگ‌های صیقل‌زده و آراسته تبدیل می‌شوند.
آریا جیمز، از زمان تاسیس‌اش در سال 2013 تاکنون، به یکی از بزرگترین عرضه‌کنندگان زمرد قانونی استخراج شده‌ی پنجشیر تبدیل شده است و بیش از 30 هزار قیراط این سنگ را انتقال داده است. این شرکت همچنین مالک سه معدن زیرزمینی و چهار جریب سطح منطقه‌ی ذخایر زمرد در دره‌ی پنجشیر است.
با این‌حال، سفر کارآفرینی محبی با سنگ‌های قیمتی آغاز نشد. و در دهه‌ی 1980، اندکی پس از تجاوز روسیه به افغانستان، این کشور را به مقصد ایالات متحده‌ی امریکا ترک گفت. او در آتلانتا مستقر شد و کسب و کار خیاطی را شروع کرد. آن‌جا جایی بود که او فورست سنودن، از بنیان‌گذاران آریا جیمز، تکنولوژیستی که در آن زمان با آی.بی.ام کار می‌کرد و پیوسته به دکان او می‌آمد را ملاقات کرد. هردو با هم دوست شدند. سنودن گفت: «من هیچ چیزی در مورد افغانستان نمی‌دانستم، اما در آن زمان با افغان‌های مقم امریکا در آتلانتا زندگی می‌کردم. هر جمعه، با او در دوکانش می‌نشستم و با نوشیدن یک فنجان قهوه در مورد فرهنگ او صحبت می‌کردیم». در عوض، محبی با اصرار از سنودن خواست تا شرکتی را با هم راه‌اندازی کنند که بتواند در بازسازی افغانستان کمک کند. پس از آن‌که سنودن شغلش را ترک کرد، چالش محبی را پذیرفت. همراه با جمیل، برادر محبی، هر سه نفر در سال 2009 «آریا گلوبل لوجیستیک» را راه‌اندازی کردند.
این شرکت تازه‌تاسیس در تسهیل قراردادهای دولت امریکا برای بازسازی، حمل‌ونقل و بهبود لوجیستک در افغانستان کمک کرد. این شرکت بعدا با شرکت‌های ساختمانی داخلی به‌صورت مشترک سرمایه‌گذاری کرد. سنودن گفت: «کسب و کار ما خوب پیش می‌رفت.» «محبی بعدا در مورد معدن‌های زمرد در دره‌ی پنجشیر به من گفت. در ده سالی که او را می‌شناختم، او هرگز [قبلا نام نبرده بود]». او گفت: «من فورا طرح یک کسب‌وکار برای تجارت بین‌المللی زمرد و دیگر سنگ‌های قیمتی در افغانستان را ریختم».
در حال حاضر، برازیل، زامبیا، زیمبابوه و کلمبیا، بزرگترین کشورهای استخراج‌کننده‌ی زمرد جهان که بزرگترین قطعات معادن زمرد را در اختیار دارند، بخش عمده‌ی زمرد جهان را تولید می‌کنند. این کشورها، با هم، سالانه به ارزش 1.4 میلیارد دالر از این سنگ‌های قیمتی سود می‌برد. در مقابل، افغانستان سالانه به ارزش 50 میلیون دالر زمرد پنجشیر می‌فروشد. سنودن گفت: «بخش بزرگ آن به‌شکل غیرقانونی تجارت می‌شود» و اضافه کرد که اغلب فروشندگان و استخراج‌کنندگان در بدل فروش این سنگ‌های قیمتی سود اندک می‌برند. سید محب شاه، اتاشه‌ی تجارتی سفارت افغانستان در واشنگتن، گفت که صنعت سنگ‌های قمیتی این کشور فاقد مقررات و پروتکل‌های ایمینی است. سید شاه گفت: «در افغانستان، مسأله‌ی کلان فقدان آموزش وجود دارد. افراد زیادی در صنعت سنگ‌های قیمتی هستند که جواز ندارند، غیر حرفه‌یی هستند و سنگ‌های قیمتی را به‌شکل غیرقانونی استخراج می‌کنند».
در دره‌ی پنجشیر، بزرگان منطقه مالک معدن‌های زمرد هستند و آن‌ها را اداره می‌کند. سنودن گفت: «نسل‌ها این‌گونه بوده است». اما استخراج اغلب مواد منفجره به همراه دارد. او اضافه کرد: «این کار نه‌تنها خطرناک است، بلکه این فرایند سنگ‌های را می‌شکند».
سنودن و محبی در سال 2013 در تلاشی به‌منظور تجارت قانونی زمرد پنجشیر در بازارهای جهانی دومین شرکت‌شان، آریا جیمز، را تاسیس کردند. این گروه صرف در مناطق عاری از خشونت و جنگ استخراج می‌کنند. محبی گفت: «ما خواستیم به استخراج‌کنندگان کمک کنیم تا روش‌های مدرن مصئون‌تری را بیاموزند که به سنگ آسیب نخواهد رساند. ما به مردان و زنان این را نیز آموزش می‌دهیم که چگونه این سنگ‌ها را ببرند و صیقل بدهند». این شرکت برنامه‌های بلندپروازانه‌یی برای کسب‌وکار سنگ‌های قیمتی دارد. آریا جیمز، با قانونی ساختن تجارت غیرقانونی سنگ‌های قیمتی در افغانستان، می‌خواهد در این کشور شغل بیشتری ایجاد کنند و درآمد بیشتری خلق کنند. سنودن گفت: «ما می‌خواهیم زمرد پنجشیر را روی نقشه قرار بدهیم. دلیلی وجود ندارد که افغانستان روزی نتواند در استخراج زمرد به کلمبیای دوم تبدیل شود».
شرکت تازه‌تاسیس و محافظت از زمرد گرانبها و نادر افغانستان
سی.ان.ان/پریجا کویلانز
ترجمه: حمید مهدوی