نیروهای ناتو به‌رهبری ایالات متحده‌ی امریکا بیش از یک‌ونیم دهه است که در افغانستان حضور دارند. این نیروها بعد از حملات یازدهم سپتامبر در امریکا ماموریت مبارزه علیه تروریزم را به عهده گرفتند و تا سال 2014 در میدان‌های جنگ علیه طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در افغانستان حضور مستقیم داشتند.
سال 2011م برنامه‌ی انتقال مسئولیت‌های امنیتی از نیروهای خارجی به نیروهای امنیتی آغاز شد و تا سال 2014 این روند تکمیل گردید. بر اساس برنامه‌ی رسمی، قرار بود نیروهای امریکایی و ناتو پس از سال 2014 درمیدان‌های جنگ حضور نیابند و صرفاً مسئولیت آموزش و مشاوره‌ی نیروهای امنیتی افغانستان را به عهده بگیرند. در پایان سال 2014 پروسه‌ی انتقال مسئولیت‌ها تکمیل شد و ماموریت ناتو از «ماموریت رزمی» به «ماموریت حمایت قطع» از نیروهای امنیتی افغانستان تغییر یافت. قرار بود پس از ختم سال 2014م نقش نیروهای امریکا و ناتو اندک‌اندک کاهش یافته و روند خروج این نیروها از افغانستان تکمیل شود.
با انجام انتقال مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای افغان، فشار شدیدی بر نیروهای افغان وارد شد. این نیروها در طول دو سال گذشته که مسئولیت تامین امنیت کشور را به‌صورت مستقلانه به عهده گرفت اند، متحمل تلفات زیادی گردیده‌اند. بر اساس آمارهای موجود، رقم تلفات این نیروها در طول دو سال گذشته بی‌سابقه بوده است. علاوه بر این، قلمرو جنگ نیز هر روز گسترش یافت. طالبان بر مناطق بیشتری در کشور تسلط یافتند. این گروه توانست دو بار ولایت قندوز در شمال کشور را برای مدتی تحت کنترل خود درآورد. در هلمند نیز به پیشروی‌های قابل ملاحظه‌یی دست یافتند، چندین ولسوالی در این ولایت به‌دست طالبان افتاد و یا دست‌کم میان نیروهای دولتی و طالبان دست‌به‌دست شدند. برخی آمارها نشان می‌دهند که طالبان و دیگر گروه‌های مخالف مسلح دولت نزدیک به سی‌درصد خاک افغانستان را تحت کنترل خود دارند.
گروه داعش به‌مثابه‌ی تهدیدی جدید در افغانستان ظهور کرد. حضور این گروه هرچند تاکنون با شک و تردیدهایی در افغانستان به همراه است، اما وقایع خونبار تروریستی تحت عنوان این گروه دست‌کم در یک سال اخیر در کشور انجام شد. اکنون داعش به‌مثابه‌ی یک تهدید جدی نزد افکار عمومی و دولت افغانستان مطرح گردیده است. چندی قبل حکومت با ارائه‌ی استراتژی چهار ساله، داعش را به‌مثابه‌ی مهم‌ترین تهدید علیه دولت افغانستان معرفی کرد.
مجموع این تحولات، شرایط را به‌گونه‌ی دیگری رقم زد. برخلاف تصور عمومی، نیروهای ناتو به‌رهبری امریکا دست‌کم تاکنون به اهداف تعیین‌شده‌ی خود در مورد افغانستان دست نیافته‌اند. انتقال مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای افغان نتوانست خلاً نقش نیروهای خارجی را به‌گونه‌ی جدی جبران کند. این تحولات باعث شد امریکا حضور 8500 سرباز این کشور را تا پایان سال 2017م تمدید کند. قرار بود شمار قابل توجه این نیروها تا پایان سال 2016 افغانستان را ترک کنند. مسئولان وزارت دفاع امریکا اعلان کردند که این نیروها به‌دلیل «تغییر برنامه» یک‌سال دیگر نیز در افغانستان باقی خواهند ماند.
اوضاع ناآرام هلمند و فراه پای نیروهای امریکایی را دوباره به این دو ولایت ناامن کشاند. به‌تازگی مقام‌های محلی فراه تایید کرده‌اند که در چند روز گذشته ده‌ها سرباز امریکایی و ایتالیایی در این ولایت ناآرام در جنوب غرب کشور مستقر شده‌اند. قبل برآن، سپاه تفنگداران دریایی امریکا اعلام کرده بود که در بهار سال آینده حدود 300 تفنگدار دریایی این کشور برای تامین امنیت هلمند و کمک به نیروهای امنیتی افغان، در آن ولایت مستقر خواهند شد. حضور این نیروها در قندوز و برخی نقاط دیگر کشور از جمله فاریاب، بغلان و ننگرهار نیز قابل پیش‌بینی است و اگر تهدیدات امنیتی در این مناطق کاهش نیابد، احتمال استقرار این نیروها در آنان نیز وجود دارد.
با این‌حساب نیروهای امریکایی و ناتو اندک‌اندک دوباره به میدان‌های جنگ افغانستان کشانده می‌شوند. بارک اوباما رییس‌جمهور امریکا که تا چند روز دیگر دوران ریاست‌جمهوری‌اش به پایان می‌رسد، برخلاف تعهدات خود نتوانست جنگ افغانستان را موفقانه به پایان برساند.
اوباما پس از روی کار آمدن در سال 2008 جنگ افغانستان را «جنگ خوب» توصیف کرده بود و با افزایش نیروهای نظامی کشورش در سال‌های 2009 تا 2012 وعده سپرده بود که طولانی‌ترین جنگ تاریخ این کشور را موفقانه خاتمه خواهد بخشید. حالا، به نظر می‌رسد این اتفاق نیافتاده است و این جنگ پس از اوباما برای رییس‌جمهور ترامپ به میراث خواهد ماند.
موضوع ترامپ در خصوص جنگ افغانستان هنوز روشن نیست. او تاکنون اظهارات ضدونقیضی در مورد افغانستان و حضور سربازان آن کشور در افغانستان داشته است. ترامپ که تا چند روز دیگر به کاخ سفید خواهد رفت، با واقعیت جنگ افغانستان به‌گونه‌ی جدی‌تر برخورد خواهد کرد. هرچند برخی‌ها نگران‌اند که با آمدن ترامپ توجه امریکا به مساله‌ی افغانستان کاهش خواهد یافت، اما به نظر نمی‌رسد چنین چیزی ممکن باشد. واقعیت‌های جنگ در افغانستان و پیچیدگی رقابت‌های استخباراتی میان قدرت‌های جهانی در این کشور، حضور امریکا را در این کشور حفظ خواهد کرد.
عرفان مهران