کابل، افغانستان – حکومت افغانستان در حداقل دو ولایت کلان با مشکل عجیب و غریبی مواجه است: برقِ گرانبها فراهم می‌کند که بخشی از آن با هزینه‌ی بلند از کشورهای همسایه وارد می‌شود؛ اما پول بخش عمده‌ی آن را طالبان جمع‌آوری می‌کند. اگر حکومت برق را قطع کند، این کار حکومت مردمی را که هم‌اکنون سرخورده‌اند خشمگین‌تر خواهد ساخت. اگر برق را قطع نکند، درآمد حاصل از برق عاید بیشتری برای طالبان فراهم خواهد کرد؛ طالبانی که هم‌اکنون هم جسور اند.
طالبان که با حکومت افغانستان و یک ائتلاف نظامی بین‌المللی کلان می‌جنگند، علاوه بر کمک‌های مالی‌یی که از حامیان [شان] در خارج، عمدتا کشورهای خلیج فارس، دریافت می‌کنند؛ از دیر وقت بدین‌سو از تجارت سودآور مواد مخدر و استخراج غیرقانونی معادن بهره برده‌اند. اما چنانچه آن‌ها در دو سال گذشته به‌طور فزاینده کنترل مناطق وسیع‌تری را به‌دست گرفته‌اند، با توجه به مصاحبه‌ها با مقام‌ها، فرماندهان طالبان و باشندگان محل، آن‌ها راه‌های جدید متنوع ساختن و جمع‌آوری درآمد یافته‌اند. تنوع سیستم جمع‌آوری عواید، با توجه به این‌که حکومت مرکزی عمدتا به کمک‌های غربی وابسته است و فساد آن را فلج ساخته است، نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است که تعادل جنگ در سال پیش‌رو بیشتر به‌هم خواهد خورد و ستیزه‌جویی دارد بیشتر تثبیت می‌شود و [ستیزه‌جویان] به‌عنوان یک حکومت سایه در بخش‌هایی از روستاها عمل خواهد کرد.
تیمور شاران، کارشناس ارشد افغانستان در گروه بین‌المللی بحران که یک موسسه‌ی تحقیقاتی است، گفت: «این، اساسا، نشان دهنده‌ی آن است که این گروه در وضع مالیات سیستماتیک در مناطقی که یا در کنترلش دارد یا در آن نفوذ زیاد دارد، موثرتر می‌شود.» «موثریت در وضع مالیات از نظر دوام این گروه برای یک مدت طولانی بسیار مهم است». این ستیزه‌جویان، علاوه بر جمع‌آوری پول برق از هزاران خانوار در ولایت‌هایی چون قندوز و هلمند، بر مزارع کچالو، آسیاب‌ها، معاش معلمان، مراسم ازدواج و موترهای حامل نفت و سبزی که از پست‌های بازرسی آن‌ها عبور می‌کنند، مالیات وضع می‌کنند.
در عین زمان، طالبان هم‌چنان منابع اصلی تامین مالی‌شان را دنبال می‌کنند. سازمان ملل متحد اخیراً در گزارشی گفت که مواد مخدر، استخراج غیرقانونی معادن و کمک‌های مالی خارجی منابع اصلی درآمد [طالبان] باقی مانده است و اقتصاد مواد مخدر در سال 2016 تا 400 میلیون دالر درآمد خلق می‌کند. اما این گزارش سازمان ملل متحد هم‌چنین از تلاش‌های متنوع‌سازی [درآمد] توسط این گروه سخن گفت. در این گزارش گفته شده است: «تحلیل منابع عایداتی طالبان نشان می‌دهد که آن‌ها، با داشتن منابع مختلف عایداتی، متنوع باقی مانده‌اند که طالبان را قادر می‌سازد به‌سرعت برای منابع دارایی در حال کاهش، جایگزینی تعیین کند».
آقای شاران گفت دلیل افزایش جمع‌آوری عواید عمدتا تغییر در ساختار این گروه ستیزه‌جو به‌رهبری ملا اختر محمد منصور، رهبر سابق آن است که بیشتر به‌عنوان تاجرِ به‌شدت دخیل در تجارت مواد مخدر شناخته می‌شد تا یک ایدیولوگ معمولی طالبان. یکی از دلایل این تغییر، کاهش غیرمنتظره در کمک‌های خارجی، همزمان با رقابت رو به رشد برسر منابع با دیگر گروه‌های ستیزه‌جو، مانند دولت اسلامی، بود. آقای شاران گفت: «منصور با تغییر ساختار [گروه طالبان]، به گروه‌های محلی طالبان خودمختاری بیشتر داد و آن‌ها را موظف ساخت تا عوایدی با منابع محلی بیابند و بودجه‌شان را در سطح محلی تامین کنند». کاهش در تعداد قراردادهای نظامی کلانِ ناتو و پروژه‌های انکشافی که طالبان می‌توانستند از آن‌ها سهمی به‌دست بیاورند، نیز به طالبان ضربه زده است. مقام‌های غربی و افغان می‌گویند خودمختاری بیشتر فرماندهان محلی در جمع‌آوری پول نیز یکی از پیامدهای هرج‌ومرج در درون رهبری طالبان و جنگ‌های درونی بر سر منابع، پس از کشته شدن ملا منصور در ماه می در نتیجه‌ی حمله‌ی هواپیمای بدون سرنشین امریکایی است.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفت این گروه متکی به منابع مختلف است، از جمله وضع مالیات اسلامی و هدایایی از طرف کشاورزان و باشندگان محل، کمک‌های مالی تاجران در خارج و کشورهای اسلامی و غنیمت به‌دست‌آمده از نیروهای افغان. او اذعان کرد که در مناطق تحت کنترل‌شان در مناطقی مانند قندوز و هلمند، طالبان پول‌های برق را جمع‌آوری کرده است. آقای مجاهد گفت: «قلمرو ما در برخی از مناطق توسعه یافته است و از آن‌جایی که حضور ما در آن‌جا بیشتر شده است، منابع ما نیز افزایش یافته است». در نگاه اول، هر رشته از درآمد طالبان ظاهرا قابل توجه است. اما برای گروه ستیزه‌جویی با حدود 30000 عضو که در گروه‌های کوچک فعالیت می‌کند، این یک مبلغ کلان است.
حمیدالله، رییس اداره‌ی برق ولایت قندوز، گفت که طالبان از نزدیک به 14000 خانوار در این ولایت پول برق جمع‌آوری می‌کنند، احتمالا چیزی در حدود 200000 دالر در هر دو ماه. حاجی ایوب، یکی از بزرگان روستای بُز قندهاری در شمال شهر قندوز گفت که دو ماه قبل طالبان کارکنان حکومتی برق را متوقف ساخته و بِل‌های برق را که او سوار بر بایسکل تحویل خانوارها می‌کردند، گرفته‌اند. سپس، آن‌ها از مردم خواستند در مسجد محل بیایند و پول [برق] را پرداخت کنند. آقای ایوب گفت او، به‌خاطر برق خانه و آسیابش، قبل از ورشکست شدن آن، حدود 200 دالر از حکومت بدهکار بود. آقای ایوب گفت: «نماینده‌ی طالبان پول را گرفت» «او بِل را امضا یا مهر نکرد، صرف نیم آن را پاره کرد و به من داد و چیزی در کتابچه‌اش نوشت». او اضافه کرد: «من گفتم، «حداقل روی بِل امضا کن تا من آن را به حکومت نشان بدهم که [پول برق] را پرداخته‌ام،» او این کار را نکرد».
در ولایت هلمند، اعضای شورای ولایتی گفتند بخش اعظمی از قلمرو آن توسط طالبان کنترل می‌شود که در جاهای تحت کنترل‌شان که برق دارد، بِل‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند. نصرالله قانع، رییس اداره‌ی برق در هلمند، گفت: «ما نمی‌توانیم در مناطق [تحت کنترل] طالبان برق را قطع کنیم، چون آن‌ها در آن‌صورت در امتداد راه شهرهایی چون قندهار و لشکرگاه مشکلات کلانی را برای پایه‌های برق ایجاد می‌کنند». باشندگان هلمند گفتند جمع‌آوری صرفیه‌ی برق در ولسوالی‌ها متفاوت است. در ولسوالی کجکی، طالبان سالانه یک بار، بین 60 دالر تا 150 دالر، بسته به میزان استفاده، پول جمع‌آوری می‌کنند. در مناطق دیگر، ماهانه جمع‌آوری می‌کنند. حاجی ضیاالدین، دکاندار در ولسوالی موسی‌قلعه، گفت: «برای هر لامپی که استفاده می‌کنیم، آن‌ها 2 دالر در یک ماه می‌گیرند». طالبان راه‌های متعددی برای به‌دست آوردن پول و تامین مالی گروه‌های محلی‌شان در اختیار دارند.
در ولایت شمال‌شرقی بدخشان، یک بررسی در سال گذشته دریافت که طالبان سالانه حدود 6 میلیون از استخراج غیرقانونی لاجورد به‌دست آورده‌اند. سپس، مالیات‌ها وجود دارند: تا 20 دالر در یک سال [مالیات] بر آسیاب‌های آبی در مناطق تحت کنترل‌شان و بین 40 دالر تا 70 دالر در یک سال [مالیات] بر آسیاب‌های برقی و یک راس گوسفند [مالیات] بر هر 40 راس گوسفند کشاورزان. در جنوب کابل، به گفته‌ی باشندگان آن، طالبان پست‌های بازرسی را ایجاد کرده‌اند و از وسایل حمل‌ونقلی که سبزی حمل می‌کنند، مالیات می‌گیرند. خبرنگاران نیویورک تایمز کاپی رسیدهایی را دیدند که طالبان پس از گرفتن مالیات به رانندگان موترها داده بودند.
در ولایت غربی غور، کشاورزان از پرداخت مالیات نقدی و غیرنقدی/ به‌صورت جنس سخن گفتند. عبدالقیوم، 47 ساله، کشاورز کچالو در ولسوالی پسابند گفت که او دوبار در یک فصل به طالبان مالیات پرداخته است و دو ماه قبل حدود 220 پوند کچالو [به طالبان] تحویل داده است. آقای قیوم گفت: «دلیل این‌که ما به طالبان مالیات می‌پردازیم این است که ما باید سبزیجات ما را به بازار دهنه‌ی جمال ببریم که بازار اصلی برای ما و در تصرف طالبان است». سخیداد، 48 ساله، دیگر باشنده‌ی پسابند، توضیح داد که چگونه طالبان یک سیستم جمع‌آوری اختیاری را به سیستم نظام‌مندتری تغییر دادند که با سختگیری و [ایجاد] ترس تطبیق می‌کنند.
آقای سخیداد سال گذشته در مصاحبه‌یی گفت که وقتی طالبان سه سال قبل برای نخستین‌بار این ولسوالی را به تصرف‌شان درآوردند، تمام کسانی که با حکومت کار کرده بودند باید جریمه پرداخت می‌کردند. سپس، آن‌ها 10 درصد مالیات بر محصولات تحمیل کردند. آقای سخیداد اخیرا یک بار دیگر از طریق تلفن گفت که او هم‌چنان به طالبان مالیات می‌پردازد و دو ماه قبل به فرمانده جدید [طالبان] در این قریه 60 دالر داده است که برای یک کشاورز مبلغ زیادی است. اما او گفت با جایگزینی ملا گل‌آغا، فرمانده پیشین طالبان در روستایش، راحت شده است. او گفت که ملا گل‌آغا در یکی از آخرین اقداماتش تپانچه‌اش را کشید و مردی را که در مورد پرداخت مالیاتش اعتراض کرده بود و می‌گفت قبلا مالیاتش را به یکی از همکاران فرمانده پرداخته است، کشت. «آن‌ها مردم را مجبور به پرداخت مالیات می‌کنند – پرداخت مالیات داوطلبانه و اختیاری نیست».
جمع‌آوری پول برق؛ منبع جدید عایداتی طالبان
نیویارک تایمز/مجیب مشعل و نجیم رحیم
ترجمه: حمید مهدوی