تجلیل از 86مین سالگرد وفات پدر تاریخ معاصر
از هشتادوششمین سالگرد وفات علامه فیض محمد کاتب هزاره، مورخ نامدار افغانستان با حضور رییس‌جمهور غنی، معاون رییس‌جمهور، اعضای بلندپایه‌ی حکومتی، رؤسای نهادهای مستقل، استادان و محققان، شخصیت‌های و فرهنگی کشور در کابل گرامیداشت شد.
رییس‌جمهور غنی به روز پنج‌شنبه در سمینار علمی گرامیداشت از هشتادوششمین سالگرد کاتب هزاره گفت فیض محمد کاتب درد مشترک مردم افغانستان را ثبت و تدوین کرده است.
به گفته‌ی او، هنگامی که شاهکار کاتب را در مقایسه با دیگر کسانی که قبل یا بعد از او دست به این کار زده‌اند، مقاسیه کنیم و مزایای برجسته‌ی کار او را متوجه شویم، به این نتیجه می‌رسیم که او به حق پدر تاریخ‌نویسی معاصر افغانستان است و آثار او باری نسل‌ها قابل مطالعه و استفاده خواهد ماند.
رییس‌جمهور در سخنرانی خود گفت کمتر مورخی پیدا می‌شود که هم خود شاهد بیشتر تحولات باشد، هم به منابع و اسناد دست اول دسترسی داشته باشد، هم صاحبان قدرت را از نزدیک بشناسد و هم دیدگاه وسیعی نسبت به تحولات سیاسی، اجتماعی و تاریخی داشته باشد.
مراسم گرامیداشت از کاتب از سوی ریاست جمهوری، معاون دوم رییس‌جمهور و بنیاد اندیشه (نهاد تحقیقاتی غیردولتی) در ارگ ریاست جمهوری وهوتل انترکانتینینتال در دو مراسم جداگانه برگزار شده بود.
«تاریخ نویس دولتداری در افغانستان»
رییس‌جمهور غنی در این سمینار گفت کاتب تاریخ‌نویس دولتداری در افغانستان است و اهمیت کار او را وقتی بیشتر درک می‌کنیم که بدانیم او در نگرش تاریخی خود تحت تاثیر ابن خلدون قرار داشت.
رییس‌جمهور غنی گفت: «اهمیت کار کاتب در این است که هرچند او مامور دربار بوده و در دستگاه دولتی کار می‌کرد، اما تصویر او از رویدادهای تاریخی تصویر یک‌طرفه نیست که تنها کارنامه‌ی حاکمان را به ثبت رسانده باشد، بلکه همزمان مقاومت مردم در مقابل قدرت مطلقه را نیز به تصویر کشیده است.»
به گفته‌ی رییس‌جمهور حضور کاتب در دربار باعث شد تا او به کتاب‌های زیادی دسترسی پیدا کند و معلوماتش را افزایش دهد.
رییس‌جمهور گفت: «کاتب هم مقاومت مردم هزاره را در تاریخ خود به تصویر می‌کشد و هم مقاومت اقوام دیگر در برابر قدرت مطلقه را در سایر نقاط کشور. او در حقیقت درد مشترک مردم را ثبت و تدوین کرده است.»
فیض محمد کاتب هزاره، یکی از تاریخ‌نویسان نامدار معاصر افغانستان است که آثار متعددی در زمینه‌ی تاریخ افغانستان نوشته است. کاتب در آثار خود، مخصوصاً در کتاب مشهور سراج‌التواریخ خود رویدادهای افغانستان را از روز تاسیس آن به رهبری احمدشاه ابدالی تا آغاز دوره‌ی نادر خان (1747 تا 1929)، نزدیک به دو قرن و مخصوصاً چهل سال سلطنت امیر عبدالرحمان خان و امیر حبیب الله خان را به تصویر کشیده است.
رهایی از اسارت گذشته
رییس‌جمهور در سخنرانی خود در این سمینار گفت ما نیاز مبرم به این داریم که گذشته‌ی تاریخی خود را بیشتر و بهتر درک کنیم و این درک تاریخی باید ما را کمک تا در اسارت گذشته گرفتار نمانیم.
او گفت: «ما با داشتن آگاهی تاریخی می‌توانیم به این نتیجه برسیم که قدرت مطلقه چاره‌ساز نیست، و دولت‌سازی بدون ملت‌سازی راه به جایی نمی‌برد.»
به گفته‌ی وی، درک ما از تاریخ و جغرافیای کشور به‌مثابه‌ی بستر ملت‌سازی، ما را به این باور می‌رساند که بدون مشارکت همگانی و درک همگانی از دردها، آرزوها و خواسته‌های مشترک نمی‌توان از بحران‌ها با موفقیت عبور کرد.
«فقدان آگاهی تاریخی و جنگی که اکنون گریبانگیر کشور ما است»
غنی گفت جنگی که اکنون در کشور است، فرصت‌های بازسای و انکشاف را در معرض تهدید قرار می‌دهد، یک عامل آن فقدان آگاهی تاریخی است.
او افزود کسانی که رگ و ریشه‌ی تمدنی خود را از یاد برده و از آن گسسته‌اند، تنها نقشی که توانسته‌اند به عهده بگیرند تبهکاری و ویرانگری است و افراطیت موجود برخاسته از این جهل و ناآگاهی تاریخی است.
رییس‌جمهور گفت: «ما از طریق مطالعه یآثار این‌چنین شخصیت‌های علمی خود، دیروز خود را می‌شناسیم و ماضی خود را درک می‌کنیم. آثار این دانشمندان به ما این را نشان می‌دهد که ماضی ما تنها، ماضی جنگ و قدرت مطلقه نبود، بلکه ماضی تمدن بزرگ مبارزه، مقاومت، فرهنگ، تفکر و هنر بود.»
آقای غنی ابراز امیدواری کرد که پرداختن به چهره‌های ماندگار و نامداری چون فیض محمد کاتب، انگیزه‌یی شود تا جوانان با همت بلند و استوار به مطالعه‌ی تاریخ خود روی بیاورند و این آگاهی را در سطح جامعه گسترش بدهند.
اعمار بنای یادبود و ضرب مدال
رییس‌جمهور غنی در بخش اخیر سخنرانی خود به‌خاطر قدردانی بیشتر از خدمات ارزشمند علامه کاتب هزاره، هدایت داد تا بنای یادبود بر آرامگاه علامه کاتب اعمار گردد و همچنان وزارت عدلیه مراحل قانونی ضرب مدال به نام علامه فیض محمد کاتب هزاره را روی دست گرفته و جهت تصویب به کابینه ارایه نماید.
اگر کاتب نمی‌بود!
سرور دانش، معاون دوم رییس‌جمهور در این سمینار گفت یکی از دلایل و انگیزه‌های برگزاری این سمینار این است که تاریخ و فرهنگ هر کشور، نماد وحدت ملی مردمان آن کشور است و از این جهت علامه کاتب یکی از برازنده‌ترین چهره‌هایی است که در تدوین، حفظ و احیای این نهاد وحدت ما سهم اول را داشته است.
آقای دانش در سخنرانی در مراسم گرامی داشت از علامه فیض محمد کاتب هزاره گفت: «علامه کاتب پدر تاریخ‌نگاری معاصر افغانستان است که هم از نگاه حجم کار و هم از نگاه کیفیت روایت و شیوه‌ی تدوین و عمق و غنا و موثق و معتبر بودن محتوا، سرآمد همه‌ی مؤرخان پیشین و پسین افغانستان به شمار میرود و همه کسانی که در دوره‌ی معاصر درباره‌ی تاریخ افغانستان قلم زده‌اند، مدیون کاتب بوده و بر دسترخوان پربرکت او نشستهاند و از خوان پرنعمت او بهره بردهاند.»
به گفته‌ی او، اگر کاتب و کار سترگ وی نمی‌بود، اکنون ما از یک بخشی از گنجینه‌ی عظیم فرهنگ و تاریخ معاصر خود بی‌خبر بودیم.
به گفته‌ی معاون رییس‌جمهور، ادبیات نو در تاریخ‌نگاری و احیای زبان فارسی دری در تاریخ‌نویسی افغانستان نیز از ابتکارات علامه کاتب است.
آقای دانش یادآور شد که یکی دیگر از ویژگیهای علامه کاتب، نوع تفکر سیاسی ایشان است. نوگرایی، عدالتطلبی و آزادیخواهی شاخصه‌ی اصلی تفکر سیاسی کاتب است. کاتب در عصر خود یک عنصر اصلاح‌طلب بود و یا به تعبیر داکتر مولایی در مقدمه‌ی تتمه‌ی جلد سوم سراج‌التواریخ، یک دیگراندیش محسوب میشد.
معاون رییس‌جمهور گفت تقدیر از کاتب به معنای تمجید و ستایش لظفی او نیست بلکه تقدیر واقعی از کاتب آن است که اندیشه‌های او در عرصه‌ها و موضوعات مختلف واکاوی، تجزیه و تحلیل شود و از طریق برگزاری سمینارها و نشست‌های علمی و پژوهشی، زوایای پنهان افکار کاتب بازبینی و بازشناسی گردد.
او گفت: «آثار ماندگار او جمع آوری شده و از نو با شیوه‌ی مدرن صنعت چاپ، به نشر سپرده شود. در این رابطه مسئولیت اصلی متوجه نهادهای علمی و فرهنگی ما مثل وزارت های تحصیلات عالی، اطلاعات و فرهنگ و ریاست آکادمی علوم و مخصوصا دانشمندان و نسل جوان تحصیل‌یافته و قلم‌به‌دست معاصر ما است که هم از کاتب تجلیل کنند و هم با حرکت در مسیر پژوهش و آموزش، نهضت علمی و فرهنگی کشور را رونق ببخشند.»
قطع‌نامه‌ی پایانی سمینار
بخش دوم گرامیداشت از علامه کاتب هزاره از سوی بنیاد اندیشه در هوتل انترکانتنینتال برگزار شد. شرکت‌کنندگان این سیمینار در پایان یک قطع‌نامه‌ی نُه ماده‌یی را صادر کردند.
در این قطع‌نامه آمده است: «ما خواهان ادامه‌ی کار علمی روی معرفی، تفسیر و شرح آثار علامه فیض محمد کاتب و نیز تجلیل از مقام علمی او و معرفی‌اش به نسل جوان امروز و نسل‌های حقیقت‌جوی فرداهای این سرزمین هستیم.»
این قطع‌نامه همچنان از مقامات عالی دولت و نهادهای علمی و اکادمیک کشور خواسته تا آثار علامه فیض محمد کاتب هزاره از طرق مختلف تکثیر و ترویج شود و به عنوان متن درسی در مقاطع تعلیمات عمومی و تحصیلات عالی از آن‌ها استفاده گردد.
در این قطع‌نامه آمده است: «ما خواهان نشر مفاد کنفرانس‌ها، سمینارها و یادبودها که به تجلیل از علامه در سراسر جهان صورت می‌گیرد می‌باشیم و نیز توقع داریم که آثار علامه به زبان‌های زنده و معتبر ترجمه گردد تا برای محققین دنیا منبع مفیدی از تاریخ کشور در دسترس باشد و همچنین آثاری که در مورد علامه وآثارش به زبان‌های دیگر نشر شده و یا می‌شود به زبان‌های ملی کشور ترجمه و نشر گردد.»
دبیر خانه‌ی سمینار علمی گرامیداشت هشتادوششمین سالگرد وفات کاتب هزاره از مقام ریاست جمهوری خواسته است که با صدور فرمانی لقب به‌جا و شایسته‌ی «پدر تاریخ نگاری معاصر افغانستان» را به ملا فیض محمد کاتب هزاره اعطا کند.