رحمت الله ارشاد
یکم: عطامحمد نور والی مقتدر بلخ، یکی از پایه‌های اصلی تکت‌های انتخاباتی به رهبری تاجیک‌ها در دو انتخابات گذشته بود. آخرین ارقامی که توسط نزدیکان او و رییس اجراییه در انتخابات ریاست‌جمهوری 2014، در مجالس سیاسی نقل می‌شود، بیانگر این است که آقای نور دست‌کم 15 میلیون دالر در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری دور گذشته برای عبدالله عبدالله به مصرف رسانده است. با این وجود، آقای عبدالله رییس‌جمهور نشد و در یک توافق سیاسی به سمت ریاست اجراییه‌ی افغانستان رسید. این‌گونه در دو انتخابات گذشته که با ادعای تقلب فراوان نیز همراه بوده است، تکت انتخاباتی که عمدتاً تاجیک‌ها و حزب جمعیت معمار و نماینده‌ی آن بودند، در انتخابات و رسیدن به ریاست‌جمهوری شکست خورده است.
دوم: شکست پی‌هم در دو انتخابات گذشته به هر دلیلی، حزب جمعیت و رهبران قومی تاجیک‌ها را در تحقق یک داعیه‌ی کلان‌تر که نامزد حزب جمعیت رییس‌جمهور شود، بی‌باور کرده و اکنون تقریباً سه سال بعد از آخرین انتخابات ریاست‌جمهوری، هیچ چهره‌یی در جایگاهی قرار ندارد که بتوان به آسانی بر سر نامزدی قطعی او در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو به اطمینان و توافق رسید. افراد سرشناس حزب جمعیت یا در ساختار دولت حضور دارند یا در ائتلاف‌های سیاسی دیگر در جایگاه نه‌چندان تأثیرگذار عضو اند. افزون بر این، حضور گسترده‌ی مردم در دو انتخابات گذشته با مصارف انبوه، سطح توقع از رهبران سیاسی – قومی در درون تاجیک‌ها را افزایش داده و اکثریت چهره‌های شناخته‌شده‌ی تاجیک‌ها در میان توده‌ی مردم بی‌اعتبارترشده‌اند و دشوار است یافتن فردی که بالقوه در قامت نامزد بعدی حزب جمعیت و گروه قومی تاجیک‌ها برای رسیدن به کرسی ریاست‌جمهوری همین حالا نامش زبان‌زد شود.
سوم: عطامحمد نور که وضعیت متفاوتی نسبت به اکثریت چهره‌های برجسته‌ی حزب جمعیت به‌دلیل حضور در بلخ و موضع‌گیری‌های توده‌پسند داشته است، اکنون به نظر می‌رسد در یک چرخش و تغییر بی‌سابقه به حضور دوامدارش در بلخ پشت کرده و دست از حمایت سیاسی نامزدان حزب جمعیت و نماینده‌ی حزب جمعیت در رأس قدرت نیز برداشته است. آقای نور که در دو انتخابات گذشته پول هنگفتی را برای نامزدان حزب جمعیت و تاجیک‌ها مصرف کرده و در دو انتخابات به‌عنوان والی بلخ از نامزدی عبدالله عبدالله در مقابل کرزی و غنی حمایت کرده، اکنون در یک تغییر موضع بی‌سابقه بابت حمایتش از عبدالله عبدالله معذرت خواسته و دوست سیاسی اشرف غنی شده است. این درحالی است که آقای غنی تلاش‌های زیادی برای برکناری او از سمتش در بلخ انجام داد و آقای نور نیز مصارف هنگفتی برای جلوگیری از به‌قدرت رسیدن غنی پرداخت کرد. اما سرانجام نور در سخنرانی چند وقت قبلش عبدالله عبدالله نامزد حزب جمعیت و تاجیک‌ها را یک «نامرد و گژدم» خطاب کرد و این‌گونه آشکارا از قطع حمایت از عبدالله و دست‌یافتن به یک توافق سیاسی با اشرف غنی پرده برداشت. با این چرخش یکی از گزینه‌های مطرح که اولین سخن در مورد کاندید شدن و کار سیاسی کردن برای انتخابات بعدی را نیز به زبان آورده، از دایره‌ی نامزدان احتمالی برای انتخابات ریاست‌جمهوری آینده کنار رفته است.
چهارم: عطامحمد نور در گفت‌وگو با بی بی سی آشکارا از نامزدی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری یا عضویت در یک تکت انتخاباتی به‌عنوان معاون اول سخن گفت. به‌دنبال آن گفت‌وگو آقای نور چند ماه را در کابل برای کار سیاسی و بازدیدهایی که عمدتاً یک مانور قدرت بود، سپری کرد. سرانجام آقای نور بر خلاف انتظار با فرمان غنی والی بلخ شد و اکنون نیز در پی استعفا از این سمت است. استعفای آقای نور از سمت ولایت در بلخ ادامه‌ی تلاش آغازشده برای یک کار سیاسی بزرگ‌تر است که تا انتخابات ریاست‌جمهوری آینده ادامه خواهد داشت. اما سخنان اخیر عطامحمد نور در مورد عبدالله عبدالله، واکنش شماری از اعضای حزب جمعیت به مذاکرات عطامحمد نور با رییس‌جمهور غنی و اکنون استعفای زودهنگامش از مقام ولایت در بلخ، ادامه راه را برای آقای نور به‌عنوان یکی از نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری دشوار کرده است. اگر تجربه‌ی دو انتخابات قبلی که در آن نامزدان پشتون رییس‌جمهور شده‌اند، دستگاه تقلب در انتخابات کارساز بوده است، منابع اقتصادی و پول در انتخابات تعیین‌کننده بوده، گروه‌های قومی غیرپشتون از رسیدن به ریاست‌جمهوری بازمانده و این‌که برای تمامی اقوام معاونیت اول ریاست‌جمهوری از اهمیت بالایی برخوردار بوده؛ در یک سنجش واقع‌گرایانه‌تر، جایگاه بهتر از معاونیت اول ریاست‌جمهوری برای آقای نور متصور نیست. آقای نور اگر توانایی پایان بخشیدن به تنش‌های داخلی سران حزب جمعیت و برانگیختن احساسات قومی تاجیک‌ها را دارا باشد، یکی از ضعف‌های جدی‌اش میزان حمایت و توجه خارجی‌ها و حسن نظر عوامل خارجی در مورد حضورش در رأس قدرت است. انتخاب عبدالله عبدالله در دو دور انتخابات ریاست‌جمهوری به‌عنوان نامزد حزب جمعیت یکی از منطق‌های اساسی‌اش این است: برخورداری از شناخت کافی در میان دولت‌ها و سیاستمداران خارجی و حسن نظر در موردش به‌عنوان یک فرد میانه‌رو بوده است. اما عطامحمد نور دست‌کم این ویژگی را کمتر از عبدالله عبدالله دارد. بنابراین، در یک نگاه واقع‌گرایانه عطامحمد نور با توجه به تنش‌های داخلی و واقعیت‌هایی که یکی پی دیگر در مناسباتش با ریاست‌جمهوری اتفاق می‌افتد، گام تازه‌اش وارد شدن به‌عنوان معاون اول در تکت انتخاباتی به رهبری اشرف غنی است.
پنجم: براساس قانون اساسی و عرف سیاسی، یک تکت انتخاباتی بایستی حداقل متشکل از نمایندگان سه گروه قومی در افغانستان باشد. این‌گونه برای هر نامزدی مهمترین مسأله این است که چه کسی را از کدام قوم در تکت انتخاباتی‌اش انتخاب کند و همین‌طور برای رهبران قومی و افراد متنفذ سیاسی نیز مهم است که وارد چه تکت انتخاباتی شود که احتمال بُرد آن بیشتر باشد. بیشترین تکت‌های انتخاباتی برنده در سه انتخابات قبلی ریاست جمهوری آنانی بوده که ترکیب یک تکت انتخاباتی با چیدمان نامزد ریاست‌جمهوری از قوم پشتون، معاون اول از قوم تاجیک و معاون دوم از قوم هزاره بوده است. با توجه به این واقعیت که فرمول ثبات نسبی سیاسی پانزده سال گذشته نیز چنین بوده، بنابراین تکت‌های انتخاباتی در انتخابات آینده نیز بایستی از چنین ترکیبی برخوردار باشد. اگر عطامحمد نورفرد پیش‌قدم و محتمل‌ترین نامزد معاونیت اول از درون تاجیک‌ها باشد، سرور دانش معاون فعلی رییس‌جمهور غنی نیز محتمل‌ترین نامزد از هزاره‌ها در تکت انتخاباتی است که آقای غنی نامزد اصلی آن خواهد بود. آقای دانش با تجربه‌ی طولانی حضور در دولت و در امتدادش به مقام دوم ریاست‌جمهوری رسیده است. بنا بر اطلاعاتی که وجود دارد، آقای دانش از نزدیک‌ترین افراد به رییس‌جمهور و از پرکارترین افراد در کابینه و حکومت وحدت ملی است. بر خلاف بی‌اعتمادی و عدم کارآیی آقای خلیلی در سمت معاونیت دوم، آقای دانش در حکومت وحدت ملی و تحت ریاست اشرف غنی، دارای اعتماد بالا و از صلاحیت‌های مناسب کرسی‌اش برخوردار است و در چارچوب چشم‌اندازی که غنی برای دولت‌داری دارد، یکی از موثرترین افراد در ساختار حکومت است. بنابراین، آماده‌ترین فرد و قابل اعتناترین گزینه در انتخابات آینده برای دست‌کم یک نامزد که آقای غنی باشد، سرور دانش است نه رهبران قومی دیگر از جامعه‌ی هزاره.
ششم: تجربه‌های انتخابات در جهان و افغانستان نشان داده است که نامزد برنده‌ی اولین انتخابات پس از سپری کردن دور اول ریاست‌جمهوری، اکثراً در انتخابات بعدی نیز نامزد ریاست جمهوری بوده‌اند. اشرف غنی رییس‌جمهور برحال نیز در پی بردن انتخابات برای بار دوم است اگر مریضی او را از این امر باز ندارد و یا بی‌ثباتی سیاسی و ناامنی در افغانستان به نقطه‌یی نرسد که انتخابات دیگر برگزار نشود. آمادگی‌های ابتدایی نزدیکان رییس‌جمهور و اعطای صلاحیت‌های مافوق قانون به بستگان خونی رییس‌جمهور نشان‌دهنده‌ی آن است که آقای غنی از همین اکنون در پی تدارک مصارف و زمینه‌های یک رقابت فشرده‌ی دیگر برای تداوم ریاستش بر دولت افغانستان است. تحولات اخیر در رابطه‌ی او با جنرال دوستم و همین‌طور با گروه‌های قومی دیگر نشان‌دهنده‌ی آن است که بخشی از بازی‌های داخلی آقای غنی معطوف به انتخابات آینده و تکت انتخاباتی‌اش میباشد. تقرب و همسویی با عطامحمد نور که روزی خیال برکناری‌اش از بلخ را در سر می‌پروراند، توجه ویژه به سرور دانش از جامعه‌ی هزاره و جابه‌جایی افراد نزدیک به خودش در ولایات مختلف و در سمت‌های متفاوت، همه در یک چشم‌انداز آینده‌نگرانه حکایت از آمادگی‌های تدریجی برای نامزدی در انتخابات آینده را دارد.
هفتم: در نهایت اگر قرار بر برگزاری انتخابات باشد و مشکل افغانستان در حدی بزرگ نشود که نتوانیم انتخابات برگزار کنیم، اولین تکت انتخاباتی انتخابات ریاست‌جمهوری 2019، تکت آقای غنی است که در آن عطامحمد نور به‌عنوان معاون اول و سرور دانش به‌عنوان معاون دوم حضور خواهند داشت. اقدامات دوجانبه‌ی غنی و عطامحمد نور گام‌های سنجیده در راستای ارتقای جایگاه یک تیم انتخاباتی است که در انتخابات پیش رو میل رسیدن دوباره به قدرت و ریاست‌جمهوری را دارند.
