1 آیندهی کامپیوتر
بسیار روشن به یاد دارم که 20 سال قبل در سلیکان ولی همراه با مارک ویزر در دفتر نشسته بودیم، او کوشش میکرد چیزی را با دستش بیان کند و با هیجان بسیار زیاد گفت قرار است انقلابی در دنیای تکنولوژی اتفاق بیفتد، انقلابی که دنیا را تغییر خواهد داد. او جزء مجربترین تیم Xerox PARC کسیروکس پارک، از اولین پیشگامان تکنولوژی بود و برای اولینبار کامپیوتر را ساخت. اولین کامپیوترها دیسکتاب بسیار بزرگ بود و قادر به انجام عملیات ابتدائی در اکسل بود و محدود کارها را نیز در پروگرام ورد انجام میداد. هنوز انترنت بخش جداگانهیی بود و در محافل روشنفکری بهشدت مشاجره در مورد استفاده و یا عدم استفاده از کامپیوتر وجود داشت، و تعداد زیادی از روشنفکران استفاده از آن را رد میکردند و آن را وسیلهی هرزهگی میدانستند. ویزر برای کمپیوتر اصطلاح «کامپیوتر همهجا حاضر» را بهکار برد، و پیشبینی کرد که چیپبوردها جای کامپیوتر را خواهند گرفت، و بهعلاوه آنقدر ارزان خواهند شد که همه جا و در دسترس همگان قرار خواهند گرفت. پرسیدم چطور اینگونه مطمئن است که این تغییرات رخ خواهد داد، او به آرامی گفت میزان رشد و انکشاف کامپیوتر بهصورت لوگارتمیک است. تصور تغییر لوگارتمیک دشوار است، زیرا مغز انسان بهصورت طبیعی خطی فکر میکند و نمیتواند لوگراتمیک تصور کند (در تغییر لوگراتمیک با تغییر متحول، تابع تحول نمیکند. اما تغییرات در تابع بهصورت یکمرتبهیی واقع میشود).
مطابق قانون گوردن موور از بنیانگذاران انتل، رشد تکامل کامپیوتر در هر 18 ماه دو چند میشود. امروز اگر رشد کامپیوتر را مرور کنیم میبینیم که تلفنهای هوشمند امروزی قدرت محاسبهی بیشتر از تمامی کامپیوترهای NASA ناسا در سال 1969 دارند که ناسا با آنها دو نفر را در سطح مهتاب فروآورد. یا مثلا بازیهای ویدیوئی که بیشترین قدرت محاسبه را نیاز دارند تا تصویرهای 3بعدی ارائه کنند، مانند پلیستیشن سونی 300 دالری، دارای قدرت بیشتر از ابرکامپیوترهای نظامی سال 1997 ارتش امریکا میباشد. علاوه بر آن، در خصوص پیشبینی قبلی که در مورد انکشاف کامپیوتر صورت گرفته است میتوان به سال 1949 مراجعه نمود، زمانیکه معتبرترین مکانیکهای آن زمان اظهار داشتند که «کامپیوترهای ENIAC انیاک امروزی دارای 18000 تیوب محاسبه و وزن 30 تن میباشند. کامیپوترهای آینده شاید تنها با داشتن 1000 تیوب محاسبه و وزن 1.5 تن، عین ظرفیت و کارائی را خواهند داشت».
امروز اگر ما از طریق کامپیوتر و تلفن همراه به انترنت دسترسی داریم، در آیندهی نزدیک انترنت در همهجا خواهد بود وحتا عینکها و لنزهای ساخته خواهند شد که جای کامپیوتر و تلفن همراه را گرفته و ما از طریق آنها به انترنت و دنیای مجازی وصل خواهیم شد. سال 2010 من برای شبکهی ساینس از مرکز ارتش امریکا در جورجیا، در مورد «انترت برای میدان جنگ» برنامه تهیه میکردم. کلاه نظامی «جنگندهی پیاده» را روی سرم گذاشتم و فورا متوجه شدم که 360 درجهی کامل را میتوانم ببینم و با فشار دادن دکمهی دیگری مشخصات، فاصله و موقعیت دشمن به رنگ سرخ (کسانی که کلاه «جنگندهی پیاده» را بر سر نداشتند) و عین مشخصات سایر عساکر گروه خودمان (کسانی که کلاه جنگندهی پیاده به سر داشتند ) برایم مشخص میشد. پروژهی پیشرفتهتری در این مورد کار پرویز بابک در دانشگاه واشنگتن در سیاتل میباشد، و هدف آن عبارت از ساخت یک لنز چشم مجهز با انترنت به ضخامت 10 مایکرومتر وقدرت نمایش 3600 پیکسل میباشد.
انترنت به سایر بخشهای زندگی ما در اشکال گوناگون نفوذ قابل ملاحظهیی خواهد داشت؛ موترهای بدون راننده، هواپیماهای بدون سرنشین، کاغذهای انعطافپذیر الکترونیکی، ادغام دنیای مجازی و حقیقی و مترجمین اتوماتیک بهزودی و در آیندهی نزدیک بهوجود خواهند آمد. در مورد هرکدام از موارد فوق پیشرفتهای قابل ملاحظهیی صورت گرفته است: ادغام دنیا حقیقی و مجازی بهصورتی خواهد بود که شما میتوانید عقب یک شی را ببنید، مثلا اگر از روبهروی شما یک قطار در حال حرکت باشد ، طبعا شما عقب آن را نمیبینید، ولی با کمک لنزهای مجهز به انترنت شما قادر خواهید بود که قطار را واژگونه نموده و مستقیما اجسام عقب آن را ببینید. کار روی این پروژه توسط پروفیسور تاچی در توکیو با موفقیتهای قابل ملاحظهیی در جریان است.
2.1.1 کنترل اشیا با ذهن
تا اواخر قرن حاضر ما قادر خواهیم بود که کامپیوتر را با فکر خود کنترل نماییم، طوریکه ما در مورد مسایل مشخصی فکر کنیم و آرزوهای ما توسط کامپیوتر (بدون دست زدن به موس و صفحهکلید) برآورده شود. اساسات این تکنولوژی قبلا چیده شده است اما چندین دهه را در بر خواهد گرفت که این کار مشکل و زمانبر، به واقعیت تبدیل گردد. اولین اقدام در این زمینه در سال 1998 صورت گرفت، زمانیکه دانشمندان دانشگاه Emory University and Tubingen Germany ایموری و توبینجین جرمنی، یک الکترود شیشهیی کوچک را مستقیما روی مغز پیرمردی 56 ساله که بیحس گردیده بود، گذاشتند. الکترود به کامپیوتر وصل شده بود و سیگنالها را تجزیه و تحلیل میکرد. قربانی بیحس شده قادر بود که Cursor نمایشگر موس را به کمک بایوتکنولوژی حرکت دهد. با این کار اولین ارتباط مستقیم میان مغز انسان و کمپیوتر بهوجود آمد. مودل پیشرفتهتر این تکنولوژی توسط جان دونگو در Brown University دانشگاه برون انکشاف داده شده است. او یک مودل تجربی را با قراردادن یک حافظهی 4 ملیمتر مستقیما روی خطوط عصبی چهار مریض انجام داد، که در اوایل مریضهایش تنها قادر به دیدن نمایشگر موس بودند، ولی بعد از چند مرتبه سعی و خطا آنها قادر بودند بهطور دلخواه نمایشگر موس را قرارداده، ایمیل بنویسند و ایمیل بخوانند.
یکی از سوالات اساسی در این مورد این است که، آیا ممکن است کامپیوتر فکر دیگران را ( بدون قراردادن کدام چیزی در مغز) بخواند؟ ما از سال 1875 به اینسو میدانیم که مغز بر اساس جریان برق (بسیار ضعیف) از طریق نیورونهای آن کار میکند و سگنالهای آن توسط گذاشتن الکترودهای electroencephalogram الکترون سی فالوگرام در اطراف آن میتواند اندازهگیری شود. و این الکترودها قادر به تشخیص حالتهای استراحت، بیداری، قهر، خوشی و هیجان مغز میباشند. دانشمندان در دانشگاه توبینجین با استفاده از کارگذاشتن این الکترودها در مغز انسان و اتصال آن به کامپیوتر توانستهاند جملات سادهیی را بنویسند. روش حساستر دیگر عبارت از FMRI (تصویربرداری مقناطیسی رزونانس اساسی) میباشد که در آن با استفاده از ایکوهای تولیدشدهی امواج رادیویی میتوان تصویر سه بعدی فایبرهای داخل مغز را گرفت.
2.1.2 خوانش ذهن
تصویربرداری و فوتوگرافی خواب و خیال آدمی روزی میسر خواهد شد، اما خوانش ذهن بدون کدام دستگاه توأم با فاصله مورد شک و تردید قرارداد. تمام روشهایی که تا هنوز برای کنترل و درک ذهن بهکار گرفته شدهاند، با تماس نزدیک اشیا و دستگاههای مخصوص صورت گرفته است. از طرف دیگر خوانش ذهن از لحاظ اصول اخلاقی نقض حریم خصوصی افراد تلقی میگردد و از اینرو میتواند عواقب خطرناکی داشته باشد. قبل از امکان خوانش ذهن ممکن قوانینی تصویب گردد که این تکنولوژی را محدود کند. همزمان با آن، ممکن است وسایل اختراع گردند که مانع خوانش ذهن شوند.
خوانش واقعی ذهن هنوز چندین دهه بعید به نظر میرسد، اما گزینهی اصلی و پیشتاز در این زمینه روش FMRI تصویربرداری مقناطیسی رزونانس اساسی خواهد بود و این روش بهزودی بهعنوان تشخیصدهندهی دروغ بهکار گرفته خواهد شد. گفتن دروغ قسمتهای بیشتر از مراکز مغز را روشن میسازد. مغز همزمان با گفتن دروغ، بر هزاران عواقب ممکن آن نیز تمرکز میکند که منجر به مصرف بیشتر انرژی نسبت به گفتن حرف راست میشود. بدین ترتیب دستگاه FMRI قادر به اندازهگیری مصرف انرژی اضافی در جریان دروغ گفتن میباشد. تا هنوز دو کمپنی بزرگ پیشنهاد ارائهی دستگاههای حساس تشخیصدهندهی دروغ با دقت بیشتر از 90 فیصد را به مراجع قضائی امریکا نمودهاند و کار روی چندین قضیه در هند و امریکا با دخالت مستقیم دستگاههای FMRI در جریان است.
دستگاههای معمولی تشخیص دروغ تنها علایم تشنج؛ مانند عرق نمودن، افزایش ضربان قلب و افزایش درجهی حرارت در پوست را اندازهگیری میکنند، اما دستگاههای FMRI افزایش فعالیتهای مغز را اندازهگیری میکنند. مشکل این نوع دستگاهها وزن و حجم زیاد آنها میباشد که تنها در شفاخانهها موجود اند و نیازمند فضای بسیار زیاد نیز هستند. هرچند که این دستگاهها در مدلهای خردتر به ارتفاع یک فُت (تقریبا 30 سانتیمتر) برای کاربرد علمی در سال 1993 توسط دانشمندان انستیتوت مکس پلانک جرمنی ساخته شدهاند. هدف نهایی دانشمندان مکس پلانک ساخت دستگاهی به اندازهی یک گیلاس قهوه میباشد. دلیل اینکه دستگاههای FMRI امروزی اینقدر حجیم میباشند این است که بدن نیاز به یک فضای کامل، دارای ساحهی مقناطیسی وسیعی است. به هر اندازه که این ساحهی مقناطیسی وسیعتر باشد، به همان اندازه نتایج بهتری قابل دریافت است.