در تازه‌ترین رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات در سال 2017 میلادی نقشه‌ی جهان تیره‌تر از همیشه ترسیم شده و قبل از این هیچ‌گاهی آزادی مطبوعات در جهان چنین تهدید نشده بوده است. افغانستان نیز با حفظ جایگاه گذشته‌ی خود، رده‌ی 120ام را از آن خود کرده است و دلیل آن وضعیت بحرانی دیگر کشورها و مقاومت خبرنگاران و حکومت در دفاع از آزادی اطلاع‌رسانی گفته شده است نه بهبود جدی وضعیت آزادی اطلاع‌رسانی.
گزارش تازه‌ی گزارشگران بدون مرز نشان می‌دهد که شماری از ولایت‌های تحت کنترل طالبان تبدیل به سیاه‌چال‌های اطلاع‌رسانی شده‌اند که در آن خبرنگاران و رسانه‌ها امکان فعالیت آزاد ندارند و افزایش ناامنی در بسیاری از ولایات به افزایش تنش میان خبرنگاران و مقامات محلی نیز انجامیده است.
با این وصف، یک روز مانده به سوم می یا «روز جهانی آزادی مطبوعات» مسئولان نهادهای حامی خبرنگاران نیز از خشونت علیه خبرنگاران، سانسور، عدم دسترسی به اطلاعات و مصونیت شغلی خبرنگاران نگران‌اند.
فهیم دشتی، عضو فدراسیون اتحادیه‌ی ملی ژورنالیستان افغانستان در «کنفرانس ملی امنیت و مصونیت ژورنالیستان» روز سه‌شنبه، 12 ثور گفت دولت با گذشت 15 سال در زمینه‌ی امنیت و مصونیت خبرنگاران هیچ اقدامی نکرده است.
به گفته‌ی آقای دشتی، عدم مصونیت، تهدید رسانه‌ها از سوی گروه مخالف مسلح، افراد غیرمسئول و برخی مقام‌های دولتی در مرکز و ولایات، وضع انواع مالیات از سوی وزارت مالیه و نبود بیمه و حقوق تقاعدی از جمله‌ی بزرگ‌ترین چالش‌های فراروی جامعه‌ی رسانه‌یی افغانستان‌اند.
دولت افغانستان در همکاری با نهادهای رسانه‌یی و نهادهای حامی رسانه‌ها طرزالعمل تأمین امنیت و مصونیت خبرنگاران و رسانه‌ها را تصویب کرده که براساس آن کمیته‌های مشترک تامین امنیت و مصونیت خبرنگاران در مرکز و ولایات ایجاد شده است. در مرکز، معاون دوم رییسجمهور، سرور دانش ریاست این کمیته را به عهده دارد.
اما فدراسیون ملی ژورنالیستان افغانستان از کار این کمیته رضایت ندارد و می‌گوید باگذشت بیش از دو ماه هیچ نشستی از سوی این کمیته برگزار نشده است.
آقای دشتی افزود در جلسات قبلی این کمیته به‌جز چند وعده‌ی داده شده دیگر کار عملی انجام نشده است و گزارش‌هایی هم که از سوی سکرتریت کمیته‌ی مشترک، دفتر مشاور شورای امنیت ملی، ترتیب و پخش می‌شود همواره تاکید نمایندگان خبرنگاران این بوده که دوسیه‌های خشونت و قتل خبرنگاران رسیدگی شود اما تاکنون در این زمینه اقدام نشده است.
این عضو فدراسیون گفت خبرنگاران در کنار نیروهای امنیتی جان شان را به خطر انداخته و اطلاع‌رسانی می‌کنند اما وقتی دچار مشکل می‌شوند، مورد خشونت قرار می‌گیرند و یا به قتل می‌رسند هیچ کسی به داد شان نمی‌رسد.
افزون بر این، وضعیت بد اقتصادی رسانه‌ها از دیگر مشکلاتی است که باعث شده در سال گذشته خورشیدی در حدود هفتاد رسانه درخواست لغو جوازشان را بکنند زیرا نمی‌توانند کار بکنند.
آقای دشتی از وضع مالیات بر رسانه‌ها نیز انتقاد می‌کند و می‌گوید حکومت مالیات چند مرتبه‌یی را بر رسانه‌ها وضع می‌کند و انواع و اقسام مالیه از رسانه‌ها جمع‌آوری کند؛ از جمله مالیات جواز، مالیات جواز، مالیات معاش کارمندان.
این عضو فدراسیون همچنان گفت با آن‌که خبرنگاران از سوی مسئولان دولتی، زورمندان و غاصبان زمین تهدید می‌شوند، حق بیمه و حقوق تقاعدی نیز ندارند و این حقوق از سوی صاحبان رسانه‌ها نادیده گرفته می‌شود.
آقای دشتی افزود که خبرنگار باید بداند که تا چه‌وقت و چه زمان کار می‌کند و چقدر حقوق دریافت می‌کند.
2016؛ سال خون‌بار
براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی نهادهای حامی رسانه‌ها، 2016 خون‌بارترین سال برای خبرنگاران در افغانستان بوده است که در آن 14 خبرنگار به قتل رسیده‌اند. نی در گزارشی گفته بود که در سال 2016 میلانی 415 مورد خشونت در برابر خبرنگاران را ثبت کرده که از این میان 14 خبرنگار به قتل رسیده، 23 خبرنگار زخمی شده، 43 مورد لت‌وکوب و 338 مورد تهدید و 33 مورد بازداشت کوتاه مدت ثبت شده است.
کمیته مصونیت خبرنگاران هم در گزارشی 101 مورد خشونت را ثبت کرده که 13 مورد قتل میباشد و راپور بازار رسانه‌ها هم بیش از 400 مورد خشونت را به ثبت رسانده است.
رحیم‌الله سمندر، عضو فدراسیون اتحادیه‌ی ملی ژورنالیستان اما می‌گوید انجمن آزاد ژورنالیستان در سال 2016 یا 1395 خورشیدی 128 مورد خشونت را به ثبت رسانده است که از این میان 14 خبرنگار کشته شده‌اند؛ از آغاز 2017 تاکنون نیز دو خبرنگار کشته شده‌اند.
در این گزارش 8 مورد دستگیری خبرنگاران، 18 مورد حمله به خبرنگاران و رسانه‌ها از جمله حمله به رادیو نسیم در دایکندی و رادیو چنار در خوست، 11 مورد سانسور در ولایات و مرکز از سوی دولت، 21 مورد تهدید و ارعاب(17 مورد از سوی دولت و یک مورد از سوی افراد نامعلوم)، شکایات دسته‌جمعی خبرنگاران در ولایات بامیان، دایکندی و زابل به ثبت رسیده است.
به گفته‌ی آقای سمندر، در هشتم سنبله‌ی سال گذشته در سفر رییسجمهور غنی خبرنگاران به‌صورت دسته‌جمعی بازداشت شدند، سانسور، ارعاب و تهدید به ثبت رسیده و حتا انترنت قطع شده است.
آقای سمندر گفت در ولایات نگرانی در مورد رسانه‌ها و خبرنگاران بیشتر است و خبرنگاران نمی‌توانند برای تهیه‌ی خبر به ولسوالی‌ها سفر کنند.
این عضو فدراسیون همچنان گفت در حال حاضر در 20 ولایت هیچ کارمند زن در بخش رسانه‌ها وجود ندارد و در ولایات درجه‌دوم نیز این تشویش روز به روز بیشتر می‌شود.
دستگاه‌های عدلی و قضایی افغانستان اما حرف دیگری دارند و می‌گویند مصمم‌اند تا به تمام قضایای خشونت علیه خبرنگاران رسیدگی صورت بگیرد.
جمشید رسولی، سخن‌گوی دادستانی کل کشور روز دوشنبه در مرکز رسانه‌های حکومت گفت تاکنون 679 مورد خشونت علیه خبرنگاران از سوی کمیته مشترک بررسی شده که از این میان 60 مورد قتل، 46 مورد زخمی، 222 مورد لت‌وکوب، 84 مورد بازداشت، 29 مورد اختطاف و 238 مورد اهانت میباشد.
دسترسی به اطلاعات
اعضای نهادهای حامی رسانه‌ها همچنان از عدم دسترسی خبرنگاران به اطلاعات شکایت کردند. در ولایات بیشتر این مشکل وجود دارد.
به گفته‌ی رحیم‌الله سمندر در اکثر ولایات خبرنگاران به اطلاعات دسترسی ندارند و در شماری از ولایات هنوز کمیته‌های مصونیت ایجاد نشده است و در بیش از نیمی از ولایات کشور این کمیته‌ها کار درست انجام نمی‌دهند.
همچنان هلمند، ارزگان، غزنی، فراه، قندوز، بغلان، ننگرهار، بدخشان، قندهار، تخار، زابل سرپل، لوگر، کنر و نورستان خط سرخ برای خبرنگاران استند که خبرنگاران در آن تهدید می‌شوند و سفر و کار برای شان دشوار است.
سمندر افزود که بامیان، زابل، کاپیسا، سرپل، هلمند، لوگر، دایکندی، غور، کنر، بغلان و فراه از جمله ولایاتی هستند که مقامات برای ارایه‌ی معلومات زمینه‌سازی نکرده و در بسیاری موارد خبرنگاران را مورد بازجویی قرار داده‌اند.
در همین حال تدامیچی یاماموتو، نماینده‌ی خاص سرمنشی سازمان ملل برای افغانستان می‌گوید پیروزی رسانه‌ها در افغانستان به سختی به‌دست آمده و باید از دست‌اندرکاران رسانه‌های حرفه‌یی برای شجاعت و اراده‌ی‌شان قدرانی شود.
وی در کنفرانس ملی امنیت و مصونیت ژورنالیستان گفت ملل متحد و جامعه‌ی بین‌المللی از کارکردهای این رسانه‌ها سپاسگزار است و افغانستان در سطح منطقه در بخش آزادی مطبوعات و خلاقیت پیشگام است.
این مقام سازمان ملل نیز گفت خبرنگارانی که در ساحات جنگی مورد تهدید قرار می‌گیرند، زمانی می‌توانند کار موثر انجام بدهند که دسترسی کافی به اطلاعات داشته و از مصونیت کامل برخوردار باشند.
او گفت: «هر مورد خشونت، فعالیت و معیشت کارمندان شجاع رسانه‌های افغانستان را متاثر می‌سازد. همچنان از نمایندگان سیاسی توقع می‌رود تا از قربانیان خشونت دفاع نموده و قوانین مربوطه را تطبیق نمایند.»
مسئولان نهادهای حامی رسانه‌ها گفتند اگر برای مشکلات موجود اقدام‌های لازم صورت نگیرد، دستاوردهای یک‌ونیم دهه‌ی گذشته برباد خواهد رفت.
فعالیت رسانه‌های آزاد دچار زوال نمی‌شود
عبدالله عبدالله، رییس اجراییه‌ی حکومت وحدت ملی اما در نشست روز سه‌شنبه گفت آزادی بیان، دستاوردهای رسانه‌ها و خبرنگاران برگشت‌ناپذیر است و قدرت رسانه‌های جمعی با یک حرف یا حرکت خاموش و متوقف نخواهد شد.
آقای عبدالله از کارکرد موثر رسانه‌ها، خبرنگاران، حمایت سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حامی رسانه‌های آزاد قدرانی کرد و گفت در بسیاری موارد گزارش‌های رسانه‌ها باعث خنثا شدن پلان دشمن و جلوگیری از فساد اداری شده است.
وی افزود که مسایل مطرح شده را در جلسات شورای امنیت ملی، شورای وزیران و کمیته‌های آن مطرح نموده و آن را پیگیری می‌کند.
کنفرانس امنیت و مصونیت ژورنالیستان از سوی فدراسیون ژورنالیستان افغانستان برای دو روز در کابل برگزار شده است که در آن مدیران رسانه‌ها و خبرنگاران از کابل و ولایات شرکت کرده‌اند.
هدف از برگزاری این کنفرانس، در میان گذاشتن مشکلات رسانه‌ها با مقام‌های حکومت و پیدا کردن راه‌حل برای این مشکلات گفته شده است.