دیپلمات/انوراگ رام چاندران
ترجمه: حمید مهدوی
بخش اول
همکاری سه‌جانبه بین افغانستان، چین و پاکستان در مورد «کمربند» و «جاده» به هر سه کشور نفع خواهد رساند
انتظار می‌رود راهرو اقتصادی چین-پاکستان «تغییردهنده‌ی بازی» در جنوب آسیا باشد. راهرو اقتصادی چین-پاکستان (CPEC)، بخشی از ابتکار عمل بلندپروازانه‌ی «کمربند» و «جاده» چین، یک پروژه‌ی توسعه‌ی زیربنا به ارزش 54 میلیارد دالر است که هدف آن اتصال منطقه‌ی سین کیانگ چین به بندر گوادر پاکستان میباشد. به‌صورت طبیعی، با آغاز چنین سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی کلان، راهرو اقتصادی چین-پاکستان توجه دیگر بازیگران منطقه را جلب کرده است. از ماه اکتوبر 2016، افغانستان، حتا از طریق کانال‌های رسمی، تمایل قوی به پیوستن نشان داده است. به‌طور مثال، داکتر عمر زاخیلوال، سفیر افغانستان در پاکستان، تاکید کرد کشورش در پیوستن به راهرو اقتصادی چین-پاکستان منافعی نهفته دارد و گفت که پروژه‌ی توسعه‌یی به این بزرگی نه‌تنها برای پاکستان بلکه برای کل منطقه مفید خواهد بود.
اگر این پروژه موفقانه عملی شود، چین و پاکستان با استقبال از افغانستان در راهرو اقتصادی چین-پاکستان نفع زیادی خواهند برد. چین از دیر وقت بدین‌سو به ذخایر دست‌نخورده‌ی منابع طبیعی افغانستان علاقمند بوده است، اما وضع امنیتی در این کشور مانع سرمایه‌گذاری و تدارکات بیشتر شده است. پاکستان از دسترسی آسان‌تر به آسیای مرکزی از طریق افغانستان و هم‌چنین کمک‌های اقتصادی از بازگشت مهاجران افغان به کشورشان پس از تثبیت امنیت نفع خواهد برد. افغانستان، به‌عنوان یک کشور محاط به خشکه و مستعد به پذیرش تروریسم و ستیزه‌جویی به‌شدت به توسعه‌ی زیربناها و بالا بردنِ اقتصادش با دسترسی به سرمایه‌گذاران چینی نیاز دارد. بنابراین، به نظر می‌رسد که همکاری سه‌جانبه برای شامل ساختن افغانستان به راهرو اقتصادی چین-پاکستان می‌تواند برای همه طرف‌های درگیر یک بُرد باشد.
مزایا برای افغانستان
از سال 2014 بدین‌سو، زمانی که تعداد زیادی از نیروهای بین‌المللی خروج‌شان از این کشور را آغاز کردند، وضع امنیتی افغانستان پیوسته در حال زوال بوده است. بازخیر طالبان که با خروج نیروها همزمان واقع شد، به چندین حمله‌ی بزرگ در این کشور منجر شده است. در حالی‌که تعداد دقیق در حال حاضر مشخص نیست، چنانچه هنوز از افغانستان به‌طور رسمی دعوت نشده است بخشی از راهرو اقتصادی چین-پاکستان باشد، پیوستن چندین مزیت خواهد داشت.
اول، پیش‌بینی شده است که راهرو اقتصادی چین-پاکستان صنعتی شدن و سرمایه‌گذاری را به پاکستان خواهد آورد که کشور همسایه، افغانستان، نیز از اثرات انتقالی آن بهره‌مند خواهد شد. در حقیقت، پاکستان همین اکنون ساخت چندین جاده برای بهبود اتصال بین این کشور را بر عهده گرفته است. جاده‌ی 75 کیلومتری تورخم-جلال‌آباد یکی از آن‌هاست، در حالی‌که جاده‌ی پیشاور-تورخم دیگری است. در حالی‌که چالش‌های قابل‌توجهی فراروی تکمیل شدن این پروژه‌های توسعه‌یی قرار دارد، آن‌ها گامی است به‌سوی افزایش اتصال با پاکستان، و به نوبه‌ی خود، به‌دست آوردن دسترسی افغانستان به راهرو اقتصادی چین-پاکستان. علاوه بر آن، پاکستان دو جاده از دی.آی خان تا انگور اَده و غلام خان اعمار کرده است که به ترتیب با ولایت‌های پکتیکا و خوست افغانستان وصل می‌شود. این جاده‌ها بازرگانان و سرمایه‌گذاران افغان را قادر خواهند ساخت به بازارهای مصرفی بی‌شماری در جنوب آسیا دسترسی پیدا کنند، در نتیجه صادرات افغانستان را افزایش داده و هزینه‌های واردات آن را کاهش خواهد داد.
دوم، افغانستان با تبدیل شدن به بخشی از راهرو اقتصادی چین-پاکستان، و ابتکار عمل کمربند و جاده به‌صورت عموم، فرصت باثبات ساختن اقتصادش توسط فرصت‌های تجاری را خواهد داشت. در سال 2015، طبق داده‌یی از پایگاه داده‌ی «کام ترید» سازمان ملل متحد، بیش از 70 درصد صادرات مجموعی افغانستان صرف به پاکستان و هند بود. کالاهای اصلی صادارتی قالین، فرش، میوه‌ی خشک و گیاهان دارویی بودند، نه مس، سنگ‌آهن و دیگر منابع باارزشی که افغانستان به فراوان داشتنِ آن‌ها شهرت دارد. در نتیجه، دسترسی به شبکه‌ی گسترده‌تر «ابتکار عمل کمربند و جاده» دو فرصت را ارائه خواهد کرد: اول، دسترسی به بازارها در چین، آسیای مرکزی و بخشی از اروپا که در حال حاضر افغانستان با آن‌ها روابط تجارتی گسترده ندارد و دوم، شانس تنوع محصولات تجارتی افغانستان با صادر کردن مس، آهن و دیگر منابع به کشورهای شامل در ابتکار عمل کمربند و جاده.
مزایا برای چین
برای چین، افغانستان به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در چهارراه آسیای جنوبی و آسیای مرکزی ارزش استراتژیک دارد. علاوه بر آن، منابع گسترده‌ی معدنی آن دست‌نخورده‌اند و یک فرصت باارزش اقتصادی ارائه می‌دهد. طبق یک گزارش، ارزش آن‌ها براساس برآوردهای محافظه‌کارانه 1 تریلیون دالر است. با این‌حال، چالش‌های بدنام امنیتی و فساد در افغانستان در گذشته از بسیاری‌ها یک فرصت سرمایه‌گذاری را گرفته است. باثبات ساختن اوضاع امنیتی افغانستان در هسته‌ی هر سرمایه‌گذاری بالقوه خواهد بود، تلاشی که به همکاری زیادی نیاز دارد. به‌عنوان مثال، چین در سال 2008 برای دسترسی به مس عینک، دومین ذخیره‌ی بزرگِ دست‌نخورده‌ی مس در جهان، یک قرار 30 ساله با حکومت افغانستان امضا کرده بود. به این قرارداد که ارزش آن 3 میلیارد دالر بود با علاقمندی زیادی مشاهده می‌شد تا این‌که به‌دلیل نگرانی‌های امنیتی و حملات طالبان متوقف شد.
چین در حمایت از گفت‌وگوهای صلح بین افغانستان و طالبان با تشویق طالبان به پیوستن به گفت‌وگوهای صلح یک نقش مرکزی بازی کرده است. تامین امنیت در افغانستان نه‌تنها به ثبات در این کشور کمک می‌کند، بلکه به چین نیز اجازه می‌دهد در مورد اثرگذاری بی‌ثباتی افغانستان بر امنیت و ثبات منطقه‌ی غربی آن، به‌ویژه سین‌کیانگ، راحت باشد. با این‌حال، چین در حمایت مستقیم از تلاش امنیتی در افغانستان سهم حداقل داشته است و عمدتا آن را به ایالات متحده و ناتو واگذار کرده است. با این‌حال، از سال 2014 بدین‌سو چین همکاری امنیتی‌اش را افزایش داده است و به تلاش‌های ضدتروریسم کمک نظامی کرده است. احتمالا تلاش بیشتر در امر مبارزه با ستیزه‌جویی در افغانستان دروازه‌ها را برای سرمایه‌گذاری‌ها چینی و دسترسی به منابع دست‌نخورده‌ی این کشور خواهد گشود.
ادامه دارد …