لطف‌علی سلطانی
در پی ازدیاد نفوس، جدی‌ترین مشکل کم‌شدن آب‌های زیرزمینی کابل است. ازدیاد نفوس و آلودگی هوا باعث شده است که باران‌های فصلی کاهش یابد و آب‌های زیرزمنی ته‌نشین شود. در برخی ساحات سطح آب نسبت به 5 سال گذشته تا چهار متر پایین رفته است. آلوده شدن آب‌های زیرزمینی کابل نیز از معضل‌های جدی دیگری است که سالانه تعداد زیادی از شهروندان کابل در اثر استفاده از آب‌های آلوده به امراض گونه‌گون دچار می‌شوند.
کابل شهری است با ساحات کم‌تر پلانی و اکثراً غیرپلانی. پس از سقوط حاکمیت طالبان و روی کار آمدن دولت جدید سیل مهاجرت‌ها از روستا به شهر آغاز شد. مهاجران روستایی در پی رسیدن به یک زندگی مرفه و فرصت‌های شغلی بهتر روستاها را به مقصد کابل ترک کردند و اکثراً در حومه‌های شهر که قبلا کشت و زراعت در آن جریان داشت مسکن گزیدند. تخریب ساحات سبز و زراعتی و پس از آن حفر بی‌رویه‌ی چاه‌های عمیق و نبود سیستم کانالیزاسیون باعث شد که آب‌های زیرزمینی کابل آلوده و کم شود.
انجنیر حبیب‌الله نور سرپرست ریاست آب‌رسانی شهر کابل در گفت‌وگو با اطلاعات روز مشکلات کم‌آبی کابل را جدی و نگران‌کننده خواند و افزود که ریاست آب‌رسانی با همکاری مؤسسات خارجی مثل جایکا و جی آی زید در درازمدت تلاش می‌کند که با وصل کردن دریای پنجشیر و کنر و اعمار بند‌های آب‌گردان در مسیر آن مشکل آب کابل را توسط تغذیه‌ی مصنوعی حل کند. دریای پنجشیر، دریای کنر و ساحه‌ی شاه‌توت منابعی است که برای تغذیه‌ی مصنوعی آب‌های زیرزمینی کابل در نظر گرفته شده است: «ما با همکاری مؤسسات خارجی کوشش می‌کنیم از طریق تغذیه‌ی مصنوعی آب‌های زیرزمنینی را تقویت کنیم».
بر اساس آماری که ریاست آب‌رسانی کابل ارایه کرد، 60000 خانواده اکنون از طریق شبکه‌ی آب‌رسانی کابل به آب صحی و آشامیدنی دسترسی داردند که در کل مربوط ساحات پلانی می‌شود. یعنی نزدیک به 15 درصد شهروندان کابل از این خدمات مستفید می‌شوند. آب این شبکه از سه منبع آبی در کابل تامین می‌شود: منبع آبی علاوالدین، منبع آبی بگرامی و منبع آبی افشار. روزانه ظرفیت هر منبع به‌ترتیب؛ منبع علاوالدین 25000 مترمکعب، منبع افشار 1500 مترمکعب و منبع بگرامی بین 20000 الی25000 مترمکعب آب است. این مقدار آب فقط 15 درصد شهروندان کابل را تحت پوشش قرار داده است. 85 درصد مردم از کم‌آبی و آب‌های آلوده رنج می‌برند.
ساحات تحت پوشش شبکه‌ی آب‌رسانی دولتی
کارته‌ی چهار، دهمزنگ، نوآباد، ساحه‌ی دانشگاه کابل، دارالمعلمین، خوشحال‌خان، ده‌نو، دهبوری و خیرخانه تحت پوشش پروژه‌ی علاوالدین است. ناحیه‌ی 8 کارته نو، شاه‌شهید، جاده‌ی لاهوری، ناحیه‌ی اول، ناحیه‌ی دوم و ناحیه‌ی دهم از منبع آبی بگرامی تامین می‌شود. ساحه‌ی چهاررارهی قمبر، کمپنی و قسمت کمی از ناحیه‌ی 13 تحت پوشش منبع آبی افشار است.
ریاست آب‌رسانی کابل افزود که کار پروژه‌های شاه‌شهید، سیدمحمد شاه مینه و ساحه‌ی قول آب‌چکان عملاً جریان دارد. پروژه‌ی دشت بیست‌هزاری دشت برچی با کمک مالی کشور کوریا از طریق مؤسسه‌ی کویکا که قرار است برای 20 هزار خانه آب آشامیدنی صحی تهیه کند نیز در سال روان تطبیق می‌شود.
با توجه به تمام اقدام‌هایی که از سوی وزارت شهرسازی و ریاست آب‌رسانی کابل برای رفع مشکل کم‌آبی انجام شده است، هنوز بیش از 85 درصد مردم کابل از این خدمات محروم‌اند. از میان نفوس 5 میلیونی کابل تنها 15 درصد از طریق شبکه‌ی آب‌رسانی دولتی به آب صحی دسترسی دارند. بقیه اما از طریق شرکت‌های آب‌رسانی خصوصی با پرداخت پول زیاد یا با حفر چاه‌های عمیق آب مورد نیازشان را تامین می‌کنند.
محمدحسین، باشنده‌ی ساحه‌ی چهارراهی حاجی نوروز جاده‌ی شهید مزاری است. او می‌گوید که چهارده سال پیش چاه حلقه‌یی به عمق چهل متر حفر کرده بوده و یکی دو سال از آن استفاده کرده ولی پس از دو سال چاهش خشک شده و برای تامین آب به شرکت خصوصی آب‌رسانی مراجعه کرده است. او گفت که حالا دوازده سال است که مشترک یک شرکت خصوصی آب‌رسانی است و هر ماه پول زیادی بابت آب می‌پردازد.
اسدالله باشنده‌ی کوچه قلعه‌ی وزیر ناحیه‌ی ششم کابل می‌گوید که چاه چهل‌متره‌ی او پارسال خشک شده و حالا آب مورد نیازش را از حویلی همسایه‌اش که چاه عمیق دارد تامین می‌کند. اسدالله گفت: «سابق در منطقه‌ی ما چاه‌ها در 20 متر آب) می‌داد، اما حالا حتا همان چاه 40 متره خشک شده».
بیش از 50 درصد جمعیت کابل به آب صحی دسترسی ندارد
اداره‌ی حفاظت از محیط زیست رشد قارچی نفوس کابل و تخریب ساحات سبز و باغ‌ها به‌منظور ساختن خانه‌های مسکونی، افزایش ساحات غیرپلانی، حفر چاه‌های جذبی برای فاضلاب و نبود یک سیستم کانالیزاسیون منظم را دلیل عمده‌ی آلوده شدن آب‌های زیرزمینی کابل می‌خواند.
انجنیر نیک‌محمد مسئول نظارت بر سیستم کانالیزاسیون‌ها در گفت‌وگو با اطلاعات روز گفت که از میان شهرک‌ها و مناطق مسکونی تنها شهرک آریا و شهرک امید سبز سیستم کانالیزاسیون نسبتا استندرد دارند و برای تصفیه‌ی فاضلاب نیز تصفیه‌خانه‌هایی ساخته‌اند. اما بقیه مناطق فاضلاب‌شان را که حاوی مواد مضر کیمیاوی است بی‌آن‌که تصفیه شود به آب‌روهایی که در نهایت به شبکه‌ی آبی کابل متصل می‌شود می‌ریزند.
او تاکید کرد که مناطق مسکونی نیز با حفر چاه‌های سپتیک می‌تواند از آلوده‌شدن بیشتر آب‌های زیرزمینی کابل جلوگیری کند. «برای تصفیه‌ی فاضلاب مناطق مسکونی، تصفیه‌خانه‌های دولتی در یکه‌توت و قلعه‌ی زمان خان ساخته شده است.»
بر اساس آمار ارایه‌شده از سوی وزارت شهرسازی و مسکن، بیش از نیم جمعیت کابل به آب صحی دسترسی ندارد. نیلوفر لنگر سخن‌گوی وزارت شهرسازی، به اطلاعات روز گفت که بیش از 50 درصد آب کابل غیرصحی است و وزارت شهرسازی تنها برای شهرک‌های جدید که از سوی این نهاد و دیگر شرکت‌های خصوصی در آینده اعمار می‌شود سیستم درست کانالیزاسیون و تصفیه‌خانه‌ی فاضلاب در نظر گرفته است: «ما یک ارگان پالیسی‌ساز هستیم. برای جلوگیری از آلوه شدن آب زیرزمینی کابل، برای شهرک‌هایی که قرار است بسازیم سیستم کانالیزاسیون و تصفیه‌خانه‌ها برای تصفیه‌ی فاضلاب در نظر گرفته‌ایم».
عودت مهاجران از کشورهای هم‌جوار و رشد روزافزون نفوس نگرانی‌های جدی‌یی را به‌بار آورده است. وزارت شهرسازی و ریاست آب‌رسانی کابل هم برای رفع مشکل کم‌آبی و توسعه‌‌ی شبکه‌ی آب‌رسانی کار اندکی کرده است. با این‌حساب، آینده‌ی آب‌های زیرزمینی کابل نگران‌کننده به نظر می‌رسد.