وانگ‌یی، وزیر خارجه‌ی چین هنگام دیدار از افغانستان و پاکستان هر دو کشور را تشویق کرد یک سازوکار جلوگیری بحران شکل بدهند. آیا چین می‌تواند پاکستان را متقاعد سازد که از نگرانی‌های کابل کاسته و جهادی‌ها را مهار کند؟
دویچه ویله/شمیل شمس
ترجمه: عرفان مهران
وانگ‌یی، وزیر خارجه‌ی چین روز یک‌شنبه با مقام‌های پاکستانی در اسلام‌آباد گفت‌وگو کرد، یک روز پس از دیدار با رییس‌جمهور اشرف غنی در کابل. ظاهرا هدف این دیدارها افزایش همکاری میان همسایگان دشمن به هدف ایجاد سازوکارهای موثر مبارزه با تروریزم است. روابط میان افغانستان و پاکستان در چند ماه گذشته بدتر شده است و کابل به‌طور فزاینده‌یی از آنچه که حمایت اسلام‌آباد از ستیزه‌جویان اسلام‌گرا ادعا می‌شود، آگاه است. هر دو کشور یک دیگر را به فراهم کردن مناطق امن برای جهادی‌ها به هدف راه‌اندازی حملات فرامرزی متهم می‌کنند. وانگ گفت: «چین صادقانه آرزو دارد افغانستان و پاکستان روابط‌شان را بهبود ببخشند، اعتماد متقابل را بازسازی کنند، همکاری‌ها را تقویت کنند و به امنیت و توسعه‌ی متقابل دست یابند». او گفت: «چنانچه افغانستان و پاکستان دوستان هم هستند، چین آن‌ها را تشویق می‌کند به زودترین فرصت ممکن یک سازوکار پیش‌گیری و مدیریت بحران ایجاد کنند تا با هرگونه اتفاق ناگهانی‌یی به‌گونه‌ی مناسب برخورد بتوانند».
چین هم‌اکنون بخشی از گروه هماهنگی چهارجانبه است – گروه متشکل از افغانستان، چین، پاکستان و ایالات متحده – که به هدف پایان دادن به بحران طولانی‌مدت در افغانستان ایجاد شد. این گروه تاکنون به پیشرفت قابل توجهی دست نیافته است و اسلام‌آباد و کابل بر سر مسأله‌ی ستیزه‌جویی به‌شدت اختلاف دارند و پکن و واشنگتن فاقد اعتماد هستند.
کارشناسان می‌گویند که چین در پاکستان سرمایه‌گذاری هنگفت انجام داده است و به این دلیل حداقل در جاهایی که پروژه‌ی «یک کمربند یک جاده» اش عملی شده است، صلح می‌خواهد. چین بندری را در ایالات جنوب‌غربی بلوچستان پاکستان به‌عنوان بخشی از پروژه‌ی تقریبا 60 میلیارد دالری‌اش به هدف ایجاد مسیرهای تجارتی زمینی و دریایی برای دستیابی به بازارهای شرق میانه، اروپا و آفریقا اعمار کرده است. در حالی‌که مسئولان چینی از اثرگذاری زیادی بر تاسیسات ملکی و نظامی پاکستان برخوردار هستند، افغانستان اما به ایالات متحده نزدیک‌تر است. بنابراین، هم‌رای ساختن کابل و اسلام‌آباد بر سر یک راه‌حل افغانی برای پکن آسان نخواهد بود.
رویکردهای متضاد به صلح
پائولو کاساکا، بنیان‌گذار و مدیر اجرایی انجمن دموکراتیک جنوب آسیا در بروکسیل به دویچه ویله گفت: «دیپلماسی چین در سرتاسر جهان بسیار فعال است و طبیعی است که پکن به کشورهای هم‌مرزش، و به‌خصوص وقتی کشوری چون افغانستان تا آن‌حد بی‌ثبات است، توجه ویژه می‌کند. این کارشناس می‌گوید که چین درتلاشی به هدف باثبات ساختن افغانستان به طالبان نیز نزدیک‌تر می‌شود. اما مهم‌تر از همه، کاساکا معتقد است که هدف تلاش‌های چین در افغانستان محدود ساختن نفوذ ایالات متحده در منطقه است.
در اوایل ماه جاری، جیمز متیس، وزیر دفاع امریکا گفت که ایالات متحده به‌دنبال یک «راه‌حل منطقه‌یی» برای جنگ افغانستان است. آیا حکومت ترامپ می‌تواند به این هدف دست یابد، در حالی‌که روسیه و چین اکنون به‌طور فزاینده‌یی در دیپلماسی افغانستان دخیل هستند؟ کاساکا گفت: «تغییر جهت روسیه در افغانستان – ایجاد همکاری استراتژیک با پاکستان و چین و تعامل با طالبان – ظاهرا توسط یک هدف هدایت می‌شود: مواجهه با ایالات متحده در هر جایی که ممکن است». «ایالات متحده باید درک کند که با یک اتحاد سه‌جانبه‌ی خصمانه‌ی پاکستان، روسیه و چین در افغانستان مواجه است. این کشور باید به این چالش با تقویت اتحاد خودش با هند و اتحادیه‌ی اروپا پاسخ بدهد».
در حاشیه نگهداشتن چین
دلیل دیگر تلاش‌های دیپلماتیک پکن در افغانستان نگرانی‌هایش در مورد اسلام‌گرایانی که در منطقه‌ی سین‌کیانگ چین فعالیت می‌کنند و اتحاد آن‌ها با طالبان و دیگر گروه‌های اسلام‌گرا در افغانستان و پاکستان، است. اما زیگفرید ولف، محقق در انستیتوت جنوب آسیای دانشگاه هایدلبرگ به این نظر است که پکن صرف تلاش می‌کند بحران را مهار کند، نه این که آن را حل کند. ولف به دویچه ویله گفت: «چین به‌طور غیرمستقیم پاکستان را تشویق می‌کند به حمایت دولتی از تروریزم فرامرزی ادامه بدهد. در عین زمان، پکن از سیاست پاکستان در زمینه‌ی جنگ با ستیزه‌جویان ضد دولتی حمایت می‌کند، به‌ویژه گروه‌هایی که می‌توانند تهدیدی علیه دهلیز اقتصادی چین-پاکستان باشند».
ناظران افغانستان نیز می‌گویند که پکن به‌دنبال کمک به پاکستان است نه‌تنها به هدف کمک به تامین صلح در افغانستان، بلکه به هدف به‌حاشیه نگهداشتن رقیبش، هند. هند و پاکستان، از زمان استقلال‌شان از حاکمیت بریتانیا، به‌دنبال افزایش نفوذشان در افغانستان هستند. ولف تاکید کرد: «اقدامات ضدتروریستی چین ایالات متحده و هند را شامل نمی‌شود. مقامات چین به‌شکل تاریخی با دهلی جدید به‌عنوان یک رقیب جیوپولیتیکی رفتار کرده‌اند. روابط نزدیک هند با ایالات متحده نیز تهدیدی علیه پکن پنداشته می‌شود. بنابراین، چین ترجیح می‌دهد با هند همکاری نکند. به نظر می‌رسد پکن تلاش می‌کند در آسیا یک بلوک امنیتی جدید بسازد. این، اما همکاری امنیتی چین-هند را شامل نمی‌شود».