نویسنده: من افغانستانم
• هر قدر فضای باز سیاسی-اجتماعی شکل گیرد و مردم سهم و مشارکت وسیع در گفتمان‌ها و پروسه‌های دموکراتیک داشته باشند، افکار افراط‌گرایانه تجرید گردیده و توانایی پخش و نشر افکار و جلب‌وجذب نیروها از آن‌ها گرفته می‌شود.
تبعیض و تعصب قومی از نظر دینی یک امر مردود و غیر قابل قبول بوده، تعدد اقوام و گروه‌ها فقط برای تعارف و شناخت یکدیگر میباشد، نه برای تفوق‌طلبی، تبعیض و تعصب.
از نظر ارزش‌های حقوق‌بشری و آزادی‌های اساسی افراد که در سطح بین‌المللی به‌رسمیت شناخته شده است، تبعیض قومی، زبانی و مذهبی ضد اخلاق و ارزش‌های بشری پنداشته شده و از تمام کشورها خواسته شده است، حقوق و آزادی‌های شهروندان را بدون درنظرداشت ملاحظات قومی، زبانی، جنسی رعایت و مورد احترام قرار دهند.
تعدد گروه‌های قومی، زبانی و سمتی یک واقعیت عینی افغانستان است که در طول تاریخ، در کنار هم به‌گونه‌ی مشترک و مسالمت‌آمیز زندگی می‌نمایند.
اشتراکات تاریخی، فرهنگی، زبانی و شکل‌گیری روحیه، احساس و غرور ملی زمینه‌های مساعدی برای ملت شدن و قرار گرفتن تحت یک چتر بزرگ به‌نام افغانستان و حرکت برای افغانستان صلح‌آمیز، عزتمند و قدرتمند را فراهم نموده است اما مشکلات زیادی همچنان وجود دارد که باید به آن رسیده گی صورت گیرد.
مداخلات خارجی که به بسترسازی بحث‌های قومی و قومی شدن سیاست و شکل‌گیری احزاب و جریان‌های قومی انجامید، هریک از این جریان‌ها و شخصیت‌ها در محور قوم و برای قوم خاص می‌اندیشیدند، اما شعار ملی سر می‌دادند، چنین نگاه غیرعقلانی و تقلیل‌گرایانه به سیاست و اقوام ساکن این کشور عامل بدبختی‌ها، منازعات و نابه‌سامانی‌های چندین سال در افغانستان است، در حالی‌که در سایر کشورها وجود گروه‌های قومی، سمتی، زبانی و مذهبی به‌عنوان واقعیت‌های مسلم اجتماعی پذیرفته شده، حقوق و آزادی‌های تمام اقوام بدون تبعیض و تعصب در ساختار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی کشورها در نظر گرفته شده، همه تمکین و اطاعت از یک کلیت ارزشی بزرگ به‌نام منافع ملی و آجندای ملی می‌نمایند.
بزرگترین ویژگی سیاست قومی، تفوق‌طلبی، نفرت از یکدیگر، ترس از غلبه، تبعیض در برابر دیگر اقوام میباشد که این امر جدا پروسه‌های ملت‌سازی و بالطبع دولت‌سازی که اتحاد و همبستگی از لازمه‌های اساسی آن میباشد را به چالش کشیده، مانع تحقق عدالت اجتماعی و تضعیف ساختارها و پروسه‌های دموکراتیک در یک کشور می‌گردد.
مردم عام ساکن در افغانستان از تمام تبارها و گروه‌ها، هیچ مشکلی میان یکدیگر ندارند و همه دوست و برادر اند و در فضای باهمی و همدلی زیست و تعامل می‌نمایند، به‌گونه‌ی مثال اگر تاجیک که به کارگر در یک ساختمان ضرورت دارد در جست‌وجوی کارگر تاجیک نیست، بازوی توانا و مهارت‌ها برایش مهم است، چه آن ازبک باشد، هزاره باشد و یا پشتون. اما دست‌های بیرونی از طریق شخصیت‌های تحصیلکرده و نخبه‌ی اقوام با استفاده از بی‌سوادی، فقر و سایر نابه‌سامانی‌های اجتماعی گرایش‌های قومی و احساس برتربینی را عمومیت می‌بخشند تا اختلافات و تضادهای قومی، مذهبی را دامن زده و تنور این اختلافات را گرم نگهدارند تا به اهداف نامقدس خویش دست یابند، در حالی‌که بزرگترین رسالت و مکلفیت نخبه‌ها و روشنفکران جامعه این است که دیدگاه علمی، عقلانی و مبتنی بر منافع ملی را نهادینه ساخته و در برابر قوم‌گرایی و تبعیض که نتیجه‌ی مهلک قوم‌گرایی است، مبارزه‌ی سیاسی-مدنی نمایند تا روحیه‌ی ملی و هویت ملی به یک فرهنگ سیاسی-مدنی مبدل گردد.
در جامعه‌یی که تلاش‌ها برای دموکراسی‌سازی و ارزش‌های حقوق‌بشری از یکسو و قوم‌گرایی، جزم‌اندیشی و تبعیض سیستماتیک از جانب دیگر در موازات یکدیگر مطرح می‌گردد، آنانانی که از حقوق بشر و ارزش‌های دموکراتیک حرف می‌زنند و در کنار هویت‌های قومی قرار می‌گیرند، آینده‌ی ملت شدن و گفتمان منافع ملی تیره و تاریک به نظر می‌رسد.
تا زمانی‌که جایگاه، منافع و چگونگی مشارکت تمام اقوام با درنظرداشت شایستگی و ظرفیت‌شان در بخش‌های مختلف نظام به‌گونه‌ی قانونمند و نظامند تعریف و تبین نگردد، در فقدان چنین ساختار و وضاحت قانونی برای اقوام،مطمینا قومی‌اندیشی و تبعیض مطرح گردیده و این یک چالش جدی فراراه ثبات، امنیت و توسعه‌ی این کشور خواهد بود.
رسالت جوانان، آگاهان، اساتید دانشگاه‌ها، علمای دین، نهادهای مدنی و رسانه‌ها این است که هریک به سهم خویش در زمینه‌ی از بین بردن تبعیض، تعصب و قوم‌گرایی فعالیت نموده، ابعاد و جوانب مختلف موضوع را از نظر دینی، ارزشی، انسانی و ملی ریشه‌یابی نموده، پیامدها و عواقب ناگوار و خطرناک این پدیده را به اطلاع مردم برسانند تا از طریق ذهنیت‌سازی و ارتقای آگاهی مردم، روند همگرایی و همدیگرپذیری بدون ملاحظات قومی و زبانی تقویت گردیده صلح، رفاه و پیشرفت در کشور عزیز ما که گم شده‌ی همه‌ی است تحقق یابد.
با شکل‌گیری تحولات و انکشافات در شانزده سال اخیر، تلاش‌های زیادی برای از بین بردن تبعیض و اتخاذ برنامه‌ها و اقدامات جهت ترویج وحدت ملی و همگرایی میان تمام اقوام صورت گرفته و بخش بزرگ این تلاش‌ها و فعالیت‌ها از سوی نهادهای مدنی و رسانه‌ها انجام شده تا ظرفیت تحمل، همدیگرپذیری و وحدت ملی در جامعه بیشتر گردیده و این اقدامات تا حد زیادی باعث ذهنیت‌سازی علیه تبعیض و قوم‌گرایی گردیده است.