گاردین/سُنه انگل راسموسن
ترجمه: جلیل پژواک
زمانی‌که روزنامه‌اش سومین گزارش اختصاصی امسال، که ثابت کرد مقامات دولتی افغانستان سعی در اعمال تبعیض علیه اقلیت‌های قومی داشته‌اند، را نشر کرد، نگرانی ذکی دریابی از اقدامات تلافی‌جویانه نبود. اولین نگرانی او این بود که چطوری معاش کارمندان روزنامه را پرداخت کند.
اطلاعات روز یا Daily Information بالاتر از وزن‌اش مشت می‌زند. از دفتری در یک آپارتمان کوچک، کوچکترین روزنامه‌ی کابل با یک رشته گزارش‌های اختصاصی که فساد و خویش‌وقوم‌پرستی در دولت را افشا می‌کند، دستگاه حاکم را تکان داده است.
اجتناب از حمایتی که از سوی سیاستمداران و کارگزاران قدرت صورت می‌گیرد و بسیاری روزنامه‌های افغان به آن متکی هستند، خودمختاری و استقلالیت روزنامه را تضمین کرده است. اما در کشوری با فروش معدود روزنامه‌ها، بدیِ این استقلال کسب‌وکاری است که دائما در آستانه‌ی ورشکستگی قرار دارد.
ذکی دریابی 29 ساله، مدیرمسئول این روزنامه میگوید: «ما هرگز مطمئین نیستیم که آیا در سه ماه آینده هنوز فعال خواهیم بود یا نه.»
با وجود ده‌برابر افزایش بودجه در طول دو سال گذشته، این روزنامه تلاش می‌کند که به جاه‌طلبی خودش ادامه بدهد و 20 کارمند از جمله یک آشپز و یک دیزاینر را حفظ کند. هنگامی‌که گاردین از این روزنامه بازدید می‌کرد، روز کاری به‌دلیل قطع برق طولانی به یک آغاز آهسته برخورده بود. در مقابل صفحه‌ی سیاه لپ‌تاپ‌ها، تعداد انگشت‌شماری از خبرنگاران روزنامه گوشی‌های هوشمند خود را در جست‌وجوی خبر کشیده بودند. عصمت‌الله سروش خبرنگار سیاسی این روزنامه میگوید: «من سه سال است که این‌جا کار می‌کنم. گاهی اوقات چهار تا شش ماه در انتظار معاش صبر می‌کنم.» اما سروش اضافه می‌کند که او نمی‌خواهد جای دیگری برود: «اطلاعات روز به ما هم تعلق دارد».
گزارش تحقیقی روزنامه‌ی اطلاعات روز در اوایل سال جاری نشان داد که چگونه رییس‌جمهور اشرف غنی، در بدل حمایت مالی از کمپاین انتخاباتی‌اش در سال 2014، به یک شرکت اجازه‌ی خرید زمین دولتی با 90درصد تخفیف را داده است. این گزارش پارلمان افغانستان را مجبور کرد که فروش زمین را متوقف کند.
در یک گزارش دیگر که موجب عصبانیت گسترده شد، این روزنامه سند افشاشده‌یی را از دفتر اداره‌ی امور ریاست‌جمهوری نشر کرد که در آن یک مقام رسمی ارتقای کارمندان پشتون این اداره را با هزینه‌ی حذف دیگر گروههای قومی تشویق کرده است.
بنا بر گفته‌های لطف‌الله نجفی‌زاده رییس طلوع نیوز، بزرگترین ایستگاه خبری 24 ساعته در افغانستان، اطلاعات روز مشعل‌دار تحول رسانه‌های افغانستان است که از 2001 به‌وقوع پیوست. او میگوید: «کیفیت کاری که اطلاعات روز انجام می‌دهد، چیزی هست که همه‌ی خواننده‌ها از آن نفع می‌برند. این امر به رسانه‌های افغانستان کمک می‌کند که چیزهای بیشتری را روی دست بگیرند. در گذشته، این گرایش وجود داشت که صبر کنیم تا اول رسانه‌های بین‌المللی چیزی را پیشکش کنند و بعد آن را تعقیب کنیم».
نجفی‌زاده میگوید همان‌طور که رسانه‌‌ها در افغانستان افزایش یافته است، همبستگی علیه فشارهای مقامات و گروههای ستیزه‌جو که روزنامه‌های کوچکی مثل اطلاعات روز را محافظت می‌کند نیز، افزایش یافته است: «حس اتحاد در میان رسانه‌های افغانستان چیزی است که من در هیچ جای دیگری از جهان ندیده‌ام. آن‌ها می‌دانند که اگر دنباله‌رو اطلاعات روز باشند، فقط دنبال یک روزنامه را نگرفته‌اند».
دریابی هرگز در دنیای روزنامه‌نگاری به‌دنبال پول نبوده. او با 4 دالر در بدل هر مقاله نوشتن برای یک هفته‌نامه در دانشگاه را آغاز کرده است. او این روزنامه را با کمک 12 هزار دالر دو دوست‌اش تاسیس کرده است.
اطلاعات روز کارش را به‌عنوان یک روزنامه‌ی تفریحی و بیزنس شروع کرد. دریابی امیدوار بود که بعدا بتواند روزنامه‌ی مختص حقوق بشر را منتشر کند. او در میانه‌ی سگریت کشیدن‌هایش در بالکن دفتر روزنامه، میگوید: «هیچ رسانه‌یی وجود نداشت که فکر و ایده‌های نسل ما را منتشر کند. ما می‌خواستیم که نسل جدید افغانستان به رهبران جدید این کشور تبدیل شوند. بنابراین ما به رسانه‌ی خود، به صدای خود، نیاز داشتیم».
در طول یک سال، پول روزنامه تمام شده بود و مادر ذکی دریابی، برای جبران، روزنامه‌های فروخته‌نشده که خانه را پر کرده بودند را به یک نانوایی فروخت تا در داخل آن‌ها نان بپیچند. دریابی با خنده میگوید: «در بدل روزنامه‌هایی که من 12 هزار دالر هزینه کرده بودم، مادرم در حدود 6 هزار افغانی گرفت».
دریابی توسط یک قرارداد با یک چاپخانه دوباره از زمین برخواست. این بار با تمرکز روی سیاست. به‌زودی تعداد نسخه‌های روزنامه به 3 هزار در روز افزایش یافت و روزنامه در شبکه‌های اجتماعی نیز به‌صورت موثر جا افتاد. استقلالیت اطلاعات روز برایش اعتباری به ارمغان آورد که افشاگری از طریق آن، به‌عنوان یک رسانه، ارزش داشته باشد.
اکنون ذکی دریابی و کارمندانش، در میان اسناد و برگه‌ها، از نوعی از روزنامه‌نگاری پرزحمت که بی‌پروا آشکار می‌کند، لذت می‌برند. اطلاعات روز اخیرا با بررسی چندین وزارتخانه، سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها، چگونگی سوءاستفاده از اختیارات توسط یک گروه از مردان قدرتمند را مستند کرده است که چطور با انتصاب اعضای خانواده‌های‌شان در موقعیت‌های قدرتمند، ادعاهای دولت مبنی بر شکستن سیاست‌های سمی سلطه‌یی در کشور را زیر سوال قرار می‌دهد. پس از هر گزارش اختصاصی، کارمندان اطلاعات روز رسانه‌های ملی را مرور می‌کنند تا ببینند که چطور گزارش تحویل گرفته شده است. جشن گرفتن خیلی به‌ندرت اتفاق می‌افتد. در حال حاضر، ذکی دریابی باید برای ادامه‌ی کار منبعی پیدا کند. او میگوید: «همه‌ی ما تصمیم گرفته‌ایم: تا زمانی ادامه می‌دهیم که دیگر قادر به ادامه دادن نباشیم».
روزنامه‌یی که قدرتمندان افغانستان را تکان می‌دهد: اطلاعات روز فساد را افشا می‌کند
