عابر شایگان
هیات شورای امنیت سازمان ملل متحد، روز شنبه 23 جدی بی‌سروصدا و در خلاء اطلاع‌رسانی به‌طور غیرمنتظره وارد کابل شد. حالا نماینده‌ی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد می‌گوید به‌دلایل امنیتی، این هیات زمان سفرش را از قبل اعلام نکرده بود.
هیات شورای امنیت از روز شنبه 13 تا 15 جنوری در کابل حضور داشت و با جناح‌های دولتی و غیردولتی دیدار و گفت‌وگو داشته است.
این سفر هیات شورای امنیت قرار بود یک‌ونیم سال پیش صورت بگیرد اما به‌دلیل مشکلات درون‌سازمانی شورا به‌تعویق افتاد. بار دیگر قرار شد شش ماه پیش این سفر صورت بگیرد، اما به‌دلیل رویداد انفجاری مرگ‌بار در کابل، دوباره به تاخیر افتاد.
آخرین‌بار هیات شورای امنیت سازمان ملل در سال 2010 در افغانستان سفر کرده بود.
این هیات برای بررسی وضعیت امنیتی، مسایل سیاسی، حقوق بشر، مواد مخدر، پدیده‌ی تروریسم و همکاری‌هایی منطقه‌یی به افغانستان سفر کرده است.
شورای امنیت سازمان ملل به هر کشوری که درگیر مشکلات و بحران باشد، سفر می‌کند. افغانستان نیز از جمله کشورهایی است که در فهرست شورای امنیت قرار دارد و هر سه ماه روی مسایل این کشور بحث می‌شود.
در ترکیب این هیات، نمایندگان و سفیران 15 کشور عضو شورای سازمان ملل حضور داشته و از رهبران حکومت وحدت ملی گرفته تا رؤسای شورای ملی، نمایندگان احزاب سیاسی، نهادهای امور زنان، جامعه‌ی مدنی، حقوق بشر و بخش خصوصی ملاقات داشته‌اند.
نماینده‌ی دایمی افغانستان در سازمان ملل گفت که در این سفر، دستاوردها و چالش‌های دولت شناسایی شده و بر نقش زنان در روند صلح، آزادی بیان و حقوق بشر تاکید شده است. او افزود که از فساد، ناامنی، معافیت از جرم، نبود حاکمیت قانون و مواد مخدر به‌عنوان چالش‌های اصلی افغانستان یاد شده است.
این هیات قرار است، گزارش خود را از وضعیت افغانستان در تاریخ 18 جنوری در شورای امنیت سازمان ملل ارایه کند.
محمود صیقل که این هیات را همراهی می‌کرده، می‌گوید که در این دیدارها تمام جانب‌‌های دولتی و غیردولتی پیام مشترکی داشته و آن‌هم رسیدگی به مساله‌ی تروریسم و پناهگاههای هراس‌افکنان در پاکستان بوده است.
او گفت برای هیات این مساله مهم است و یکی از مهم‌‌ترین موضوعات برای این هیات، توافق نظر تمام شهروندان افغانستان در خصوص موجودیت پناهگاههای هراس‌افکنان در خاک پاکستان است.
نماینده‌ی افغانستان در سازمان ملل می‌گوید که زمینه برای درج شکایت رسمی افغانستان از پاکستان حالا در شورای امنیت بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است. اما با همه‌ی این‌ها، برای درج شکایت و رسیدگی به بحران‌آفرینی پاکستان در کشور، افغانستان راه درازی در پیش دارد.
او گفت: در گفت‌وگوی هیات شورای امنیت سازمان ملل متحد با جناح‌های مختلف در افغانستان به حملات راکتی پاکستان در خاک افغانستان، اعمار تاسیسات نظامی این کشور در مرز مشترک و موجودیت پناهگاههای تروریستان در خاک پاکستان، به‌گونه‌ی مفصل و همه‌جانبه پرداخته شده است.
آقای صیقل گفت که دولت افغانستان، اسناد و شواهد کافی را مبنی بر مداخلات پاکستان و وجود پناهگاههای امن در خاک این کشور به هیات شورای امنیت تسلیم کرده است.
او در خصوص روند رسیدگی به اسناد ارایه شده‌ی دولت افغانستان به هیات شورای امنیت گفت: «این اسناد به کمیته‌ی تعزیرات شورای امنیت سپرده می‌شود. اگر اشکال و نقصی داشت دوباره سفارش می‌شود که تکمیل شود. اما تا حالا اسنادی که ارایه شده، مسترد نشده و اسناد معتبر بوده است. این مرحله برای زدودن شک و تردید کمیته‌ی تعزیرات و اعضای شورای امینت است. زمینه‌ی شکایت رسمی افغانستان از پاکستان در شورای امنیت فراهم شده است.»
تا حالا دولت افغانستان به‌گونه‌ی رسمی از پاکستان در شورای امنیت، شکایت نکرده است. آقای صیقل می‌گوید زمانی که کار به این مرحله برسد، دروازه‌ی گفت‌وگو و مذاکره بسته می‌شود. او افزود که تاهنوز به‌دلیل چراغ سبزی که پاکستان و شماری از کشورهای منطقه در خصوص مفاهمه و مذاکره نشان داده، افغانستان را از شکایت رسمی بازداشته است: «تا حالا که ما این کار را انجام نداده‌ایم. دلیلش این بوده که وقتی کار به این‌جا بکشد دیگر دروازه‌ی تفاهم با پاکستان بسته می‌شود. از دو سال به این‌سو من به‌عنوان نماینده‌ی افغانستان از موجودیت پناهگاههای هراس‌افکنان در پاکستان و همچنان حملات راکتی این کشور به خاک افغانستان با سرمنشی و رییس کابینه‌ی سرمنشی به‌طور شفاهی و مکتوب توضیح داده‌ام . دبیرکل سازمان ملل و شورای امنیت مفصل در مورد این قضایا خبر دارند اما هنوز ایده‌یی وجود دارد که می‌گوید این مشکلات از طریق مذاکرات دوجانبه، سه‌جانبه یا منطقه‌یی حل می‌شود.»
آقای صیقل افزود که دولت افغانستان، آمادگی درج شکایت را دارد، زیرا در چند سال اخیر، برای این مساله کار کرده و زمینه را فراهم کرده است: «وقتی شکایت‌نامه تسلیم می‌شود باید پیش از آن با شورای امنیت کار کرده و زمینه‌سازی کرده باشیم. فعلا برای شکایت کردن و به‌جا رسیدن آن کار کرده و تا حدی زمینه‌سازی کرده‌ایم. این‌که یکی از پنج عضو دایمی شورای امنیت از موضع ما حمایت می‌کند به این معنا است که حرف ما قوت گرفته. زمانی بود که وقتی مساله را مطرح می‌کردیم، اعضای شورا می‌گفتند که این ادعا واقعیت ندارد».
حالا باتوجه به شکایت‌نامه و ارایه‌ی اسناد وقتی که یکی از اعضای شورای امنیت در این خصوص تقاضای جلسه‌ی اضطراری کند، شورای امنیت به آن مساله می‌پردازد و آن را بررسی می‌کند. اگر یک عضو شورای امنیت وتو کند، بحث به جایی نمی‌رسد و قضیه منتفی می‌شود. پس از عبور این مرحله، شورای امنیت روی چگونگی رسیدگی به این مساله تصمیم خواهد گرفت: «تازه این مساله هم مطرح شده که شورای امنیت از ما می‌پرسد که برای بسته‌شدن پناهگاههای تروریستان در خاک پاکستان چه کار کنیم».
نماینده‌ی دایمی افغانستان در سازمان ملل گفت که درج شکایت‌نامه یک مساله‌ی مهم است که چگونگی سیاست داخلی کشور شاکی در آن نقش سازنده دارد: «تا حالا هر زمانی که مساله‌ی افغانستان مطرح شده، سیاست داخلی ما فرو پاشیده و حالا برای رسیدگی به این مساله باید سیاست داخلی و خارجی افغانستان یک‌دست و واحد باشد».
قطع‌نامه زمانی شکل می‌گیرد که افغانستان به‌عنوان عضو سازمان ملل، شکایت‌نامه‌ی خود را همراه با اسناد و شواهد کافی به شورای امنیت ارایه کند. زمانی به این مساله رسیدگی می‌شود که دبیرکل سازمان ملل یا یکی از اعضای پانزده‌گانه‌ی شورا تقاضای جلسه‌ی اضطراری کند.
آقای صیقل گفت پس از انجام این سفر حالا یک فضای جدید برای افغانستان ایجاد شده است. او افزود که سفیران و اعضای این هیات می‌گویند این‌که تمام مردم افغانستان به‌صورت مشترک روی مساله‌ی پاکستان تاکید دارند، برای‌شان تعجب‌برانگیز بوده است. هیات شورای امنیت با اشاره به توافق نظر تمام جناح‌های افغانستان بر مساله‌ی پاکستان و بحران‌آفرینی این کشور در خاک افغانستان، گفته است: «این چیز نوی است که ما با خود به شورای امنیت می‌بریم».
پیامدهای سفر هیات شورای امنیت سازمان ملل
به اعتقاد آقای صیقل، افغانستان دو چالش بزرگ بیرونی دارد: یکی نقش پاکستان در برهم زدن امنیت افغانستان و دیگری رقابت منفی منطقه‌یی. حالا او معتقد است که با آمدن هیأت شورای امنیت در کشور، افغانستان چند قدمی جلوتر رفته است: «در رابطه به پناهگاه‌ها دیگر عضوی در شورای امنیت پیدا نمی‌شود که وجود پناهگاههای تروریستی در پاکستان را منکر شود. کسی حالا جرات نمی‌کند که بگوید پناهگاه تروریستان در پاکستان نیست. هیات هم این مساله را پس از شنیدن حرف‌های مقام‌های دولتی و غیردولتی در خصوص نقش پاکستان در برهم زدن امنیت افغانستان، مهم خوانده و گفت که این مساله که با چنین عظمتی در افغانستان مطرح می‌شود، برای ما فوق‌العاده مهم است. از نظر من این خودش دستاورد بزرگی است.
آقای صیقل افزود که تاکید یک‌دست مراجع افغانستان در این خصوص، فضای نوی را برای رسیدگی به پناهگاههای تروریستان ایجاد کرده است.
نماینده‌ی دایمی افغانستان در سازمان ملل یادآور شد که این هیات مجددا تعهد کرد که حمایت و کمک‌های خود به افغانستان را افزایش می‌دهد و به چالش‌های امنیتی و توسعه‌یی رسیدگی می‌کند: «این یک خبر خوش برای مردم افغانستان است که یک توافق نظر منسجم‌تر و بهتر در شورای امنیت در خصوص افغانستان به‌وجود آمده است».
به گفته‌ی آقای صیقل مساله‌ی انتخابات به‌طور جدی مطرح شده و دو طرف، هم جانب افغانی و هم هیات شورای سازمان ملل روی شفافیت انتخابات تاکید کرده‌اند.
قرار است گزارش این هیات از وضعیت افغانستان به‌تاریخ 18 جنوری تسلیم شورای امنیت شود. همچنان در تاریخ 19 جنوری، شورای امنیت یک جلسه در سطح وزیران خارجه‌ی اعضای این شورا، پیرامون امنیت و توسعه در آسیای مرکزی و افغانستان برگزار می‌کند.