علی شیر شهیر
مشخص بودن و نبودن نفوس، از جمله‌ی بحث‌های بنیادین در مسایل مدیریتی و حکومت‌داری امروز است. برای این‌که حکومت‌ها بتوانند خدمات اجتماعی و رفاهی لازم و مؤثر ارائه کنند، بایستی در ابتدا میزان جمعیت ساکن در کشور و ولایت‌ها را به‌صورت کلی و بعد، میزان گروه‌های سنی و جنسی را در سطح کشور به‌صورت دقیق معلوم کند. پس معلوم بودن میزان جمعیت یکی از محور‌های لازم برای طرح برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌ها در همهی عرصه‌های مدیریتی و سیاسی است. برای این‌که حکومت‌ها بتوانند برنامه‌های مدیریتی و سیاسی را به‌صورت موفقانه راه‌اندازی و اجرا کنند و نیز برای این‌که برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی به‌خوبی طرح و تطبیق شوند، دانستن میزان جمعیت امری بس مهم و ضروری میباشد.
معلوم نبودن میزان جمعیت در افغانستان و عدم پی‌گیری این موضوع، همواره یکی از دل‌نگرانی‌های جدی بوده و حکومت افغانستان از این ره‌گذر مورد انتقادهای شدیدی قرار گرفته است. گرچند اداره‌ی مرکزی احصائیه در ساختار اداری کشور موجود است و امور مربوط به جمعیت‌شناختی را به پیش می‌برد، اما هنوز به دلایل نامعلوم، نفوس‌شماری به منظور مشخص نمودن میزان دقیق جمعیت کشور صورت نگرفته است. با این وجود، حکومت افغانستان در عرصه‌ها و بخش‌های مختلف، از سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های کلان صحبت می‌کند که اهمیت بنیادی و درازمدت دارند. طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان در نبود جمعیت مشخص، معلوم نیست از چه سرنوشتی برخوردار می‌شود. گمان می‌رود که اکثریت برنامه‌ها و طرح‌ها با چالشِ تطبیق مواجه گردیده و سرانجام با ناکامی روبهرو شوند. یکی از دلایل عدم موفقیت برنامه‌های انکشافی و توسعه‌ی اقتصادی حکومت افغانستان در طول ده سال حکومت‌داری، با تمامی امکانات مالی و تدارکاتی، چالشِ مشخص نبودنِ میزانِ دقیقِ جمعیت کشور می‌تواند مطرح شود.
متأسفانه تا هنوز اداره‌ی احصائیه‌ی مرکزی به عنوان نهاد دنبال کنندهی مباحث جمعیت‌شناختی، با حدس و گمان و تخمین زدن‌ها به پیش می‌رود و سایر اداره‌های ملکی که در عرصه‌های مختلف سیاست‌گذاری می‌کنند، با همان آمارهای تخمینی اداره‌ی مرکزی احصائیه برنامه‌های‌شان را روی دست می‌گیرند.
اداره‌ی احصائيه‌ی مرکزی، نفوس تخمينى سال گذشته را حدود 27.5 ميليون تن اعلام نموده و ناامنى را مانع نفوس‌شمارى کامل و اساسى خوانده است. در کنار اداره‌ی مرکزی احصائيه، سازمان ملل متحد نيز نفوس تخمينى افغانستان را سالانه اعلام مي‌کند که تخمين جديد اين سازمان- به‌شمول پناه‌جویان افغانستانی در ایران و پاکستان- ٩٠٠ هزار تن افزایش را نسبت به آمار تخمينى احصائيه‌ی مرکزى نشان مي‌دهد.
یازدهم جولای برابر است با روز جهانی نفوس. این روز یک سرگذشت سالانه است و در یازدهم جولای هر سال از آن تجلیل به عمل می‌آید و در آن وضعیت جهانی نفوس گزارش داده می‌شود. این سرگذشت در سال 1989 توسط هیأت انجمن برنامه‌ی انکشافی سازمان ملل (UNDP) بنیان‌گذاری شد.
هر سال از روز جهانی نفوس در افغانستان تجلیل به عمل می‌آمد، امسال اما به دلیل چالش‌های سیاسی کشور، این موضوع نادیده گرفته شد، در حالی که منشای بیش‌تر این چالش‌ها همین دقیق نبودن نفوس است، که سال‌ها نادیده گرفته شده است و اداره‌ی احصائیه‌ی مرکزی افغانستان از سه دهه به این طرف رقم نفوس را به‌طور تخمینی ارائه می‌کند و تا حال سرشماری دقیقی صورت نگرفته است.
از آن جمله، دقیق نبودن نفوس افغانستان در برگزاری انتخابات مشکل‌های فراوانی را به‌بار آورد، چنان‌که حتا انتخابات امسال را با بن‌بست سیاسی روبهرو کرد. دقیق نبودن آمار نفوس مشکل‌های زیادی- به‌جز از برگزاری انتخابات- در بخش پروژه‌های انکشافی و صحی نیز به‌بار آورده است.
حکومت هنوز نتوانسته است در ولایت‌های افغانستان خدمات انکشافی و صحی را به‌طور لازم و مؤثر ارائه کند. بایستی در ابتدا میزان جمعیت ساکن در کشور و ولایت‌ها به‌صورت کلی و بعد، میزان گروه‌های سنی و جنسی در سطح کشور به‌صورت جزئی مشخص شود.
مشخص کردن میزان جمعیت، بنیاد تمامی برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در همهی عرصه‌های سیاسی و مدیریتی است. برای این‌که حکومت بتواند روند‌های سیاسی را به‌صورت موفقانه و بدون چالش راه‌اندازی و طی کند و برای این‌که برنامه‌های اقتصادی و بازسازی را جهت توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی به‌خوبی طرح و تطبیق نماید، دانستن میزان مشخص جمعیت امری بس مهم و ضروری پنداشته می‌شود.