در تابستان، مقامات امریکایی یک عکس ماهوارهای از یک کشتی کوریای شمالی به هیأت کارشناسان سازمان ملل برای نظارت بر تحریم کوریای شمالی ارائه کردند. این کشتی در حال انتقال زغال سنگ به کشتی دیگری با پرچم چین بود، کاری که نقض آشکار تحریم سازمان ملل متحد در راستای ناتوانکردن پیونگ یانگ در تأمین مالی توسعه سلاحهای هستهای و موشکهای بالستیک بهصورت غیرقانونی است. اما چیزی که توجه کارشناسان تحریم سازمان ملل را به خود جلب کرد، حضور یک کشتی گارد ساحلی چین بود که به صورت منفعلانه در حال تماشای این مبادله بود.
این عکس برای مقامات چینی در پکن بسیار شرمآور بود و کارشناس چینایی هیأت را بر آن داشت تا برای جلوگیری از ارائهی عکس در آخرین گزارش هیأت در خصوص نقض تحریمهای سازمان ملل متحد تمام تلاش خود را به کار گیرند. در پاسخ کتبی، چین گروه کارشناسان را مورد انتقاد قرار داد و گفت که «طبیعی است» که کشتیهای گارد ساحلی چین در منطقه گشت بزنند و از هیأت خواست «در گزارش خود اطلاعات تأییدنشده را در مورد کشتی چینایی مطرح نکند» و گفت که مسألهی امنیت ملی در میان است.
تحریمها هرگز تا این حد پرطرفدار نبودهاند، اما سیستم اعمال آنها در سازمان ملل متحد رو به تضعیف است. در این شماره، فارین پالسی به بررسی علت این امر و اینکه آیا هنوز میتوان برای رفع آن اقدام کرد، میپردازد.
در پایان، هیأت به یک توافق رسید: ارائهی این عکس تنها بهعنوان ضمیمه محرمانه گزارش محدود شود و در اختیار عموم قرار نگیرد. اما گزارش هیأت شامل توضیحات مکتوب عکس، به علاوه پاورقی بود که نشان میداد یکی از کارشناسان هیأت با درج هرگونه اشاره به گشتهای چینایی مخالف بود.
این جدیدترین صحنه از درامی چند دههای است که چین و ایالات متحده بر سر اعمال تحریمها علیه کوریای شمالی و دیگر کشورهای سرکش به نمایش میگذارند. بیش از یک دهه تحریم پیونگ یانگ را در انزوا فرو برده و اقتصاد آن را فلج کرده است، اما چین و امریکا به هدف اصلی خود نرسیدهاند: توقف ساخت سلاحهای هستهای و موشکهای بالستیک کوریای شمالی؛ این کشور همچنان فعالیت خود را از طریق پیچوخم شرکتهای غیرقانونی، از جمله فروش فناوری سلاح، اخاذی سایبری و صادرات زغال سنگ پیش میبرد.
این مسأله بر تضاد بین تلاش پکن برای تثبیت خود بهعنوان یک قهرمان چندجانبهگرا نیز تأکید میکند، آنهم در شرایطی که به شکلی دوامدار در تلاش است تا سوابق مربوط به عدم پایبندی خود به اجرای تعهداتش را از بین ببرد. بحث بر سر تعهد چین به تحریمها در دورهی بسیار پرتنش روابط ایالات متحده و چین صورت میگیرد، زیرا پکن به دنبال تقویت نقش خود بهعنوان یک رهبر جهانی است و دولت بایدن بهطور فزایندهای تلاش دارد چین را یک قدرت جهانی بیقانون و غیرمسئول معرفی کند.
در ماههای اخیر، ایالات متحده نگرانی فزایندهای را در مورد عدم اجرای تحریمها از سوی چین ابراز کرده است. ناز دوراک اوغلو، سرپرست معاون وزیر خارجه امریکا در دفتر امور قانونگذاری، در نامهای که در ماه اپریل به کنگره ارسال کرد، گفت از آگست ۲۰۱۸، ایالات متحده پیشنهاد تحریم ۵۰ فرد، نهاد و کشتی را مطرح کرده است؛ از جمله ۲۶ فرد و کشتی بین ماه می ۲۰۲۰ تا اپریل ۲۰۲۱ که ادعا میشود تحریمهای کوریای شمالی را نقض کردهاند. به گفتهی یک منبع دیپلماتیک آگاه از این موضوع، اکثریت قریب به اتفاقشان یا نهادهای چینایی بودهاند یا نهادهایی مرتبط با چین.
براساس نامهی ماه اپریل، در ماه فبروری، ایالات متحده و دیگر کشورهای گروه ۷ یک یادداشت دیپلماتیک رسمی به پکن و نمایندگی چین در سازمان ملل متحد ارسال کردند که براساس آن «ناکامیهای چین در اعمال و اجرای تحریمهای مربوط به [کوریای شمالی]» گزارش شده بود. این یادداشت شامل نمونههای خاصی از فعالیتهای دریایی مربوط به کوریای شمالی بود که یا در آبهای متعلق به چین رخ داده بود یا کشتیهایی با پرچم چین در آن دخیل بودند.
در این یادداشت آمده است: «اقدامات گروه کارشناسان [کوریای شمالی] برای به اجرا درآمدن تحریمهای بینالمللی علیه کوریای شمالی حیاتی است. گزارشهای ششماهه هیأت از عینیترین و تأثیرگذارترین منابع اطلاعات در مورد نقض تحریمها است و حکم سنگ محک برای همکاری بینالمللی در اجرای تحریمها را دارد.»
اما برخی از اعضای سابق هیأت احساس میکنند که قهرمانان اصلی شورا در شورای امنیت، یعنی انگلیس، فرانسه و ایالات متحده، که بهطور غیررسمی با نام P3 شناخته میشوند، نسبت به اقداماتهای چین و روسیه واکنش کافی نشان ندادهاند.
استفانی کلاین اهلبراندت، نماینده سابق ایالات متحده در این هیأت گفت: «یک نیروی دوگانه در اینجا وجود دارد؛ ضعف در عزم و اراده میان P3 برای مبارزه با این موارد و عزم و اراده چینیها و روسها برای نادیدهگرفتن آن. چین و روسیه در اعمال فشار بر اعضای هیأت مدیره جهت حذف مطالب از گزارشها قویتر شدهاند.»
وی افزود: «یک مشکل این است که ایالات متحده در میان فرایند بین سازمانی و روند طبقهبندی محدود شده است. هیأت نیاز به شواهد واقعی دارد. دولت ایالات متحده به اندازهی کافی برای ارتقای کیفیت فعالیت خود تلاش نمیکند.»
هیأت کوریای شمالی متمایز از سایر هیأتهای تحریمی سازمان ملل متحد است که برای بررسی نقض تحریمها، کارشناسان مستقل در زمینه قاچاق اسلحه، جنایات مالی و سیاستهای منطقهای را به کار میگیرند. این شورا متشکل از نمایندگان پنج قدرت اصلی شورای امنیت، یعنی چین، فرانسه، روسیه، انگلستان و ایالات متحده و سایر دولتها، مانند کره جنوبی و جاپان است که از محدودکردن هستهای کوریای شمالی مستقیما منفعت میبرند. اما جاه طلبیهای قدرتهای بزرگ بر سر کوریای شمالی به بسیاری از نقاط دیگر جهان سرایت کرده است، از جمله چین و روسیه که برای بررسی مقامات هیأتهای تخصصی دیگر با یکدیگر همکاری نزدیک داشتهاند.
چین دوگانگی خود در قبال تحریمهای سازمان ملل را که برایش ابزاری برای تفوق یافتن بر غرب تلقی میشود، پنهان نکرده است. اما دهها سال است که با وجود تحریمها از حق وتو خودداری کرده و در برخی موارد آشکارا از اعمال مجازات حمایت میکند، از جمله در کوریای شمالی که امیدوار بود تحریمها علیه آن بتواند ایالات متحده و کوریای شمالی را، پس از پایان جنگ چند دههای این شبه جزیره، به مذاکرات سیاسی بازگرداند.
اما در پشت پرده، چین تلاش کرده است از نفوذ فزاینده خود در سازمان ملل برای كاهش قدرت و كارآیی چنین تحریمهایی استفاده كند. مهمترین تأثیر این اعمال نفوذ شامل بررسی اختیارات مجریان تحریمهای سازمان ملل متحد در هیأت کارشناسان سازمان ملل در مورد کوریای شمالی است، اما هیأتهای کارشناسان در افریقا را نیز هدف قرار داده است؛ که در همین راستا اخیرا مانع انتصاب یک گروه جدید از کارشناسان تحریم برای این مأموریت در جمهوری دموکراتیک کنگو شد، حرکتی که عملا تحقیقات را متوقف کرد. مسکو در ممانعت از تشکیل این هیأت به پکن پیوست.
استراتژی پکن عمدتا بر پاکسازی آن دسته از تحقیقات متمرکز است که از نقض تحریمها از سوی چین و اقدامات این کشور در ممانعت از انتصاب مجدد کارشناسانی که شواهدی از سلاحهای چینایی در کشورهای تحت تحریمهای سازمان ملل پیدا کرده بودند، پرده برمیدارد.
استراتژی هاردبال (رقابت سخت و بیرحمانه) چین چیز جدیدی نیست. تقریبا یک دهه پیش، چین مانع از انتشار گزارشی شد که در آن جزئیات استفاده از مهمات چینی توسط گروههای مسلح در دارفور سودان، نقض تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد، ذکر شده بود. این هیأت هرگز چین را به نقض تحریمها متهم نکرد، زیرا احتمال دارد که مهمات بهصورت قانونی به سودان صادر و در آنجا به گروههای مسلح در دارفور فروخته شده باشد. اما چین از همکاری با تحقیقات خودداری کرد و متعاقبا مانع از تمدید قرارداد کارشناس آلمانی شد که پرده از اقدامات چین برداشته بود، و عملا او را ازهیأت اخراج کرد.
اما چین به تدریج روشهای جدیدی را برای محدودکردن بازرسان دنبال کرده است. بهعنوان مثال، هیأتهای کارشناسی را از جستوجوی اطلاعات در مورد تحریمهای تایوان، که با آن منافع تجاری، اطلاعاتی و امنیتی گستردهای در منطقه دارد، منع کرده است. نماینده چین تأکید کرده است که هرگونه اشاره به تایوان شامل بندی باشد که در آن گفته میشود تایوان یکی از ولایتهای چین است. پکن همچنین درخواست کرده که همه اطلاعات مربوط به نهادهای مستقر در هنگکنگ از طریق مأموریت چین به سازمان ملل متحد منتقل شود و این امر باعث کند شدن تحقیقات هیأت میشود. چین به همراه روسیه از موقعیت خود در کمیتهی بودجه سازمان ملل برای محدودکردن منابع مالی لازم برای کارشناسان امور تحریم استفاده کرده است.
نیل واتس، از افریقای جنوبی که از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ در هیأت کوریای شمالی حضور داشت گفت: «بهدستآوردن تصاویر ماهوارهای، بهویژه آخرین تصاویر، به دلیل مقدار پول لازم برای خرید آن دشوار بود و در کمیته پنجم [سازمان ملل] که این پول را اختصاص میداد، چین و روسیه فعال بودند. من بر این باورم که چین آن را بهعنوان نفوذ در حاکمیت خود تلقی کرده بود.»
تلاشهای چین برای مهار هیأتهای تحریمی سازمان ملل متحد به ویژه در مورد کوریای شمالی، که دارای مرز مشترک با چین، بزرگترین شریک تجاری آن است، شدید و موفق بوده است. بر خلاف سایر هیأتهای تحریمی، که متشکل از کارشناسان مستقل هستند، هیأت کارشناسان سازمان ملل متحد در مورد کوریای شمالی کارشناسان خود را از چین، روسیه و ایالات متحده که استقلالشان درجات مختلفی دارد، جذب میکند. نمایندهی چین در هیأت مدیره بهعنوان جانشین وزارت خارجه چین عمل میکند و زمانی که هیأت در بارهی مواردی که باید در گزارشهای خود بیاورد بحث میکند، معمولا دستورالعملها را از مأموریت چینایی دریافت میکند. کلاین اهلبراند گفت: «عضو چینایی هیأت در جریان مذاکرات گزارش ما با مأموریت در تماس بود. مثل این بود که دولت چین در اتاق همراه ما باشد.»
در ماههای اخیر، کارشناس چینی، گاهی اوقات با حمایت همتای روس خود، به دنبال حذف، زیر سوال بردن یا بیاهمیتشمردن اطلاعاتی است که میتواند برای دولت چین شرمآور باشد. کارشناسان چینایی و روسی براساس اطلاعات یک کشور عضو سازمان ملل متحد که گفته بود ۴میلیون و ۸۰۰ هزار تن زغال سنگ و سایر مواد تحریمشده از کوریای شمالی به چین صادر شده، بخشی از این گزارش را به چالش کشیدند و استدلال کردند که این اطلاعات «نیاز به بازبینی دارد».
مجموعهای از گزارشهای داخلی سازمان ملل متحد از جلسات میان مقامات چینایی و هیأتهای تخصصی حاکی از بررسی مداوم تاکتیکهای کارشناسان و اتکای آنها به منابع اطلاعاتی خارجی برای تکمیل پروندهشان است. در یک مبادله معمولی در سالن نمایندگان در جنوری ۲۰۱۷، سان لی، دیپلمات نمایندگی چین در سازمان ملل متحد، از گروهی از اعضای هیأت خواست تا از چند بانک چینی که به دلیل ارائهی تسهیلات به کوریای شمالی برای فرار از تحریمها مورد بررسی قرار گرفتهاند، نامی برده نشود.
براساس یادداشت این جلسه «مشاور سان اظهار داشت که چین ترجیح میدهد این بانکها و موارد در گزارش گنجانده نشوند. وی همچنین اظهار داشت که اگر گزارش موجبات دشمنی با [کوریای شمالی] را فراهم کند، این کشور واکنش شدیدی نشان خواهد داد که ممکن است هر نوع همکاری را در آینده تحت تأثیر قرار دهد.»
وی همچنین به خاطر درخواستهای مکرر اطلاعات مربوط به نقض احتمالی تحریمها از سوی شهروندان یا نهادهای چینی ابراز خشم کرد. وی به کارشناسان گفت: «چین نمیخواهد با این همه پروندهها، نامهها و غیره اذیت شود.»