دانشجویان افغان که در دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در شهر ترمز، مرکز ولایت سرخان دریایی کشور ازبیکستان تحصیل می‌کنند از عدم پرداخت معاش شان انتقاد می‌کنند.
این دانشجویان افغان که قصه‌های غم‌انگیزی از بی‌مهری حکومت در جریان دوره تحصیلی‌شان دارند می‌گویند از یک‌ونیم سال به این‌طرف حقوق مشخص‌شده از سوی حکومت افغانستان را دریافت نکرده‌اند.
این دانشجویان می‌گویند عدم پرداخت حقوق شان از سوی حکومت گذشته و پس از تسخیر قدرت توسط طالبان در این مدت، آنان را با دشواری‌های زیادی روبه‌رو کرده است.
براساس گفته‌های این دانشجویان، حقوق ماهوار یا هزینه‌ی مشخص‌شده‌‌ی تحصیل هر کدام آن‌ها ماهانه ۱۰۰ دالر امریکایی است که از یک‌ونیم سال به این‌سو حکومت افغانستان آن را پرداخت نکرده است.
منابع رسمی از دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در کشور ازبیکستان می‌گویند در این دانشگاه دست‌کم ۱۲۰ دانشجوی افغان سرگرم تحصیل هستند.
این دانشجویان حکومت گذشته و نظام فعلی را به فراموشی‌شان متهم کرده و خواستار توجه‌ی جدی به دانشجویان افغان مقیم در ازبیکستان هستند.
اشرف‌خان، یکی از دانشجویانی که از باشندگان اصلی ولایت میدان‌وردک است و مدت سه سال می‌شود در این دانشگاه تحصیل می‌کند، از عدم پرداخت معاش دانشجویان شکایت دارد.
اشرف میگوید: «از حکومت امارت اسلامی یک خواهش داریم، معاش دانشجویان که مدت ۱۷ ماه است پرداخت نشده را باید زودتر ارسال کند تا ما از مشکلات مالی رها شویم.»
در همین حال محمدمسعود، یکی دیگر از دانشجویان افغان که مدت سه سال می‌شود در کشور ازبیکستان در رشته خط آهن تحصیل می‌کنند، میگوید: «از سه سال به این‌سو که ما این‌جا شروع به تحصیل کردیم فقط ۱۳ ماه حقوق دریافت کردیم و از هزینه‌ی ماه‌های دیگر خبری نیست.»
عدم پرداخت هزینه‌ی تحصیل چالشی نیست که تنها دامنگیر مسعود و اشرف‌خان باشد، بلکه این مورد زندگی دانشجویان دیگر را نیز با مشکلات جدی مواجه کرده است.
میررحمان، یکی دیگر از دانشجویانی است که از مدت‌ها به این‌طرف با مشکلات جدی مالی شب و روز تحصیلی‌اش را سپری می‌کند.
میررحمان میگوید: «ما تنها یک درخواست از حکومت داریم و باید برآورده شود. چرا باید دانشجویان فراموش شوند؟ چرا حقوق ما نباید پرداخت شود؟ باید هرچه زودتر که ممکن است معاش ما پرداخت شود.»
خواستیم در این گزارش دیدگاه مسئولان وزارت تحصیلات عالی طالبان را نیز با خود داشته باشیم؛ اما مسئولان در وزارت تحصلات عالی طالبان به تماس‌ها و پیام‌های خبرنگار روزنامه اطلاعات روز پاسخ ندادند.
تاریخچه دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در ازبیکستان
دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در شهر ترمز ازبیکستان موقعیت دارد و پنج سال پیش برای فراهم‌سازی خدمات تحصیلی رایگان به افغان‌ها ساخته شده است.
مسئولان این دانشگاه می‌گویند هم‌اکنون ۱۱۱ دانشجو اعم از بانوان و آقایان از ۱۳ ولایت افغانستان برای بلند بردن سطح دانش شان سرگرم فراگیری تحصیلات عالی در این دانشگاه هستند.
آی‌بیک روزیوف، رییس دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در ترمز میگوید، در حال حاضر جوانان افغان از شش قوم ساکن در افغانستان در رشته‌های زبان و ادبیات ازبیکی و خط آهن مشغول تحصیل هستند.
مسئول این دانشگاه هدف از ایجاد دانشگاه اختصاصی افغان‌ها را گسترش روابط فرهنگی، ظرفیت‌سازی کادرهای علمی افغان و بلند بردن سطح توانایی جوانان افغان بیان می‌کند.
آقای روزیوف میگوید: «دانشگاه اختصاصی افغان‌ها به هدایت رییس‌جمهور ما ساخته شده است. تا اکنون از این مرکز ۱۶۸ جوان از رشته‌های زبان ازبیکی و خط آهن فارغ شده‌اند. این‌جا برای دانشجویان افغان فرصت‌های خوب تحصیلی فراهم شده و از امكانات این دانشگاه مانند شهروندان کشور ازبیکستان استفاده می‌کنند.»
مسئولان این دانشگاه در عین حال از تلاش‌ها به منظور فراهم‌سازی فرصت‌ها و سهولت‌های بیشتر تحصیلی برای جوانان افغان در این کشور تعهد می‌سپارند.
آی‌بیک روزیوف بر مشترکات میان دو کشور و رابطه‌ی دیرینه‌ی آن تأکید کرده میگوید که کشور وی به منظور پرورش کادرهای ملی در افغانستان همواره کوشا بوده است.
مسئول این دانشگاه می‌افزاید: «ما به‌دلیل مشترکات فرهنگی، زبانی و روابط دوستی که داریم، تلاش می‌کنیم برای مردم افغانستان که زحمت‌کش هستند، زمینه‌ی آموزش را نه تنها در این دانشگاه بلکه در تمام دانشگاه‌های ازبیکستان به جوانان افغان فراهم سازیم.»
رضایت دانشجویان افغان از امکانات این دانشگاه
دانشجویان افغان که در شهر ترمز، مرکز ولایت سرخان دریایی کشور ازبیکستان تحصیل می‌کنند از فرصت‌های ایجاد شده در این دانشگاه ابراز خرسندی می‌نمایند.
آنان می‌گویند دانشگاه اختصاصی افغان‌ها در ترمز با معیارهای جهانی مجهز است و استادان آن از دانشگاه‌های معتبر تاشکند، پایتخت ازبیکستان برای آموزش جوانان افغان می‌آیند.
این دانشجویان می‌گویند در کنار فرصت‌های آموزشی در این دانشگاه، برای آن‌ها سهولت‌های دیگر آموزشی و بلند بردن مهارت‌های مسلکی‌شان نیز فراهم شده است.
اشرف‌خان، دانشجوی رشته خط آهن این دانشگاه میگوید: «تمام سهولت‌های این دانشگاه خوب است، استادان ما از تاشکند می‌آیند، لیلیه و غذای ما مناسب است؛ خیلی راحت و خوش هستیم.»
شکیبا صمدی، یکی از بانوان دانشجوی این دانشگاه که باشنده اصلی ولایت جوزجان در شمال کشور است با ابراز خرسندی از امکانات این دانشگاه، میگوید به کمک استادانش توانسته چند جلد کتاب نیز در جریان تحصیل چاپ و نشر کند.
شکیبا میگوید: «تمام استادان ما آدم‌های با دانش و مسلکی هستند. به یاری آن توانستم نزدیک به ۵۰ مقاله نوشته کنم که نوشته‌هایم در قالب یک کتاب چاپ و نشر شد. بعد از آن هم یک کتاب من در مورد تاریخ و داشته‌های افغانستان چاپ شد.»
نگرانی‌ها از نبود فرصت‌های شغلی در افغانستان
مشکلات دانشجویان افغان در ازبیکستان با عدم پرداخت معاش شان از سوی حکومت سرپرست طالبان خلاصه نمیشود، آن‌چه بیشتر از هر مورد سبب نگرانی آنان شده، نبود برنامه‌ی مشخص اشتغال‌زایی از سوی طالبان در کشور است.
این جوانان که قرار است تا دو سال دیگر از دانشگاه سند فراغت بدست بیاورند اما بزرگ‌ترین نگرانی‌شان بیکار ماندن پس از فراغت است. چالشی که پس از تسخیر قدرت از سوی گروه طالبان به دغدغده‌ی بزرگ مردم در افغانستان مبدل شده است.
میررحمان، یکی از این دانشجویان که به‌گفته خودش ترس بیکار ماندن پس از برگشت به وطن خواب از چشم‌هایش برده است، میگوید: «ما از توانایی خوبی در این مدت برخوردار شدیم. اما ترس ما این است که مبادا پس از رفتن به وطن بیکار و بی‌سرنوشت شویم.»
اشرف‌خان نیز نگرانی مشابه دارد و از طالبان خواستار سهم‌دهی به جوانان و کادرهای علمی در ساختارهای حکومتی است.
اشرف‌خان می‌افزاید: «ما از دولت خود پس از فراغت کار می‌خواهیم. به‌دلیل این‌که جوانان این‌جا با مهارت‌های بهتر تحصیل کرده‌اند باید فرصت‌های شغلی بیشتری فراهم شود.»
اما بیم و هراس از بیکاری بیشتر از هر کسی در جان شکیبا صمدی، دانشجویان افغان در این دانشگاه رخنه کرده است. او با توجه به عدم حضور زنان در جامعه از آینده‌ی ناروشن خود حکایت غم‌انگیزی دارد.
این بانو کسب علم و حضور معنادار به جامعه را از حقوق اساسی خانم‌ها بیان کرده و از طالبان می‌خواهد با بازگشایی دروازه مکتب‌های دخترانه، برای بانوان اجازه‌ی آموزش را بدهند.
بانو صمدی میگوید: «نقش زنان در راستایی توسعه و ترقی کشور در ۲۰ سال گذشته مؤثر بوده است. امارت اسلامی باید با رعایت حقوق زنان و به منظور رعایت عدالت اجتماعی، زنان را اجازه آموزش، کار و تحصیل بدهند.»
با آن‌که نگرانی‌ها از بلند رفتن آمار بیکاری به‌ویژه میان جوانان با گذشت هر روز بیشتر می‌شود اما تا اکنون هیچ فردی از حکومت سرپرست طالبان از برنامه‌ی جهت اشتغال‌زایی سخن نگفته است.
بی‌سرنوشتی دانشجویان
نگرانی دانشجویان افغان در ازبیکستان از عدم پرداخت حقوق شان و بیکاری در حالی مطرح می‌شود که دانشجویان بی‌شمار افغان در بیرون از افغانستان با مشکلات زیادی مواجه هستند.
پیش از این نیز شماری از دانشجویان افغان که به‌تاز‌گی به بورسیه‌های آی‌سی‌سی‌آر هند راه یافته‌اند، گفته بودند ویزاهای تحصیلی‌شان صادر نشده و با سرنوشت نامعلوم روبه‌رو هستند.
بربنیاد گزارش‌ها، نزدیک به دو هزار دانشجوی افغان در سال روان به دانشگاه‌های گوناگون هند راه یافته‌اند که برخی از آنان تا اکنون به‌طور آنلاین به درس‌های‌شان ادامه می‌دهند و برخی منتظر صدور ویزای این کشور هستند.
شمار دیگری از دانشجویان می‌گویند که در زمان تعطیلات پس از شیوع پاندمی کووید۱۹ از هند به افغانستان آمدند و اکنون ویزای‌شان باطل اعلام شده و اجازه رفتن به هند را ندارند.
از سوی هم روزنامه اطلاعات روز در یک گزارش که در ۲۸ جوزا سال ۱۴۰۱ نشر کرده از درخواست پناهند‌گی صدها دانشجوی افغانی که در هند تحصیل می‌کنند به کشورهای اروپایی و ایالات متحده امریکا خبر داده است.
در این گزارش آمده است که صدها دانشجوی افغان در پی ترس از طالبان و بی‌سرنوشتی‌شان درخواست پناهند‌گی داده‌اند و نمی‌خواهند که زیر حاکمیت طالبان به افغانستان برگردند.
در بخش از این گزارش آمده است که در میان این دانشجویان، برخی از استادان دانشگاه‌های دولتی افغانستان نیز حضور دارند.
نگرانی دانشجویان افغان مقیم در کشورهای دیگر زمانی اوج گرفت که چندین مقام ارشد گروه طالبان اعلام کردند فعالیت‌های جنگی و آموزش در مدارس برای آنان اولویت دارد و افرادی که این موارد را داشته باشند، به ادارات دولتی گماشته خواهند شد.
گفته‌های طالبان در این خصوص سبب شده تا نگرانی و هراس دانشجویان افغان که در بیرون از کشور هستند بیشتر شود و آنان فکر می‌کنند که پس از بازگشت به کشور ناچار شوند به‌کارهای شاقه دست بزنند.