فصل برداشت گل زعفران در گیرودار روزگار و چالش‌های جدی در برابر حضور زنان در اجتماع، فرصت نفس کشیدن را برای بانوان بلخی که پس از رسیدن طالبان به قدرت رویاهای‌شان پر پر شده، فراهم کرده است.
در شرایط بحرانی حاکم در کشور که بیشتر زنان در حصار خانه‌ها اند و از حق آموزش، کار، تفریح و گشت‌وگذار آزادانه که ابتدایی‌ترین حقوق انسان‌ها است محروم اند، چیدن گل زعفران در کنار حل مشکلات اقتصادی، برای این بانوان فرصتی برای رهایی از تنهایی شده است.
یک شرکت خصوصی پروسس زعفران در بلخ برای دست‌کم ۲۰۰ بانوی که بیشتر شان تحصیل‌کرده هستند اشتغال‌زایی کرده است. به‌گفته‌ی مسئول این شرکت، برای هر زن ۱۲ هزار افغانی حقوق ماهوار مشخص شده است. برخی از بانوان بلخی که در مزارع زعفران سرگرم فعالیت هستند، از زمینه‌ی کاری فراهم‌شده ابراز خرسندی می‌کنند.
این بانوان می‌گویند با آن‌که پس از تغییر نظام در کشور رویا‌ها و دستآوردهایشان به یک‌بارگی نابود شده است، اما کار در مزارع زعفران امیدی برای بهتر شدن سرنوشت زنان را به آنان می‌دهد.
مرسل عثمانی، یکی از این بانوان که از محدودیت‌های طالبان در برابر زنان شکایت دارد، ایجاد فرصت کاری در این مزارع را گامی برای ترقی و خودکفایی این قشر جامعه بیان می‌کند. بانو عثمانی می‌افزاید: «در شرایطی که فعالیت‌های زنان محدود شده است و با گذشت هر روز این حلقه تنگ‌تر میشود، ما خوشحال
هستیم که شرکت پروسس زعفران برای ما سهولت کاری ایجاد کرده تا ما دیگر بار دوش خانواده نباشیم.»
مژده عمری، یکی دیگر از این بانوان است که برگسترش شرکت‌های این چنینی که می‌تواند زمینه‌های بیشتر شغلی را به زنان فراهم کند، تأکید کرده می‌گوید که با فعالیت در این مزارع می‌تواند برای خانواده‌ی خود همکار مالی خوبی شود. بانو عمری همچنان می‌گوید: «خیلی خوشحال هستم که در این‌جا کار می‌کنم چون از درآمدی که بدست می‌آورم می‌توانم مخارج زندگی خود و خانواده‌ی خود را تأمین کنم.»
بیشتر این بانوان می‌گویند که تا مقطع لیسانس تحصیل کرده‌اند؛ اما سخت‌گیری‌های طالبان آنان را ناگزیر کرده تا روزگار شان را با کار در مزارع سپری کنند. این بانوان می‌گویند پس از تحمل ماه‌ها بیکاری در منزل، آنان با مشکلات روحی و روانی دچار شده‌اند. حالا تصمیم گرفته‌اند با کار در این مزارع برای رسیدن به روزهای روشن منتظر باشند.
برخی از آنان می‌گویند پس از مصرف تمام داروندار زندگی، به امید خدمت‌رسانی به مردم تحصیل‌کرده‌اند اما اکنون با سرنوشت مبهم و تاریک روبه‌رو هستند. این بانوان همچنان شب و روز رویاهای خدمت‌رسانی به مردم را در سر دارند و از حکومت می‌خواهند که برای ایجاد سهولت به زنان تلاش کند.
مینه احمدزی، یکی از این بانوان دو سال میشود که از دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی دانشگاه بلخ، سند فراغت بدست آورده است؛ اما پس از تلاش‌های مکرر موفق به دریافت وظیفه نشده است. بانو احمدزی می‌گوید در بیست سال گذشته بانوان افغان مهارت، دانش و توانایی‌های زیادی بدست آورده‌اند که نباید نادیده گرفته شود.
مینه احمدزی می‌افزاید: «من با مشکلات زیاد موفق شدم درس بخوانم اما اکنون فرصت نیست که به مردم و کشور خود کمک کنم. فعلا خودم به کمک نیاز دارم؛ برای این‌که حکومت به‌عنوان یک جنس ضعیف به من می‌نگرد.»
در همین حال شریفه نوروزی، یکی دیگر از این بانوان می‌گوید ایده‌های زیادی برای ترقی و تغییر اوضاع کشور بر سر دارد. وی از حکومت می‌خواهد تا جوانان به‌ویژه زنان را در ساختارهای حکومتی و تصمیم‌گیری‌های ملی سهیم سازند تا آنان نیز بتوانند در راستای ترقی، پیشرفت و توسعه‌ی کشور حرکت کنند.
بانو نوروزی می‌گوید: «در بیست سال گذشته، دختران با هزارویک سختی توانستند روی پاهای خود ایستاد شوند؛ اما اکنون با گذشت هر روز دست‌آوردهای ما نابود میشود. حکومت نباید در برابر ما این‌گونه عقده داشته باشد، برای ما هم سهم داده شود.»
این خواست بانوان در حالی مطرح میشود که طالبان با گذشت هر روز محدودیت تازه‌ای را در برابر زنان ایجاد می‌کنند و همواره برای کم‌رنگ شدن حضور زنان در بیرون از خانه تلاش می‌کنند.
زعفران و پروسس آن در ولایت‌های شمال
زعفران یکی از گیاهان گران‌قیمت است که در سال‌های پسین کشاورزان افغان درآمدهای بیشماری را از راه کشت، پروسس و تولید آن بدست آورده‌اند. افغانستان هم شامل کشورهای است که زعفران آن در بازارهای جهانی از جایگاه مناسب برخوردار است. براساس اطلاعات تولیدکنندگان این گیاه، هم‌اکنون بهای یک کیلو زعفران افغانستان در بازارهای جهانی تا صد و ۳۵ هزار افغانی رسیده است.
با این حال پس از هرات، ولایت‌های شمال کشور به محوریت بلخ نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این گیاه با ارزش به‌شمار می‌آیند.
مسئولان در ریاست زراعت، مالداری و آبیاری طالبان در بلخ می‌گویند در جریان سال جاری بیش از ۱۲۰ هکتار زمین تنها در ولایت بلخ زعفران کشت شده و حاصلات آن هم خوش‌بینی‌های را میان کشاورزان ایجاد کرده است. به‌گفته‌ی مسئولان در ریاست زراعت بلخ، در سال جاری حاصلات زعفران ولایت بلخ یک تُن برآورد شده است. این رقم ۲۰ درصد افزایش را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.
محمدحسین عظیمی، مدیر ترویج زراعتی ریاست زراعت بلخ می‌گوید برای ترویج این گیاه و افزایش حاصلات آن در سال گذشته، نزدیک به سه صد و ۱۰ تُن پیاز زعفران را به کشاورزان به‌صورت رایگان توزیع کرده‌اند. آقای عظیمی همچنان می‌گوید: «ریاست زراعت مصمم است که برای رشد این گیاه تلاش کند. ما به کمک نهادهای مختلف برای بیش از هزار دهقان نزدیک به ۳۱۰ تن پیاز زعفران را توزیع کردیم.»
برخی از بازرگانان و تولیدکنندگان زعفران در ولایت‌های شمال کشور از افزایش حاصلات این گیاه در سال جاری ابراز خرسندی می‌کنند.
سید زین‌الله عثمانی، مسئول یک شرکت خصوصی در بلخ که زمینه‌ی فعالیت نزدیک به ۲۰۰ زن را فراهم کرده است می‌گوید امسال نسبت به سال گذشته حاصلات خوبی بدست آورده است. آقای عثمانی می‌گوید: «خوشبختانه امسال حاصلات ما تا ۲۰ درصد افزایش داشته است. ما در سال گذشته کم‌تر از یک تن برداشت داشتیم اما امسال ممکن است بیشتر از یک تن حاصلات جمع‌آوری کنیم.»
جایگاه جهانی و چالش‌های زعفران افغانستان
در سال‌های پسین به‌دلیل شرایط مناسب برای کشت زعفران، تولیدات این گیاه گران‌قیمت افزایش چشمگیری داشته است. در حال حاضر افغانستان پس از ایران دومین تولیدکننده‌ی زعفران در سطح جهان است و به همین ترتیب لقب سومین کشور صادرکننده‌ی زعفران در جهان نیز به‌نام افغانستان رقم خورده است.
مسئولان در اتحادیه ملی زعفران افغانستان می‌گویند در سال‌های اخیر زعفران کشور چند بار پی‌هم توانسته است که مقام نخست را در سطح جهان کسب کند. به همین خاطر نیاز به بازاریابی در بیرون از افغانستان ندارد.
سید عبدالواحد سادات، معاون اتحادیه ملی زعفران افغانستان در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «ما هیچ مشکلی در رابطه به بازاریابی زعفران به بیرون از افغانستان نداریم. این گیاه به‌گونه‌ای درست در سطح جهان معرفی شده است.»
در حالی‌که زعفران‌کاران در کشور از افزایش حاصلات و بهای این گیاه خرسند هستند اما آنچه که کار را برای آنان دشوار ساخته چالش‌های سد راه صادرات این گیاه است. شماری از تولیدکنندگان زعفران در بلخ می‌گویند به‌دلیل بندش راه‌ها صادرات آنان کاهش داشته و ادامه‌ی این وضعیت می‌تواند در درازمدت صدمه‌ی جدی را بر جایگاه آن در جهان وارد کند.
پس از تحولات اخیر در کشور و همزمان با مسدود شدن فعالیت شرکت‌های چون دی‌ای‌چل، تی‌ان‌تی، ترکش‌لین و… روند صادرات زعفران آسیب‌های جدی‌ای دیده است. در همین حال عدم فعالیت دهلیز هوایی، بسته بودن سفارتخانه‌ها و مشکلات دریافت ویزا از دیگر چالش‌های زعفران‌کاران کشور است که تقاضا برای رفع آن بارها برای حکومت بیان شده است.
معاون اتحادیه ملی زعفران افغانستان می‌گوید: «از حکومت سرپرست طالبان می‌خواهیم که برای دوباره فعال‌سازی شرکت‌هایی که در راستایی انتقال زعفران به بیرون کار می‌کردند توجه کند. دهلیز هوایی دوباره فعال شود.»
اما سرپرست وزارت صنعت و تجارت طالبان از تلاش‌ها جهت بازگشایی فعالیت دهلیز هوایی به منظور حمایت از بازرگانان و ایجاد سهولت در انتقال فرآورده‌های زراعتی و تولیدات داخلی به جهان اطمینان داده است. بازرگانان اما می‌گویند وعدههای این وزارت پس از یک سال هنوز هم عملی نشده است.
از سویی هم، برخی از فروشندگان زعفران در بلخ از قاچاق زعفران افغانستان به کشورهای همسایه و فروش آن به بیرون از افغانستان ابراز نگرانی می‌کند.
سید زین‌الله عثمانی، مسئول یک شرکت پروسس زعفران در بلخ می‌گوید: «در حال حاضر زعفران افغانستان نیز مانند سایر تولیدات کشور به پاکستان و هند می‌رود و پس از آن به کشورهای اروپایی به‌فروش میرسد.»
با این حال مسئولان در اتحادیه ملی زعفران افغانستان هرچند در این مورد چیزی نمی‌گویند؛ اما از زاویه‌ی پنهان دیگر صادرات این فرآورده‌ی زراعتی سخن می‌زنند.
سید عبدالواحد سادات، معاون اتحادیه ملی زعفران افغانستان می‌گوید هم‌اکنون تلاش‌هایی جهت انتقال زعفران ایران به‌نام افغانستان به کشورهای جهان وجود دارد. آقای سادات می‌افزاید: «در یک سال گذشته حکومت سرپرست طالبان، هفت محموله‌ی زعفران ایران را که قرار بود از طریق افغانستان به بیرون بروند و به‌نام افغانستان به‌فروش برسند، شناسایی و مانع آن شده است.»
با این همه اما هنوز هم زعفران افغانستان از جایگاه خوبی در میان کشورهای منطقه برخوردار است. در حال حاضر نزدیک به ۹۰ شرکت بزرگ و ۵۲ انجمن زعفران‌کاران در سطح کشور مشغول کشت، پروسس و تولید این گیاه هستند.
براساس اطلاعات، در این شرکت‌ها برای صدها تن نیز فرصت‌های شغلی ایجاد شده است. به‌گفته‌ی معاون اتحادیه ملی زعفران افغانستان، در سال گذشته حاصلات کلی این گیاه در سراسر کشور ۱۸ تن بوده و امسال برآوردهای آنان نشان می‌دهد که بیش از ۳۰ تن زعفران از مزارع کشور برداشت خواهد شد.
