وقتی عکسهای دوستانتان را در فیسبوک میبینید که به نقاط خوش آب و هوای دنیا رفتهاند و در هوتلهای لوکس اقامت کردهاند، چه حسی به شما دست میدهد؟ وقتی لحظه به لحظه مطلع میشوید دوستتان که در تدارک عروسی خود است، چه خریدی کرده یا کجا رفته است، چه احساسی به شما دست میدهد؟
پژوهشگران دانشگاه میشیگان میگویند، تحقیقات آنها نشان میدهد که صرف وقت در فیسبوک شادی و رضایت از زندگی را کم میکند و به اصطلاح «حال آدم بدتر میشود». پژوهشگران دانشگاه میشیگان برای این تحقیق ۸۲ دانشآموز پیشدانشگاهی را مدت دوهفته زیر نظر گرفتند. محققان در این دوهفته روزی پنجبار به صورت آنلاین با این افراد تماس میگرفتند و از آنها سوالاتی میپرسیدند؛ از قبیل این که «در این لحظه حالتان چطور است یا چه احساسی دارید؟ یا از آخرین دفعهای که ما با شما تماس گرفتیم چندبار به فیسبوک سرزدهاید». در پایان دوهفته معلوم شد هرچه این افراد بیشتر در فیسبوک وقت گذراندهاند، رضایتشان از زندگی کمتر شده است. به نظر پژوهشگران فرقی نمیکند تعداد دوستانتان در فیسبوک چندنفر باشند یا چقدر دوستان خوبی باشند. حتا فرقی نمیکند به چه دلیلی به فیسبوک سر زدهاید، نتیجه یکسان است، فیسبوک حالتان را بهتر نمیکند.
اِتِن کروس، روانشناس اجتماعی که هدایت این تحقیق را بر عهده داشته میگوید: «ما توانستیم لحظه به لحظه در طول روز نشان دهیم، خلق افراد براساس وقتی که در فیسبوک میگذرانند، بالا و پایین میشود». «ما بسیاری از جوانب شخصیتی و رفتاری را در نظر گرفتیم؛ مثل دفعات استفاده از فیس بوک». «اما هیچکدام از عواملی که بررسی کردیم، تأثیری روی نتایج نداشتند. هرچه استفاده از فیسبوک بیشتر بود، خُلق افراد بدتر میشد». «در ظاهر فیسبوک منبع پرارزشی برای برآورده کردن نیاز اساسی بشر به ارتباطات اجتماعی است»؛ «اما ما متوجه شدیم استفاده از فیسبوک به جای خوشی، ناخوشی میآورد».
جان جونایدز، یکی از پژوهشگران این تحقیق معتقد است، نتایج آن اهمیت بسیاری دارد؛ «چون به ریشهی تأثیر شبکههای اجتماعی بر زندگی افراد بر میگردد». پژوهشگران هنوز نمیدانند دلیل این موضوع چیست. اتن کروس میگوید: «چیزی که نمیدانیم این است که کدام جنبهی فیسبوک به این نتایج مربوط هستند».
با این حال، نتایج تحقیقات در این مورد ضد و نقیض بوده است. کاتالینا توما، پژوهشگر علوم ارتباطات دانشگاه ویسکانسین اخیرا در تحقیق خود به این نتیجه رسید که فیسبوک کمک میکند عزت نفس کاربران بیشتر شود. خانم توما میگوید: «راستش فیسبوک چنان فضای عظیمی است و در آن فعالیتهای بسیار متنوعی انجام میشود که صحبت از استفاده از فیسبوک، بیش از حد ساده کردن مسئله است. فیسبوک یک چیز نیست، بلکه چیزهای بسیار بسیار زیادی است».
البته در تحقیقات دیگری هم که اخیرا انجام شده است، به آثار منفی فیسبوک اشاره شده است. حدود چهار ماه پیش دانشمندان دانشگاه آکسفورد به این نتیجه رسیدند که زوجهایی که از فیسبوک برای ارتباط استفاده میکنند، رابطهی شان آسیب میبیند. اخیرا نیز تحقیقی دیگر منتشر شد که نشان میداد نگاه کردن به پروفایل خود در فیسبوک، احساس بهتری نسبت به خود ایجاد میکند. هرچند تحقیقات دیگر به این نتیجه رسیدند که دیدن پروفایل و فعالیتهای دیگران حسادت برانگیز است و حال آدم را خوش نمیکند. اما به هرحال، آنچه روشن است، این است که ارتباط فیسبوکی با ارتباط رو در رو تفاوت دارد. تصاویر و استیتوسها و… همه ممکن است ویرایش و پیرایش شده باشند. برخلاف رابطهی رو در رو، برای یک جواب هوشمندانه در فیسبوک میتوان وقت گذاشت و همانطور که تحقیقات دیگر نشان دادهاند، بهترین وجوه خود را عرضه کرد.
با این حال، برخی پژوهشها هم میگویند، از فعالیت فیسبوکی افراد میتوان به شخصیت، خلق و خو ، جنسیت و علایق آنها پی برد: «شما همانی هستید که لایک میکنید؟» «بیبیسی»