آلکسی فنینکو- استادیار گروه سیاست جهانی دانشگاه ام.گ.او- مسکو
منبع: http://www.inozpress.kg
بخش نخست
هفته‌ی گذشته ولادیمیر پوتین همراه رییسان جمهور ازبکستان و هند دیدار داشت که بحث در ارتباط به مشکلات افغانستان، نخستین موضوع این دیدار بود. موضوع تاشکند، روی کاغذ آوردن بدهی ازبکستان بود و موضوع دهلی نو، عقد قرارداد برای تأمین هایدروکاربن روسیه و مشارکت مسکو در نوسازی نیروگاه‌های اتمی هند. با این وجود، پس‌منظر این مذاکرات میان ولادیمیر پوتین و رهبران دو کشور جمهوری ازبکستان و هند را حضور نیروهای امریکایی در افغانستان تشکیل می‌داد. به نظر می‌رسد که جناح روسی در تلاش است تا باب گفت‌وگوهای جدید منطقه‌ای را در ارتباط به مشکل افغانستان بگشاید.
تلاش‌ها برای گشایش باب گفت‌وگوهای جدید در مورد افغانستان، پنج سال قبل از سوی روسیه آغاز شده بود؛ همزمان در شرایطی که در مسکو، با پروژه‌ی امریکایی «آف- پاک»[1] مخالفت‌های گسترده‌ای وجود داشت: ایجاد یک بلوک سیاسی برای افغانستان و پاکستان تحت ضمانت دوجانبه‌ی ناتو و هند. از سوی روسیه این نگرانی وجود داشت که خروج نظامی امریکا از افغانستان، بی‌ثباتی سیاسی را در افغانستان به همراه خواهد داشت که این بی‌ثباتی می‌تواند کشورهای آسیای مرکزی را تحت تأثیر قرار دهد. پاسخ طرف روسی در این مذاکرات، اشاره به «دوشنبه چهار» بود که به نظم بخشیدن مذاکرات و شرکت در انجمنی میان رؤسای جمهور روسیه، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان مورد بحث قرار می‌گرفت. این انجمن، یک ایده‌ی ابتکار عمل به مدت سه سال است. با این حال، پس از آن‌که رییس جمهور ولادیمیر پوتین مذاکراتی که قرار بود به تاریخ سوم اکتبر 2012 در اسلام‌آباد برگزار شود را لغو کرد، «دوشنبه چهار» نیز حضور خود را ملغی اعلام کرد.
هم اکنون، وضعیت رو به تغییر است. مسکو تلاش می‌کند تا دیالوگ میان دو کشور را که دو سال قبل در مقام اپوزیسیون «انجمن دوشنبه» قرار داشتند، از نو مطرح کند. ازبکستان با از سر گرفتن مشارکت نظامی با ایالات متحده‌ی امریکا، به تاریخ 28 جون 2012 خروج خود از سازمان پیمان امنیت جمعی [ОДКБ] را اعلام کرد. در چهارم اکتبر 2011 هند به منظور همکاری‌های بیش‌تر اقتصادی با افغانستان، توافق‌نامه‌ای را امضا کرد که از سوی کاخ سفید یک جزء لازم «اف- پاک» نامیده شد. بر بنیاد اطلاعات غیر‌رسمی، موقف دهلی نو به تاریخ سوم اکتبر 2012 با سفر ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه به اسلام‌آباد، با شکست مواجه شد (که حد وسط لغو «انجمن دوشنبه» نیز بود). تاشکند و دهلی نو در سری کورس‌های دیپلماتیک به هدف جلوگیری از انجمن آسیای مرکزی، «اف- پاک» را جا‌گزین کردند.
جزئیات مذاکرات در تاشکند و دهلی نو تا هنوز هم معلوم نیست. با این حال، واقعیت این است که در طول این مذاکرات، مسایل افغانستان مورد بحث قرار داده شدند و این به معنای اهمیت این موضوع است. نیروهای جدید ناتو سر از تاریخ اول جنوری 2015 به کمیت دوازده هزار نفر، در افغانستان باقی می‌مانند. اما این تعداد برای مقاومت جدی در برابر طالبان و دیگر گروه‌های بدنام و تندرو اسلامی نظیر دولت اسلامی عراق و الشام، کافی نیست.
نه تنها در مسکو که در تاشکند و دهلی نو نیز این نگرانی وجود دارد که وضعیت افغانستان همانند وضعیت عراق خواهد شد. برای مقابله با این وضعیت و هر‌نوع شرایط احتمالی دیگر، نیاز به نیروی سریع واکنشی و عملیات دایمی از طریق رایزنی‌های سیاسی با «دولت وحدت ملی» افغانستان است. ملاقات رییس جمهور ولادیمیر پوتین در تاشکند به همراهی دهلی نو، این نکته گوشزد شد که ضرورت بحث در مورد این مشکل، به‌زودی پیش خواهد آمد. در تیوری، سه راه‌حل ممکن برای حل این مشکل وجود دارند.
____________
جنگ امریکا در افغانستان، طولانی‌ترین جنگ نامیده شده است. در سال‌های 2009 تا 2011 این جنگ به‌صورت رسمی خارج از قلمرو افغانستان نیز کشیده شد. فعالیت گروه‌های تروریستی و طالبان خارج از افغانستان بود و بسیاری از عملیات، در خاک پاکستان سازمان‌دهی می‌شدند. عملیات سنگین نیروهای نظامی امریکا در خاک پاکستان (دره‌ی سوات) که در سال‌های مذکور روی دست گرفته شد، سناریوی جدیدی را تعریف کرد. از آن پس، محدوده‌ی عملیات نظامی نیروهای امریکایی و ائتلاف تنها به افغانستان خلاصه نمی‌شد، بلکه پاکستان را نیز در بر‌می‌گرفت. اصطلاح «آف- پاک» (افغانستان-پاکستان) از همان زمان از سوی امریکا به‌کار برده شد. در واقع، اصطلاح آف-پاک به‌صورت مستقیم روی دو محدوده‌ی عملیات نظامی- افغانستان و پاکستان- اشاره دارد.