علی شیر شهیر
داوطلبان امتحان کانکور هر سال به‌طور چشمم‌گیری افزایش می‌یابد؛ اما میزان جذب آن‌ها به دانشگاه‌ها و نهاد‌های تحصیلات عالی دولتی محدود است و این میزان همه‌ساله ثابت میباشد. این مسئله باعث شده است که معیار نمره‌های ورودی به دانشگاه‌ها و نهاد‌های تحصیلات عالی دولتی بلند برود و به تعداد بی‌نتیجه‌های کانکور هر سال افزوده شود. این مشکل در حالی هر سال دامنگیر دانشجویان می‌شود که وزارت تحصیلات عالی هیچ راه‌کاری را برای حل این مشکل روی دست ندارد.
امتحان کانکور همه‌ساله در 38 حوزه در سراسر کشور برگزار می‌شود. شمار داوطلبان این امتحان نسبت به پنج سال قبل 33 درصد افزایش را نشان می‌دهد. شمار داوطلبان کانکور در سال 1388 به 99 هزار تن، در سال1389 به 124 هزار تن، در سال 1390 به 145 هزار تن، در سال 1391 به 175 هزار تن، در سال 1392 به 228 هزار و امسال (1393) به 300 هزار تن می‌رسد.
محمد عثمان بابری، معین وزارت تحصیلات عالی در شروع امتحان دور اول ولایت کابل در یک نشست خبری گفت، از مجموع 300 هزار داوطلب کانکور، 55 هزار آنان در مؤسسه‌های تحصیلات عالی، 60 هزار تن آنان در مؤسسه‌های نیمه‌عالی که مربوط وزارت معارف می‌شوند، جذب خواهند شد. از میان باقی‌مانده‌ها 28 هزار تن آنان به اساس موافقت‌نامه‌ای که با مؤسسه‌های تحصیلات عالی خصوصی به امضا رسیده است، با فیس معین به آن مؤسسات معرفی می‌شوند. آقای بابری اضافه کرد که امسال از دو ولایت برای ما گزارش‌های تخطی در آزمون کانکور رسیده است که ولایت‌های کاپیسا و میدان‌وردک می‌باشند. به گفتهی بابری، ازمون کانکور در یک سایت 900 نفری در ولایت کاپیسا و یک سایت 280 نفری در ولایت میدان‌وردک، لغو شده است. امتحان این دو ولایت بعد از آزمون کانکور کابل گرفته خواهد شد. آقای بابری به داوطلبان کانکور وعده داد که نتیجه‌ی امتحان امسال را پیش از شروع سال تحصیلی اعلام خواهند کرد.
در مجموع در سطح کشور 34 دانشگاه با 750 دیپارتمنت و 300 دانشکده وجود دارد که از مجموع ظرفیت سال 1392 در دانشگاه‌های دولتی، 44040 تن در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی، 6500 تن در مؤسسات تعلیمات مسلکی و تخنیکی، 18555 تن در مؤسسات تربیه‌ی معلم، 5255 تن در دارالعلوم‌ها و 400 تن در مؤسسات متوسط طبی جذب شده‌اند.
امسال (1393) که مجموع شرکت‌کنندگان آزمون کانکور به 300 هزار تن رسیده است، میزان جذب اما به همان حد سالِ پار، ثابت مانده است.
عظیم نوربخش، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی دلیل ثابت ماندن میزان جذب داوطلبان در دانشگاه‌ها را کمبود بودجه عنوان می‌کند. وی میگوید که بودجه‌ی وزارت تحصیلات عالی افغانستان 2.5 درصد از کل بودجه‌ی کشور میباشد که این رقم نیاز وزارت تحصیلات عالی را برآورده نمی‌تواند. به گفتهی او، بیش‌تر از 60 هزار دانشجو شامل خوابگاه‌های دانشگاهای کشور اند که 55 درصد بودجه‌ی این وزارت در خوابگاه‌ها مصرف می‌شود. آقای نوربخش افزود که با این بودجه‌ی کم، نمی‌توانند ظرفیت‌سازی کنند و میزان جذب داوطلبان کانکور را بلند ببرند. او گفت، وزارت تحصیلات عالی تلاش می‌کند در سال‌های آینده میزان جذب داوطلبان را افزایش دهد. تأسیس مؤسسه‌های تحصیلی از راه‌کارهایی است که این وزارت در پیش دارد. از جمله می‌توان تأسیس یک مؤسسه‌ی تحصیلی در ولایت لوگر و یک مؤسسه‌ی تحصیلی در ولایت میدان‌وردک را یادآور شد.
آقای نوربخش اضافه کرد که از مجموع 300 هزار تن داوطلب امتحان کانکور امسال، مثل سالِ پار، 28 هزار تن آن‌ها را به اساس موافقت‌نامه‌ای که با مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی امضا شده است، با فیس مشخص به آن مؤسسات معرفی می‌شوند و 10 هزار تن این داوطلبان در 18 دانشگاه به‌طور شبانه جذب می‌شوند. بخش شبانه در دانشگاه‌های کابل، البیرونی، تعلیم و تربیه‌ی ربانی، ولایت بغلان، ولایت خوست، بلخ، هرات، بامیان، قندوز، ننگرهار و پکتیکا فعال است.
از مجموع شرکت‌کنندگان آزمون کانکور امسال در ولایت‌ها، همراه با دور اول امتحان کابل، 139076 تن آن‌ها به‌طور عمومی، 43014 تن آن‌ها به صورت متفرقه و 3348 تن از حوزه‌های علوم دینی شامل امتحان کانکور گردیده‌اند. هم‌چنان 5565 تن به‌طور کیفی شامل دانش‌آموزان ممتاز می‌شوند که بدون سپری امتحان کانکور به رشته‌های دل‌خواه‌شان راه پیدا می‌کنند. از جمله‌ی داوطلبان امسال ولایت‌ها، به‌شمول دور اول امتحان کابل، 59724 تن آن دختر و 137486 تن آن پسر می‌باشند. هم‌چنان گفته می‌شود که 155698 تن شرکت‌کنندگان فارسی‌زبان و 41510 تن پشتو‌زبان اند.
امتحان کانکور ولایت کابل در چندین دوره برگزار می‌شود که روز پنج‌شنبه هفته‌ی گذشته اولین دور امتحان با شرکت 11769 داوطلب در دانشگاه کابل، دانشگاه طبی کابل، دانشگاه پولی‌تخنیک و دانشگاه تعلیم و تربیه‌ی استاد ربانی برگزار شد. در این دور، 4096 دختر و 7673 پسر شرکت کرده بودند.
از نگاه تعداد داوطلبان در آزمون سراسری کانکور امسال، پس از کابل، ولایت بلخ با 20117 داوطلب، ولایت هرات با 15722 داوطلب، ولایت ننگرهار با 12720 داوطلب، ولایت تخار با 11764 داوطلب و ولایت غزنی با 11060 داوطلب، به ترتیب در رده‌های دوم، سوم، چهارم و پنجم قرار دارند.
امسال از 300 هزار داوطلب، در کل 60 درصد آن در مؤسسه‌های تحصیلات عالی و نیمه‌عالی جذب می‌شود. به گفتهی آقای نوربخش، تعداد این داوطلبان همه‌ساله در حال افزایش است که در سال آینده این رقم به بیش‌تر از 400 هزار نفر می‌رسد.
به گفتهی نوربخش، تعداد داوطلبان در هر سال بیش از 100 هزار تن افزایش می‌یابد. با این‌حال، تعداد این داوطلبان تا پنچ سال آینده به 900 هزار تن خواهد رسید. اگر دولت برنامه و راه‌کار مؤثری در این زمینه روی دست نگیرد و میزان جذب دانشجویان بالا برده نشود، در آن صورت، از مجموع شرکت‌کنندگان، 360 هزار تن بی‌سرنوشت خواهند ماند که این رقم درشت، تهدید بزرگی برای آینده‌ی آن‌هاست.