حسین رهیاب (بلخی)
امروز می‌خواستم چیزکی در‌باره‌ی نامزدان محترم ریاست جمهوری نوشته کنم، اما نمی‌دانم چرا «هنگ» کرده‌ام؟ چند‌عنوانی که در ذهن داشتم، خشکیدند و در آخر دیدم امروز از این مغز چیزکی خارج نمی‌شود. نمی‌دانم، شاید دیدن چهره‌های متنوع نامزدان مرا ترسانده است! شاید از دیدن نام‌های «قومندان»های جهادی، برادران «طالب» یا «جنرالان» ستاره بر‌دوش شوکه شده‌ام! نمی‌دانم، شاید هم دیدن این همه چهره‌ی «مردانه» ذهن «لطیف» مرا مشوش کرده است! واقعا نمی‌دانم، فقط می‌دانم که مغزم «قفل» شده است و نیاز به «کلیدی» دارم تا آن را بگشایم. در این بین چشمم به این مطلب افتاد که درون کامپیوترم ثبت کرده بودم و برایم جالب آمد. تصمیم گرفتم آن را با دوستان شریک شوم، به این امید که نامزدان خوش‌بخت این دوره همان‌طور که موجب موفقیت خود شده‌اند، بتوانند با «کلید»های «طلایی»شان خوش‌بختی را برای مردم افغانستان هم به ارمغان آورند.
در کتاب جغرافیای سال سوم دبیرستان آموزش و پرورش ایران و در آخر فصل سوم (زندگی در نواحی کوهستانی) تحت عنوان «مطالعه‌ی موردی»، مقایسه‌ای صورت گرفته است بین دو کشور کوهستانی افغانستان و سو‌یس و این مقایسه که نمونه‌ی بسیار جالبی است، می‌تواند برای خوانندگان عزیز، گویای حقایق تلخی باشد و ما را با عمق درد‌ها و رنج‌های گذشته و امروز‌مان آشنا کند. به همین دلیل، به نظرم آمد که دیدن «این مطالعه‌ی موردی» برای خوانندگان روزنامه و نامزدان محترم خالی از لطف نباشد.
«مقایسه‌ی دو کشور سو‌یس و افغانستان از نظر ویژگی‌های طبیعی، سیاسی–اجتماعی و اقتصادی»
ویژگی‌های محیطی و طبیعی
افغانستان
دسترسی نداشتن به دریا
70 در‌صد از سطح کشور را کوه‌های جوان و مرتفع تشکیل می‌دهد.
شکل‌گیری رودهای پر‌آب و خروج آن‌ها از کشور
وجود 4/0 هکتار زمین کشاورزی برای 1 نفر
وجود معادن غنی گاز، آهن، نفت، مس و…
در زمستان هوای سرد و مرطوب و در تابستان گرم و خشک
سو‌یس
دسترسی نداشتن به دریا
70 در‌صد از سطح کشور را کوه‌های جوان و مرتفع تشکیل می‌دهد
شکل‌گیری رودهای پر‌آب و خروج آن‌ها از کشور
وجود 04/0 هکتار زمین کشاورزی برای 1 نفر
وجود معادن محدود و اندک آهن و مس
در زمستان سرد و مرطوب و در تابستان معتدل و نیمه‌مرطوب
ویژگی‌های سیاسی–اجتماعی
افغانستان
تنوع قومی
تراکم نسبی جمعیت 32 نفر در هر کیلو متر
نرخ رشد جمعیت 6/2 در‌صد
حکومت غیر‌دموکراتیک نا‌ثابت و تمرکز‌گرا
فعالیت بسیار محدود احزاب و گروه‌های سیاسی
سو‌یس
تنوع قومی
تراکم نسبی جمعیت 152 نفر در هر کیلومتر
نرخ رشد جمعیت صفر
حکومت دموکراتیک باثبات و فدرال
فعالیت بسیار وسیع احزاب سیاسی
ویژگی‌های اقتصادی و رفاهی
افغانستان
در‌آمد سالیانه‌ی هر‌نفر کم‌تر از 300 دالر
متوسط عمر 40 سال
بدون راه‌آهن
برای هر 7000 نفر یک تخت در شفاخانه
سو‌یس
در آمد سالیانه هر نفر بالاتر از 35000 دالر
متوسط عمر بالاتر از 80 سال
به ازای هر 6 کیلو متر مربع یک کیلومتر راه آهن
برای هر 70 نفر یک تخت در شفاخانه
آمار بالا نشان دهنده‌ی تفاوت وحشت‌ناکی است که بین افغانستان و سو‌یس وجود دارد و این در حالی است که افغانستان به دلیل داشتن برخی از اولویت‌ها، نسبت به آن کشور برتری‌هایی دارد که با استفاده از آن امکانات می‌تواند از آن کشور ثروت‌مندتر باشد:
1- افغانستان دارای معادن بسیاری است و هم‌چنین دارای نفت و گاز فراوان.
2- افغانستان در چهارراه اصلی جهان قرار دارد.
3- افغانستان دارای جمعیت کم‌تر و وسعت بیش‌تر میباشد و می‌تواند در بخش‌های کشاورزی، باغ‌داری و دام‌داری دارای مزیت باشد.
4- افغانستان دارای سابقه‌ی تاریخی و آثار ارزش‌مند باستانی میباشد.
5- افغانستان در شاهراه انرژی جهان قرار دارد.
6- افغانستان دارای قله‌های بلند، مناطق بکر، یخ‌چال‌های طبیعی، مناظر دیدنی و… میباشد.
7- افغانستان دارای مردمانی با ضریب هوشی بالا و ضریب بالای کار و تلاش در مقایسه با کشورهای دیگر است و…
تاریخ نشان می‌دهد که دولت‌مردان سو‌یس با استفاده از خرد جمعی، عقل، تدبیر و سیاست‌ورزی عاقلانه در طول حدود یک قرن گذشته موفق شدند با دوری از بحران‌های بزرگ جهانی چون جنگ دوم جهانی کشور خود را به امن‌ترین و مرفه‌ترین کشور جهان تبدیل کنند. شکی نیست که اگر خرد جمعی یا دولت‌مردان حاکم در سو‌یس به جای دولت‌مردان ما می‌بودند، با استفاده از قابلیت‌های برتر افغانستان نسبت به سو‌یس، می‌توانستند کشور ثروت‌مندتر و بهتری بسازند که نه در منطقه، که در دنیا نیز حرف‌‌های زیادی برای گفتن داشته باشد!