اسوشیتد پرس/ لین اودانل +
ترجمه/معصومه عرفانی
حمله‌ی انتحاری طالبان بر اتوبوس حامل کارمندان بزرگ‌ترین شرکت رسانه‌ای افغانستان در ماه گذشته، خبرنگاران این کشور را در شوک فرو برده است. آن‌ها از این وحشت‌زده هستند که اکنون تبدیل به یکی از اهداف حملات مرگ‌بار شورشیان شده‌اند.
خبرنگاری در افغانستان، همواره یک مسیر شغلی خطرناک بوده است و خبرنگاران مدت‌های طولانی است که با تهدیدها و حملات گاه‌به‌گاه از سوی گروه‌های مسلح مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. اما پس از حمله به طلوع، محبوب‌ترین رسانه‌ی افغانستان که سال گذشته در گزارشی به اشتباه طالبان را متهم به تجاوز دسته‌جمعی کرده بود، شورشیان اعلام جنگ کردند.
احمد شجاع، یکی از پژوهش‌گران سازمان دیده‌بان حقوق بشر مستقر در نیویورک، گفت: «ما در اواخر سال 2015 بیانیه‌ای از سوی رهبران سطح بالای طالبان دریافتیم که در موضعی بسیار روشن، اعلام کردند که قصد دارند دو شبکه‌ی تلویزیونی بزرگ افغانستان را به عنوان «اهداف نظامی» مورد حمله قرار بدهند».
شجاع آن را «نقطه‌ی عطفی» خوانده و گفت که طالبان اکنون حملات بر رسانه‌ها را با «هرگونه عملیات نظامی دیگری که تاکنون انجام داده‌اند و به آن افتخار می‌کنند برابر می‌دانند – و پیامدهای این امر تکان‌دهنده هستند».
در حمله‌ی 20 جنوری، یک بمب‌گذار انتحاری به اتوبوس متعلق به موبی گروپ، مالک طلوع، حمله کرده و باعث کشته شدن 7 نفر و زخمی شدن حداقل 25 نفر دیگر شد. طالبان مسئولیت این حمله را به عهده گرفته و طلوع را ابزار نفوذ فساد غرب خواندند و به دیگر رسانه‌ها نیز هشدار دادند که ممکن است هدف بعدی باشند.
آن‌چه موجب خشم طالبان شده بود، یکی از گزارش‌های طلوع در سال گذشته بود که آن‌ها را متهم می‌کرد در مدت اشغال موقت شهر شمالی قندوز، بر دانشجویان دختر تجاوز کرده‌اند. این رسانه اشتباه خود را تصدیق کرده و اذعان داشته بود این اتهامات نادرست بوده‌اند و آن‌ها گزارش را تصحیح می‌کنند. اما طالبان هیچ علامتی مبنی بر عقب‌نشینی از خود نشان ندادند.
نجیب شریفی، رییس کمیته‌ی مصونیت خبرنگاران افغان، گفت: «به هرترتیب، طالبان اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که رسانه‌ها تبدیل به مانعی بر سر راه استراتژی‌های جنگی آن‌ها شده‌اند، و بالاخره این (حمله) را انجام می‌دادند… اما این گزارش اشتباه باعث شد تا طالبان بهانه‌ای داشته باشند و حملات خود را توجیه کنند».
سرویس استخباراتی افغانستان اعلام کرده است که هشت تن را در ارتباط با حمله به طلوع دست‌گیر کرده است که همه در ارتباط با شبکه‌ی حقانی هستند – یکی از متحدان نزدیک طالبان در کشور همسایه، پاکستان.
اما بسیاری از خبرنگاران هنوز از بازگشت به کار وحشت دارند، و از حملات بیشتر می‌ترسند. یکی از مسئولان شبکه‌ی تلویزیونی یک، رسانه‌ی برجسته‌ی دیگری که تهدید شده بود، میگوید سرویس استخباراتی به او گفته است به خانه‌ی دیگری نقل مکان کرده و سلاح خریداری کند. او هم‌چنین گفت که به‌تازگی یک ماشین بمب‌گذاری‌شده در بیرون دروازه‌ی این شبکه خنثا شده است. این مسئول به دلیل نگرانی‌های امنیتی به شرط ناشناس‌ماندن حاضر به گفت‌وگو شده بود.
تشدید خشونت‌ها، پرده‌ای تاریک بر چشم‌انداز رسانه‌ها که به‌شکل شگفت‌آوری درخشان بوده است انداخت. این رسانه‌ها پس از تهاجم سال 2001 به رهبری ایالات متحده، که منجر به سرنگونی طالبان شد، شروع به رشد کردند.
افغانستان دارای 75 شبکه‌ی تلویزیونی، 175 ایستگاه رادیویی و صدها روزنامه، مجله و وب‌سایت است که هزاران خبرنگاران را استخدام کرده‌اند. اغلب خبرنگاران این رسانه‌ها جوانانی هستند که پس از حکومت وحشیانه‌ی طالبان که تلویزیون‌ها را قدغن کرده بودند، پا به سن جوانی گذاشته‌اند. خبرنگاران افغانستان اغلب به تنهایی از خط مقدم درگیری‌ها گزارش می‌دهند و وحشتی از به چالش کشیدن ادعاهای دولت، جنگ‌سالاران محلی، و شورشیان از خود نشان نداده‌اند.
سال گذشته، سازمان گزارش‌گران بدون مرز، افغانستان را در شاخص جهانی آزادی مطبوعات در رتبه‌ی 122 از 180 کشور قرار داد. این رتبه اگرچه بالاتر از سال گذشته است، اما از سال 2004، زمانی که افغانستان در رتبه‌ی 97 قرار داشت، پایین‌تر آمده است. پایین‌آمدن این رتبه، انعکاس‌دهنده‌ی خطراتی است که خبرنگاران داخلی در مناطق جنگی با آن روبه‌رو هستند و هم‌چنین تهدیداتی که از هر سو با آن‌ها مقابل می‌شوند.
شجاع گفت: «ما قهرمانان همیشگی نیستیم. هرکدام از ما، تنها میزان مشخصی از خطرات را می‌تواند در برابر دشمنی شیطانی مانند طالبان به جان بخرد».
بستگان کشته‌شدگان و زخمی‌شدگان حمله به اتوبوس طلوع، در رابطه با اقدامات امنیتی موبی گروپ شکایت کرده‌اند.
زهرا میرزایی که دختر 25 ساله‌اش زینب، در این حادثه کشته شده است میگوید: «آن‌چه بیش از همه مرا رنج می‌دهد این است که طلوع در رابطه با این تهدیدات، حتا در همان روز، آگاه بود. و آن‌ها را به جای اتوبوس، در ماشین‌های کوچک‌تری انتقال ندادند و همه‌ی آن‌ها مورد حمله قرار گرفتند».
فدراسیون ژورنالیستان افغانستان از تمام صاحبان رسانه‌ها درخواست کرده است تا مطابق قوانین موجود، برای کارمندان خود حمایت و جبران خسارت در نظر بگیرند. رییس‌جمهور اشرف غنی وعده داده است تا از طریق یک کمیسیون وزیران، از ایمنی رسانه‌ها حمایت و نظارت به عمل آورد.
خانواده‌ی میرزایی اکنون نگران دختر 27 ساله‌ی خود کلثوم هستند که در بخش دوبله‌ی سریال‌های ترکیه‌ای به فارسی کار می‌کند. اگرچه او و خواهر از دست رفته‌اش نان‌آور خانه بودند، اما او بعد از حمله هنوز به کار بازنگشته است.
او میگوید: «من وحشت‌زده‌ام، اما اصلاً نمی‌دانم چه باید بکنم. اگر به کار بازنگردم، هیچ درآمدی نداریم… من قرار بود دیروز برگردم، اما شنیدم سرویس امنیتی یک خودروی بمب‌گذاری‌شده را در برابر دروازه خنثا کرده است. در حال حاضر، ریسک خیلی بالا است».