ترافیک سنگین در شماری از نقاط شهرکابل برای همه‌ی ساکنان این شهر دردسرهایی را ایجاد کرده است. همه شکایت دارند از این‌که ترافیک سنگین هزینههای مادی و معنوی فراوانی برآن‌ها تحمیل کرده است. جادههای کم و تنگ، کارگران سیار با کراچیهای تجاری، تمرکز دفاتر و نهادهای اداری و تجاری، نبودن علایم و راهنماهای ترافیکی، نابلدی و بی‌باوری به این راهنماها و قوانین، چالشهای امنیتی و ایجاد خط‌سیرهای روزانه برای مقامات دولتی و در نهایت نفوس زیاد و نامشخص مردم در شهرکابل، عواملی است که جادههای تنگ را تنگ‌تر، روندهها را ایستاده و تُندها را کُند کرده است. روزانه هزاران نفر بخشی از وقت‌شان را در راه‌بندی و ترافیکهای سنگین در نقاط مختلف شهر از دست می‌دهند. در حالی که همه از وضع موجود؛ ترافیک سنگین، سرک‌های تنگ و کم شکایت دارند، اما در عین‌حال بخشی از مشکل موجود در تمامی مسیرها توسط مردم و رانندهها خلق می‌شود. دولت با وجودی‌که کار چندانی برای رفع این مشکل نکرده، اما بی‌تفاوت و بیکار نیز نمانده است. بزرگ‌ترین کار دولت برای رفع مشکلات ترافیک و افزایش امکانهای رفتوآمد بیشتر تهیه‌ی یک ماستر پلان برای شهر بزرگ و شلوغ کابل است.
در ماستر پلان جدید شهر کابل که برای 15 سال آینده در نظر گرفته شده، ترافیک و مقاصد رفتوآمد چنین درصد‌بندی شده است: بیشتر سفرها در شهر به مقاصدی چون: 21% رفتوآمد طرف وظیفه، 20% طرف مکتب، 4% تجارت، 7% شخصی و 48% دیگر به طرف منازل صورت می‌گیرد.
از این میان 33% پیاده، 11% بایسکل، 18% بس خورد، 6% ملی بس، 14% بس بزرگ، 11% تاکسی و بقیه با موترهای شخصی سفر می‌کنند.
شاروالی کابل و وزارت شهرسازی به‌منظور حل مشکلات ترافیک سنگین در شهر، طرحی را در ماستر پلان جدید شهر کابل، از سال 1391 الی 1405، در نظر گرفته‌اند که براساس آن یکی از راه‌حل‌ها ایجاد سرک‌های حلقوی در نقاط مختلف شهر است.
دوکتور حسن عبداللهی، وزیر پیشین شهرسازی کشور در نوشته‌یی که در وب‌سایت این وزارت منتشر شده، برای «روان‌سازی ترافیک و بهبود حمل‌ونقل عمومی»، «احداث شبکه‌ی سرک حلقوی» و «زدودن موانع فیزیکی و روان‌سازی ترافیک» را پیشنهاد کرده است. اما چرا این راه‌حل «سرک حلقوی» تطبیق نمی‌شود؟ مشکل کجاست؟ این گزارش در مورد یکی از این سرک‌های حلقوی است که به‌عنوان جزئی از برنامه‌ی کلان دولت برای شهر کابل سال‌هاست منتظر تطبیق است. اما تا هنوز به استثنای خط‌کشی و علامت‌گذاری کار عملی برای تطبیق آن صورت نگرفته است.
سرک حلقوی «گولایی مهتاب‌قلعه» الی «دیوان‌بیگی»
براساس ماسترپلان جدید شهر کابل، شاروالی کابل پنج سرک حلقوی را مدنظر گرفته است تا جاده‌ی عمومی شهید مزاری را به جاده‌ی کمپنی وصل کند. یکی از این پنج سرک، سرکی است که از «گولایی مهتاب‌قلعه» الی «دیوان‌بیگی» با عرض 40 متر در نظر گرفته شده است. براساس آمارهای رسمی شاروالی کابل، 180 خانه‌ی مسکونی در مسیر این سرک قرار دارد که در این میان خانه‌های مخروبه و زمین‌های سفید نیز موجود است. شاروالی کابل در عوض این خانه‌ها، در پروژه‌ی «پدوله»، در عقب باغ چهلستون، زمین در نظر گرفته است و از کسانی‌که خانه‌های‌شان در مسیر این سرک قرار دارد، خواسته است تا برای استملاک زمین‌شان به شاروالی کابل مراجعه کنند.
چهار سال قبل این سرک سروی و خانه‌هایی که در مسیر این سرک قرار می‌گیرند، نشانی شده است. در آن زمان مقام‌های دولتی و کارکنان شاروالی کابل به محل رفتند و از آغاز به کار این پروژه خبر دادند. اکنون چهار سال از آن زمان می‌گذرد اما این سرک یک قدم هم کار نشده است.
موانع
با آن‌که شاروالی کابل از ضرورت ساخت این سرک حلقوی یاد می‌کند و امسال تصمیم گرفته است این سرک را اعمار کند، اما بعید به نظر می‌رسد این تصمیم شاروالی کابل عملی شود.
انجنیر محمد یاسین نیازی، رییس طرح و تطبیق پلان‌های شاروالی کابل می‌گوید برای احداث این سرک، یک عده از مردمان محل با شاروالی کابل هم‌نوا اند؛ مردمانی که می‌دانند احداث این سرک ارزش ساحه را بلند می‌برد، برای مردم سهولت ایجاد می‌شود و چقدر خدمات بهتر شهری ایجاد می‌شود. اما در مقابل یک عده‌ی دیگر وجود دارند که در طی سه سال مانع احداث این سرک می‌باشند.
آقای نیازی می‌گوید: «در طی سه سال چندین بار ساحه را خط‌اندازی کردیم اما متأسفانه مردم برای استملاک جایداد و نمره عوضی خود حاضر نمی‌شوند.»
آقای نیازی می‌گوید «یک تعداد مردم خانه‌های‌شان را استملاک کرده‌اند و یک تعداد زیادشان هنوز حاضر نشده‌اند. تا خانه‌ها استملاک و تخریب نشوند، سرک اعمار نمی‌شود.»
با آن‌که از سروی این سرک سال‌ها می‌گذرد و بارها شاروالی کابل و نواحی سیزدهم، پنجم و ششم شاروالی کابل از مردم این محل خواسته‌اند تا زمین‌های‌شان را استملاک کنند، اما به این ندا تاکنون لبیک گفته نشده است.
در مکتوب رسمی که به تاریخ 15 حمل سال 1395 از طرف ناحیه‌ی سیزدهم شاروالی کابل عنوانی وکلای گذر گولایی مهتاب‌قلعه، هریک محترم صدو خان، خواجه نجم‌الدین و محترم سید شکر، نوشته شده است، آمده است: «… در مورد آن‌عده اشخاصی که جایدادشان در مسیر سرک گولایی مهتاب‌قلعه الی دیوان‌بیگی که تحت استملاک قرار دارد، با اسنادشان غرض طی مراحل اسناد به ریاست محترم استملاک شاروالی کابل مراجعه نمایند در غیر آن مسئولیت به دوش خودشان خواهد بود.»
در همین حال انجنیر نبی رحیمی، رییس ناحیه‌ی سیزدهم شاروالی کابل نیز می‌گوید «بودجه‌ی این سرک آماده است، پلان املاکی آن موجود است اما کار اعمار این سرک با ممانعت جدی مردمی مواجه است که خانه‌های‌شان در مسیر سرک قرار دارند.»
آقای رحیمی می‌گوید: «یک عده‌ی محدود هم‌وطنان ما زمین‌های‌شان را استملاک کرده‌اند اما باقی هم‌وطنان ما نه‌تنها که زمین‌های‌شان را استملاک نکرده‌اند، بلکه برعکس با به کار بردن کلمات رکیک و ناپسند و اتهام وارد کردن به مسئولین ناحیه سنگ‌اندازی‌های زیادی را به‌خاطر جلوگیری از احداث سرک به راه انداخته‌اند که تا به‌حال موفق به اعمار سرک نشده‌ایم.»
آقای رحیمی می‌گوید برای فعلاً مشکل این‌ست که باید مردم زمین‌شان را استملاک کنند.
انجنیر مهدی انوری، رییس ناحیه‌ی شش اما می‌گوید که در حدود 10 نمره زمین در ساحه‌ی ناحیه‌ی شش در مسیر این سرک قرار دارد که از این میان 4 نمره‌ی آن استملاک شده و متباقی مردم هنوز حاضر نشده‌اند.
رییس ناحیه‌ی پنجم شاروالی کابل، عبدالشهید نادری، نیز می‌گوید مردم در ناحیه پنج حاضر نیستند زمین‌شان استملاک شود. او می‌گوید: «کسانی‌که خانه‌های‌شان در مسیر سرک هستند از طریق وکلای گذر و خود ناحیه به آنان اطلاع داده شده که زمین‌شان را استملاک کنند و بدل جایدادشان را بگیرند اما تاهنوز آنان حاضر به استملاک زمین‌شان نشده‌اند.»
حاجی محمد علی راسخ، وکیل گذر «مهتاب‌قلعه-قلعه‌ی ناظر» مربوط ناحیه‌ی شش، اما مدعی است که «مردم هیچ‌گاه نمی‌خواهند سد راه نقشه و سرک شوند اما خواهان خساره و ارزش زمین‌شان‌اند.»
آقای راسخ می‌گوید شاروالی کابل و دولت آماده‌ی این کار نیست. این‌ها به‌جای تشویق مردم را ترسانده‌اند.
او می‌گوید: «در این اداره‌ی فاسد، اگر کسی برود که به‌خاطر نمره‌اش اسناد بگیرد، جانش می‌براید. دو برابر آن پیسه بدهد کسی قواله نمی‌دهد.»
آقای راسخ می‌گوید دولت و شاروالی باید مردم را راضی و به خواسته‌های‌شان رسیدگی کنند. هنوز جای زمینی که قرار است به مردم داده شود، مشخص نیست.
آقای راسخ می‌گوید در طی سه سال شاروالی کابل آمده گفته است که سرک را عبور می‌دهد اما در عمل هنوز هیچ گامی برداشته نشده است. او می‌گوید: «گپ‌های‌شان عملی نبوده و مردم هم بی‌باور شده‌اند. کُل پای‌شکنی از خود این‌ها است.»
علاوه‌براین وکیل صدو، وکیل ناحیه‌ی گولایی مهتاب‌قلعه مربوط ناحیه‌ی سیزدهم، می‌گوید: «در این باره چندین بار جلسه گرفته شد اما عملی نشد. تمام کارشکنی‌ها از طرف شاروالی است نه از طرف مردم. اهالی مربوطه حویلی‌های‌شان را استملاک کردند و گپ‌شان به مدیریت توزیع زمین رسیده که اسنادشان در شاروالی کابل موجود است. تنها سه چهار خانه اگر مانده باشد که آنان هم حاضرند درصورتی که زمین برای‌شان داده شود، خانه‌های‌شان را استملاک کنند.»
او نیز می‌گوید که شاروالی کابل هنوز برای اهالی این منطقه جایی را مشخص نکرده است که در بدل خانه‌های آن‌ها داده شود.
ردِ پای مافیای زمین در منطقه و مداخله‌ی اشخاص ذینفع
تنها عدم استملاک خانه‌هایی که در مسیر این سرک قرار دارند، مانع ایجاد این سرک نیست. بهار امسال عده‌یی از اهالی این منطقه طومار بلندی را عنوانی مقام ریاست جمهوری امضا کرده‌اند.
در عریضه‌ی این افراد آمده است: «از مدت[ی] بدین‌سو در اثر پافشاری مافیای زمین در منطقه و مداخله‌ی اشخاص ذینفع در قضیه روی منافع شخصی‌شان می‌خواهند که سرک فرعی را از مسیر گولایی مهتاب‌قلعه الی دیوان‌بیگی عبور دهند… اهالی مذکور از دست همین مافیای زمین به‌ستوه آمده به‌خاطر رهایی از چنگ همین دلالان اهالی مسیر مذکور …. مطلب آتی را به مقام عالی پیشنهاد می‌دارند: 1. همواره از طرف همین مافیا اذیت شده و … امید است عنوانی شاروالی کابل امر عنایت فرموده تا از مزاحمت این افراد مجهول‌الهویت به اهالی منطقه جلوگیری به‌عمل آید …»
در جواب این عریضه به‌تاریخ 15 حمل سال جاری، ریاست دفتر معاونت دوم ریاست‌جمهوری عنوانی شاروالی کابل نوشته است: «… با در نظرداشت متن ورقه‌ی عرض و متکی به احکام قانون در حصه‌ی رفع شکایت عارضین اقدام قانونی نموده، ممنون سازید.»
این در حالی است که رییس ناحیه‌ی سیزدهم شاروالی کابل این ادعا را رد نموده و می‌گوید این پلان دولت است و در ماسترپلان شهری آمده است که علاوه بر این سرک، چهار سرک دیگر نیز از جاده‌ی شهید مزاری به جاده‌ی کمپنی وصل شود.
آقای رحیمی می‌گوید: «این تقاضای مافیای زمین نیست. یک میلیون انسان در این ساحه زندگی می‌کنند. این تقاضای یک میلیون انسان است. در این‌جا مافیای زمین هیچ نقشی ندارد متأسفانه یک عده هم‌وطنان ما به این مسأله دامن می‌زنند.» اما او از شخص یا اشخاص خاصی نام نمی‌برد.
رییس ناحیه‌ی سیزدهم می‌گوید این‌ها کسانی هستند که خانه‌های‌شان در مسیر سرک قرار دارند و این‌ها به این مسأله دامن می‌زنند که مافیای زمین می‌خواهد این سرک را از این منطقه عبور بدهد.
در همین حال حاجی راسخ، وکیل گذر گولایی مهتاب‌قلعه-قلعه‌ی ناظر نیز می‌گوید این ماسترپلان دوران داوود است نه کار مافیای زمین. او می‌گوید: «مگر داوود خان مافیای زمین بود؟ مردم مشکلات دارند. ده بار خانه‌ی بزرگان رفتند و خواهان اعمار سرک شدند.»
مردم چه می‌خواهند؟
علاوه بر این‌که اهالی این منطقه مدعی‌اند که شاروالی کابل جای مشخصی را برای‌شان هنوز معرفی نکرده است، از دولت انتظار دارند که در توزیع دوباره‌ی زمین به آن عده افرادی که خانه‌ها و ملکیت‌شان در مسیر ساخت این سرک قرار دارند، ارزش زمین فعلی و جدیدشان را در نظر بگیرند و خساره‌یی که آن‌ها از درک ساخت سرک متقبل می‌شوند، باید از طرف دولت پرداخت شود.
رییس ناحیه‌ی پنجم می‌گوید بلند رفتن قیمت زمین در اطراف سرک یکی از دلایلی است که مردم حاضر به استملاک زمین‌شان نیستند.
حاجی راسخ، وکیل گذر، نیز می‌گوید: «مردم مطالبه‌ی حقوق‌شان را دارند. خساره‌یی که می‌کنند، زمین‌شان چند ارزش دارد، ساختمان‌شان از بین می‌رود و همه‌ی این‌ها را باید دولت در نظر بگیرد.»
کار احداث این سرک درحالی با این چالش‌ها مواجه است که عده‌ی زیادی از باشندگان ساحه‌ی دشت برچی از کم‌عرض بودن جاده‌ی شهید مزاری و ایجاد راه‌بندان‌های سنگین شکایت دارند.