یاسمین احمدی
انسان مولود محیط است و در دامان محیط می‌زید و در دامان آن می‌میرد. هیچ‌چیزی در دنیا اهمیتش بیش‌تر از محیط زیست برای بشر نیست. طبیعت جلوهی حضور خداست و احترام به طبیعت و موجوداتش نیز به معنای احترام به خداست. در ابتدایی‌ترین استدلال، حرمت‌گذاری به خدا و نظام خلقت مسئله‌‌ی حرمت‌گذاری به طبیعت به حیث بارزترین جلوهی خلاقیت خداوند برای مؤمنان به خداوند مطرح است. خداوند در هیأت نامرئی خویش اماناتی را برای بشر سپرده است که عالی‌ترین و برجسته‌ترین این امانت‌ها، همانا طبیعت است، طبیعتی که انسان را در دامانش می‌پروراند و خارج از طبیعت انسان هیچ‌چیزی ندارد و هیچ‌چیزی نیز شمرده نمی‌شود.
اما آیا ما به حیث انسان‌های مسئولیت‌پذیر در برابر سلامت و حفظ محیط زیست، وظایف انسانی خویش را به‌درستی انجام داده‌ایم؟ آیا ما به محیط زیست به عنوان مکان حیات آینده‌ی فرزندان‌مان نگاهی هر‌چند کوتاه انداخته‌ایم؟ آیا از آلودگیهای دست‌ساخته‌‌ی خود، ولو در یک مقیاس ناچیز تاکنون جلو‌گیری کرده‌ایم؟ آیا گاهی به اطراف‌تان نگاهی انداخته‌اید که افراد جامعه‌ی‌مان چگونه با انداختن زباله‌ها و زواید خوراکه‌ها و نوشیدنی‌ها به میزان آلودگی محیط زیست افزوده‌اند؟ به‌راستی شما فکر نمی‌کنید که محیط زیست متعلق به هر انسان و جنبنده‌ای است که نفس می‌کشد؟ اگر سیر آلودگی محیط زیست به این گونه‌ی سرسام‌آور پیش برود، آیا شما نگران آینده‌ی فرزندان‌تان نیستید؟ اگر جواب‌تان مثبت است، شما چه راهکارهایی را برای حفظ محیط زیست از شر آلاینده‌ها در نظر گرفته‌اید؟
تعریف آلودگی محیط زیست:
آلودگی محیط زیست عبارت است از آلوده شدن هوا، زمین و آب به موادی که سلامت حیات را به خطر بیاندازند یا منابع طبیعی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
آلودگی محیط زیست منحصر به زمین یا منابع قابل برداشت آن نمی‌گردد، بلکه در ابعاد شنیداری و دیداری آن نیز آلود‌گی‌ها وجود دارند؛ مثلا در بعد شنیداری سرو‌صدا‌های ناشی از حرکت موتر‌ها، صدا‌های ناشی از عمل‌کرد کارخانه‌های صنعتی و صدا‌های برخواسته از پرواز و نشست هواپیماها و سایر ماشین‌آلات دست‌ساخته‌‌ی بشر می‌توانند بخشی از آلاینده‌های محیطی ما را شکل دهند.
تعریف آلاینده‌های صوتی اندکی از دیدگاه توصیفی‌اش با تعریف آن در بالا متفاوت است، ولی اثرات و پیامدهایش یک‌سان می‌باشند. در بخش صدا تعریف آلاینده این‌گونه است: هر‌آن‌چه سکوت و خروش طبیعت را برهم بزند، آلاینده‌ی صوتی است. آلاینده‌های صوتی معمولا با معیار DB یا دیسیبل قابل اندازه‌گیری است. محیط معمولی گفتار در یک اطاق دربسته تقریبا بین ۳۰ تا ۴۰ دیسیبل صدا را در اطراف منتشر می‌سازد و بشر قدرت شنیدن تا ۱۶۰ دیسیبل صدا را دارا‌ست، ولی فراتر از این صدا می‌تواند به سیستم‌های شنوایی افراد آسیب جدی برساند. میزان غرش صدای برخواستن یک جت از نزدیکی یک انسان حدود ۱۶۰ دیسیبل صدا است و بلندترین صدا در مقیاس دیسیبل را که بشر توانسته است بشنود، صدای آتش‌فشان کوهی در اندونزی بود که ۲۰۰ دیسیبل صدا تولید نمود و بسیاری از آدم‌های نزدیک این انفجار با کفید‌گی گرده و شش‌های‌شان روبه‌رو شدند. در بخش دیداری آلاینده‌های محیطی غبار‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی، سموم برخواسته از گازهای مایع و سوختی، سموم ناشی از مصرف سوخت‌هایی که توسط ماشین‌آلات به هوا پخش می‌شوند را می‌توان نام برد.
در نگاه دیگر استفاده‌های بی‌رویه از منابع طبیعی مانند مصرف بی‌جای آب، قطع بی‌رویه‌ی درختان، نابود‌سازی فضا‌های سبز و استفاده‌ی مواد بی‌کیفیت سوختی برای حمل‌ونقل‌های مدرن و عدم توجه به زباله‌ای که از آشپزخانه‌ها سرایت می‌کنند نیز از بدترین آلاینده‌های زیست محیطی به شمار می‌رود. در مورد وسایل مدرن آن‌چه از اهمیت بیش‌تر برخوردار است، فرهنگ استفاده از آن‌هاست تا نحوه‌‌ی دست‌یابی یا استفاده به آن.
به گونه‌ی مثال، در یک شهر متراکم مانند کابل با جاده‌های غیر‌استاندرد آن اگر صد موتر در آن واحد از یک جاده عبور نماید و صد صدای هارن از آن‌ها بر خیزد، شاید تصور این‌که چه نمای وحشت‌ناکی را می‌تواند به انسان‌ها ارسال کند، ناممکن باشد. ضمن آن‌که وضعیت رفتار و راندن موتر در امر تولید و انتشار کاربن مونو اکساید‌ها و کاربن دای‌اکساید‌ها بسیار مؤثرند؛ مثلا اگر یک موتر باسرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت حرکت کند، حاصل انتشار سالانه‌ی گازهای آلاینده‌ی محیطی آن تا ۴۰ درصد نسبت به موتری که در ساعت ۱۲۰ کیلومتر رانده شده است، کمتر میباشد، یا در یک محیط کوچکی که ده نفر در آن‌جا نشسته‌اند و با یک صدا و آن‌هم با وضعیت گوش‌خراش با مبایل‌های‌شان حرف می‌زنند، حکایت‌گر آن است که فرهنگ استفاده از عناصر مدرن، مهم‌تر از خود آن عناصر است.
عناصر آلاینده‌ی محیط زیست:
– ناکارآمدی سیستم حفاظتی در ابعاد مدیریتی آن
– انقراض و کشتار بی‌رویه‌ی حیوانات به عنوان تأمین خوراک یا صادرات
– استفاده از تیلفون همراه و تأثیر آن بر روی زندگی گیاهان و سیستم شنوایی بشر
– زباله‌های هسته‌ای
– آلودگی صوتی
– آلودگیهای نفتی
– قطع و برداشت غیر‌قانونی جنگل‌ها و درختان
– جمعیت و محیط زیست
– آلودگی آب و مصرف غیر‌مسئولانه‌ی آن
– فرآیند فرسایش خاک
– گازهای گل‌خانه‌ای
تأثیرات آلودگی محیط زیست بر انسان:
آلودگیهای محیط زیست علاوه بر آن‌چه که می‌توانند عمر اقامت انسان بر‌این سیاره‌‌ی مظلوم را کوتاه و کوتاه‌تر نماید، بر سلامت و صحت خود انسان‌ها نیز تأثیرات شومی را می‌گذارد. انواع بیماری‌های مزمن، از جمله اختلال تنفسی، بیماری‌های عصبی و حتا نارسایی‌های ژنیتیکی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. امروزه در دنیای مدرنی که در برابر هر دالر درآمد از کارهای صنعتی، یک دالر دیگر صرف هزینه‌های زیست محیطی می‌گردد، میزان بروز سرطان‌ها یک درصد است، ولی در افغانستان ما با توجه به وضعیت وحشت‌ناک زندگی شهری که از داشتن هر‌گونه سیستم کانالیزاسیون محروم است، از هوای تنفسی ما گرفته تا آب آشامیدنی و خوراکه‌هایی ما مانند محصولات سبزی و نانوایی‌ها شدیدا در معرض تهدید آلودگیهای خطرناک، آن‌هم از نوع عریان و خاص آن است، شاید درصد رشد این بیماری کشنده چنان‌چه از وضعیت حال معلوم است، بالای ۳۰ تا ۴۰ درصد باید باشد.
بنابراین، ما به حیث انسان‌های دارای عقل و منطق انسانی مسئولیت‌های فراوانی را برای حفظ محیط زیست خویش همراه داریم. این مهم می‌تواند از صرفه‌جویی در مصرف آب آغاز شده و تا دل‌سوزی به وضعیت جاده‌ها و مکان زیست‌مان ادامه یابد و نیز این مسئولیت ماست تا مسئولان نظام را به اهتمام در امر حفظ محیط زیست تشویق نماییم. یکی از عمده‌ترین عمل‌کردهای مخرب زیست، حفر خودسرانه‌ی چاه‌های عمیق در اطراف ماست که از توزیع غیر‌قانونی آن گرفته تا مصرف بی‌رویه‌ی آن در استخرها توجه مزید تمام آنانی را می‌طلبد که به‌نوعی برای آینده‌ی این سرزمین و آینده‌ی فرزندان این بوم نگرانی دارند.
