کابل، افغانستان – مذاکره‌کننده‌ی ارشد تنها رهبر شورشیان که با حکومت افغانستان پیمان صلح امضا کرده است می‌گوید که او در جریان چند هفته به این کشور باز خواهد گشت؛ اقدامی که به سیاست افغانستان تکانی سخت خواهد داد و جنگ بسیار گسترده‌تر علیه طالبان را پیچیده خواهد ساخت. گلبدین حکمت‌یار، جنگ‌سالار پیشین که پس از تهاجم سال 2001 با نیروهای امریکایی جنگید و یک رقابت تلخ با دیگر جناح‌های افغان را پرستاری کرد، سال گذشته پذیرفت سلاح‌اش را به زمین بگذارد. امین کریم، مذاکره‌کننده‌ی ارشد او در اوایل هفته‌ی جاری به اسوشتیدپرس گفت که او در «ظرف چند هفته، نه ماه‌ها» به پایتخت بازخواهد گشت.
حکمت‌یار یک رقیب بالقوه برای رییس‌جمهور اشرف غنی و عبدالله عبدالله، رییس اجرائیه پنداشته می‌شود؛ دو فردی که این کشور را از طریق یک توافق‌نامه‌ی لرزانِ تقسیم قدرت که با پادرمیانی امریکا حاصل شد، از زمان انتخابات جنجالی 2014 اداره کرده‌اند. بازگشت او می‌تواند عدم اطمینان سیاسی جدید را تزریق کند، این در حالی است که حکومت در مقابله با طالبانِ احیاشده که در چندین جبهه در حال پیشرفت بوده‌اند، تقلا می‌کند.
این جنگ‌سالار پیشین در دهه‌ی 1980 با شوروی‌ها جنگید و سپس در جنگ داخلی‌یی که پس از خروج آن‌ها فوران کرد سهم گرفت و با آنچه که اتحاد شمال نامیده می‌شود و عبدالله در آن یک چهره‌ی پیشرو بود، برخورد کرد. وقتی طالبان قدرت را در سال 1996 تصرف کردند، حکمت‌یار بیرون رانده شد؛ اما پس از تهاجم امریکایی‌ها بازگشت و به مقاومت علیه «اشغال» خارجی متعهد شد.
با این حال، نیروهای او تا حدود زیادی به صرف دو ولایت محدود بودند و در سال‌های اخیر حملات محدودی را انجام داده‌اند. باورها برآن‌اند که او در جایی در ولایت شرقی کنر مخفی باشد – جایی که او از حمایت عمومی برخوردار است – و گاه‌گاهی از طریق مرزی که در آن نزدیکی‌ها است به پاکستان سفر می‌کند.
سال گذشته او به اولین رهبر شورشیان تبدیل شد که با حکومت افغانستان موافقت‌نامه‌ی صلح امضا کرده است، موافقت‌نامه‌یی که بسیاری‌ها امیدوار بودند می‌تواند الگویی برای یک مصالحه‌ی گسترده‌تر با طالبان باشد. اما او هنوز به جمع بازگشت نکرده است. حزب اسلامی او می‌خواهد نامش از فهرست‌های تروریست‌های تحت تعقیب سازمان ملل متحد و وزارت خزانه‌داری [امریکا] برداشته شود. کریم از گفتن این‌که آیا حکمت‌یار قبل از این‌که نامش از این فهرست‌ها برداشته شود به افغانستان باز خواهد گشت خودداری کرد و هیچ نشانه‌یی وجود ندارد دایر بر این‌که سازمان ملل متحد یا واشنگتن در نظر دارند [نام او از این فهرست‌ها] را بردارند. هردو کشور کانادا و بریتانیا حزب اسلامی را یک گروه تروریستی می‌دانند.
حکمت‌یار، مانند غنی، از اکثریت قومی پشتونِ افغانستان است و اندریو ویلدر، معاون رییسِ برنامه‌ی آسیا در موسسه‌ی صلح ایالات متحده می‌گوید که یک حزب اسلامی احیاشده می‌تواند به یک بازیگر قوی در انتخابات پارلمانی 2019 تبدیل شود. او گفت: «بازگشت حکمت‌یار به کابل قطعا مهم خواهد بود.» «اما اهمیت بازگشت او، اگر اتفاق بیافتد، بیشتر به تاثیر ورود دوباره‌ی یک شخصیت سیاسی بانفوذِ به حاشیه رانده‌شده‌ی پشتون به نزاع سیاسی، و بسیار کمتر به پیش برد روند صلح، برمی‌گردد».
ویلدر در مصاحبه‌یی از طریق ایمیل گفت که چشم‌انداز بازگشت او همین اکنون باعث شده است حزب جمعیت اسلامی چندپارچه‌ی عبدالله برای متحدساختن مقام‌هایش به هدف رقابت بهتر تلاش کند. عبدالله و غنی نیز رقیبان سیاسی هم هستند و پس از انتخابات دشوار سه سال قبل، به همدیگر اتهام تقلب بستند. هیچ‌کسی انتظار ندارد بازگشت حکمت‌یار به جنگ 15 ساله با طالبان که بخش‌های وسیعی از مناطق روستایی در جنوب و شرق را در کنترل دارند و بر هشت ولسوالی حاکمیت کامل دارند، پایان بدهد. نزاع سه‌طرفه برای قدرت بین غنی، عبدالله و حکمت‌یار می‌تواند حکومت را در یک زمان حیاتی بیشتر متفرق سازد. میکایل کوگلمن، معاون مدیر برنامه‌ی آسیای جنوبی در مرکز ویلسن مستقر در واشنگتن گفت: «طالبان در میدان نبرد بیش از اندازه تحرک دارند و مناطقی را تصرف می‌کنند، در حالی‌که حزب اسلامی سایه‌یی از خودِ سابق‌اش است و چندان فعال نیست.» «من کلا فکر می‌کنم طالبان زیاد به حکمت‌یار و توافق صلح‌اش با کابل فکر نخواهند کرد».
کریم که مذاکره‌کننده‌ی این پیمان صلح است، پشت دو کمربند امنیتی در ویلایی در کابل زندگی می‌کند که به‌شدت از آن محافظت می‌شود. او رقیبان افغان و کشورهای منطقه را که از آن‌ها نام نمی‌برد به تلاش برای تخریب بازگشت حکمت‌یار متهم می‌کند و می‌گوید چندین فرمانده حزب اسلامی که خطر ورود به پایتخت را پذیرفتند، دستگیر شده‌اند. حکومت می‌گوید به توافق صلح و بازگشت حکمت‌یار متعهد است، توافقی که محمد هارون چخانسوری سخنگوی حکومت گفت یک گام «مثبت» خواهد بود.
بازگشت جنگ‌سالار پیشین و تکان شدیدی در سیاست افغانستان
واشنگتن پست/کتی گنون با همکاری امیرشاه
ترجمه: حمید مهدوی