نجیب‌الله سعادت-هرات
کمیته‌ی شورای عالی صلح در هرات 7 سال پیش به هدف تسهیل روند مصالحه‌ی جنگ‌جویان مسلح وفادار به طالبان با دولت ایجاد شد. این کمیته از آن زمان تاکنون بودجه‌ی هنگفتی صرف این کار کرده، اما دستاورد چندانی نداشته است.
بر اساس یافته‌های روزنامه‌ی اطلاعات روز، این کمیته از بدو تأسیس در سال 1389 تاکنون 1280 نفر را به پروسه‌ی صلح جذب کرده است. از میان این افراد 104 نفرشان فرماندهان این گروه‌های مخالف مسلح دولت‌اند.
مولوی غلام سرور رییس کمیته‌ی ولایتی شورای صلح در هرات به روزنامه‌ی اطلاعات روز می‌گوید که پیوستن این افراد به پروسه‌ی صلح در هرات نقش موثری در کاهش جنگ‌ها در این ولایت داشته است.
بر اساس این لیست که مورد تأیید ریاست امنیت ملی، فرماندهی پولیس و والی این ولایت قرار گرفته، از میان 1280 نفر 361 تن آن‌ها به‌دلیل نداشتن شرایطی که از سوی کمیته‌ی ولایتی این شورا وضع شده، شامل روند صلح با این شورا نشده‌اند.
رییس کمیته‌ی ولایتی شورای عالی صلح در هرات می‌گوید، این کمیته با داشتن کمیته‌های چهارگانه (کمیته‌ی حل منازعه، آگاهی عامه، تماس با مخالفان و پروژهای انکشافی) توانسته مخالفان مسلح را از ولسوالی‌های پانزده‌گانه‌ی این ولایت به صلح با دولت تشویق کند.
رییس کمیته‌ی ولایتی صلح هرات به این باور است که این کمیته با استفاده از بزرگان و موی‌سفیدان شهر و ولسوالی‌های هرات قادر شده نقش خود را به‌صورت درست آن در قسمت کشانیدن مخالفان مسلح به این پروسه ایفا نماید.
یک عضو شورای عالی صلح به اطلاعات روز گفت که اکثر جنگ‌جویانی که به روند صلح پیوسته‌اند از ولسوالی‌های «پشتون زرغون» و «کشک کهنه»ی هرات می‌باشند. اما از میان فرماندهان برجسته‌ی این گروه در هرات تاکنون هیچ‌کسی به این روند نپیوسته است.
ملا سنگین، ملا صمد، ملا امیرخان و ملا ننگیالی از فرماندهان برجسته‌ی طالبان در هرات و کسانی‌اند که بر بنیاد گفته‌های این عضو شورای عالی صلح، نه خودشان و نه افرادشان به این روند نپیوسته‌اند. این در حالی است که این فرماندهان طالبان مسئولیت بخش عمده‌ی ناامنی در هرات را بر دوش دارند. ملا سنگین مسئولیت فرماندهی گروه طالبان را در ولسوالی‌های غوریان و ادرسکن هرات به‌عهده دارد. افراد گروه ملا سنگین اخیراً پنج برادر را در غوریان هرات به‌شکل خوفناکی تیرباران کردند و قبلاً یک‌بار ولسوالی غوریان را سقوط داده بودند. ملا صمد فرمانده طالبان وفادار به ملا هبت‌الله است و افراد وی عمدتاً در ولسوالی شیندند مستقر اند. ملا رسول نیز در این ولسوالی از چهره‌های معروف طالبان به‌شمار می‌رود؛ هیچ‌کدام از این‌ها هرگز از روند صلح در هرات حمایت نکرده‌اند.
هزینه‌های سرسام‌آور
کمیته‌ی ولایتی شورای عالی صلح در هرات از زمان تاسیس (1389) تاکنون 12 میلیون دالر را به‌مصرف رسانیده است، هزینه‌یی که بالاترین هزینه‌ی یک شورای دولتی در سطح کشور بوده و با انتقاد تند جناح‌های مختلف در این ولایت نیز مواجه شده است.
رییس کمیته‌ی ولایتی شورای عالی صلح در هرات به روزنامه‌ی اطلاعات روز می‌گوید که این مقدار پول به‌صورت مستقیم از سوی این کمیته به‌مصرف نرسیده و کارهای انکشافی در روستاها و برخی از ولسوالی‌های این ولایت از سوی ریاست انکشاف دهات این ولایت و در هماهنگی با کمیته‌ی انکشافی این ولایت به‌مصرف رسیده است.
بر اساس گفته‌های مولوی غلام سرور رییس کمیته‌ی ولایتی صلح در هرات، به هر فرد ناراضی که از جنگ دست بکشد به‌مدت شش ماه ماهوار مبلغ شش‌هزار افغانی پول نقد داده می‌شود.
با این‌حساب، برای هر فرد مخالف مسلح دولت که به این پروسه بپیوندد علاوه بر سایر امتیازاتی که از نهادهای موازی نصیبش می‌شود، مبلغ 36 هزار افغانی پول نقد به‌دست می‌آورد.
بر این اساس، برای مجموع پیوسته‌گان به پروسه‌ی صلح در هرات که 1280 تن می‌باشند مبلغ 50 میلیون افغانی صرف شده است.
عبدالقادر کامل آگاه سیاسی در هرات، به این باور است که هنوز ذهنیت جدی برای آوردن صلح وجود ندارد و این شورا پول‌های هنگفتی را به‌مصرف می‌رساند و نتیجه‌یی نیز به‌دست نیاورده است و با این روند هرگز هم به‌دست نخواهد آورد.
چالش‌های کمیته‌ی صلح در هرات
شورای عالی صلح نهادی است که بودجه‌ی آن از کمک‌های جامعه‌ی جهانی تمویل می‌گردد اما به‌گفته‌ی مقامات این شورا، این کمک‌ها به‌گونه‌ی دقیق و دوامدار در دسترس شورا قرار نمی‌گیرد. از طرفی رییس کمیته‌ی ولایتی صلح در هرات به این باور است که اگر این کمک‌ها به‌گونه‌ی درست و به زمان معین آن در دست این شورا قرار گیرد، این نهاد با برنامه‌ریزی منظم و از پیش تعیین‌شده می‌تواند تاثیرگذاری بیش‌تری داشته باشد.
تغییرات و نوسانات شرایط امنیتی، تغییرات و رویکردهای سیاسی و وابستگی‌های این کمیته به نهادهای امنیتی در قسمت پذیرش مخالفان به پروسه‌ی صلح از دیگر چالش‌های این نهاد در هرات است.
پیوسته‌گان به پروسه‌ی صلح کی‌ها هستند؟
بر اساس اسنادی که در اختیار روزنامه‌ی اطلاعات روز قرار گرفته، افرادی که به کمیته‌ی صلح ولایتی در هرات پیوسته‌اند مهر و امضای نهاد امنیتی و اداره‌ی محلی این ولایت را با خود داشته و افرادی‌اند که یا به‌صورت فردی یا به‌صورت گروهی و به‌واسطه‌ی میانجی‌گری این کمیته با پروسه‌ی صلح یک‌جا شده‌اند.
شکیب احمد یارمحمدی یکی از فعالین مدنی در هرات موجودیت این نهاد در رهرات را بی‌فایده می‌داند و به این باور است که این نهاد انتظارات مردم و جامعه‌ی جهانی را نیز بر آورده نساخته و نفس‌های آخرش را می‌کشد.
اما دولت با تلاش‌های زیاد و حمایت‌های جهانی هنوز نتوانسته هیچ شاخه‌یی از طالبان را به پای میز مذاکره‌ی صلح بکشاند و همواره در این امر ناکام بوده است. با وجود درخواست‌های مکرر دولت از طالبان برای پیوستن به پروسه‌ی صلح، این گروه خواهان بیرون رفتن کامل سربازان خارجی، رهایی زندانیان‌شان و تطبیق شریعت اسلامی در کشور شده و به درخواست دولت افغانستان لبیک نگفته است.
به‌باور محمدعبدالقادر کامل آگاه سیاسی، کسانی که در هرات با پروسه‌ی صلح یک‌جا شده‌اند هیچ‌کدام‌شان نقشی در کاهش جنگ نداشته و افراد برجسته و تاثیرگذاری نبوده‌اند.
آقای کامل به این باور است که تا زمانی که رهبری طالبان پروسه‌ی صلح را قبول نکند هیچ‌یک از اعضای این گروه نیز با پروسه‌ی صلح یک‌جا نخواهند شد.
تلاش‌های پرهزینه‌ی شورای عالی صلح در هماهنگی با سایر نهادهای دولتی در ولایت هرات تاکنون کمکی به کاهش ناامنی در این ولایت نکرده است. یک گزارش اطلاعات روز در ماه سرطان امسال به نقل از مقامات امنیتی در هرات بیان می‌کند که «در حال حاضر دولت در ولسوالی‌های شیندند، کشک کهنه و گلران، فقط در محدوده‌ي ۳- ۵ کیلومتری مرکز این ولسوالی‌ها حاکمیت دارد و تمامی بخش‌های دیگر آن تحت تسلطه‌ی طالبان قرار دارد.» نبرد رقبای محلی، افزایش آدم‌ربایی و سرقت در هرات و افزایش تحرکات طالبان در فراه و بخش‌هایی از هرات نشان می‌دهد که وضعیت امنیتی هرات در مقایسه با سال‌های گذشته بدتر شده است.