حمید فرهادی
با شروع کارزارهای انتخاباتی، وعده‌های نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری از سر گرفته شده است و رهبران حکومت وحدت ملی نیز برای به‌دست‌آوردن رای در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو بار دیگر در تجمع‌ها و سخنرانی‌های‌شان، وعده‌های درشت و بزرگ به مردم می‌دهند.
محمداشرف غنی رییسجمهور و نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌رو، در پیام‌های انتخاباتی‌اش میگوید که بسیاری از وعده‌هایش را عملی کرده و اگر مردم صلاحیت دهند، وعده‌های باقی‌مانده را نیز تکمیل می‌کند. در این گزارش نگاهی انداختیم به این‌که تا چه حد رییسجمهور غنی موفق شده است به بزرگ‌ترین وعده‌های خود جامه عمل بپوشاند.
با استناد به گزارش آرشیفی رسانه‌ها معلوم می‌شود رییسجمهور اشرف غنی موفق نشده است در تحقق وعده‌های خود به مردم دست‌آورد چشم‌گیری داشته باشد.
حکومت‌داری و مبارزه با فساد اداری
«در صورت پیروزی در انتخابات، جهت تأمین حضور پایدار و باثبات نخبگان سیاسی، اقوام باهم برادر کشور در سطح رهبری نظام دولتی از طریق تعدیل قانون اساسی، معاونت جدید ریاست‌جمهوری را تأسیس و ترکیب ملی را تکمیل و تأمین می‌کنم»
این وعده‌ای بود که آقای غنی در زمان کارزارهای انتخاباتی به مردم سپرده بود. اما با تکمیل دوره‌ی حکومت وحدت ملی دیده می‌شود که برخلاف گفته‌های وی، قانون اساسی کشور تعدیل نشد، از معاونیت جدید نیز خبری نیست و بیش‌تر رهبران احزاب و گروه‌های سیاسی آقای غنی را به انحصار قدرت متهم می‌سازند و مدعی‌اند که وی تمامی صلاحیت‌ها را در چنگ خود در آورده است.
حتا عبدالله عبدالله رییس اجرایی و شریک سیاسی آقای غنی پس از تشکیل حکومت وحدت ملی بارها به انحصار قدرت توسط آقای غنی اعتراض کرد و باری گفته بود که در سه ماه موفق نشده است اشرف غنی را ملاقات کند. او همچنین گفته بود که اگر در دوسال حکومت از نرمش دیپلماتیک کار نمی‌گرفت، اوضاع افغانستان به گونه‌ی دیگری می‌بود.
رییسجمهور غنی در زمان کارزارهای انتخاباتی‌اش وعده سپرد بود که با فساد به‌طور جدی مبارزه خواهد کرد و کارش را با بازگشایی پرونده‌ی کابل بانک آغاز کرد، اما او دو هفته پیش طی فرمانی مشکوک، خلیل‌الله فیروزی از متهمان اصلی این بانک را از زندان به خانه‌اش منتقل کرد.
رحمت الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی ادعا کرده است خلیل‌الله فیروزی از سهام‌داران کابل بانک که به‌دلیل ورشکستگی این بانک به ده سال زندان محکوم شده بود، با پرداخت بیش از 30 میلیون دالر به رییسجمهور از بند رها شده است.
آقای غنی با تأکید جدی بر مبارزه با فساد اداری، عبدالرزاق وحیدی وزیر پشین تکنالوژی و مخابرات را به اتهام اختلاس و سوءاستفاده از صلاحیت‌های وظیفوی محاکمه کرد.
وکیل مدافع عبدالرزاق وحیدی، وزیر پیشین مخابرات اما نسخه‌هایی از ایمیل‌هایی را در دادگاه پیشکش کرد که نشان‌دهنده‌ی یک اختلاس بزرگ از مالیات ده‌درصدی کریدیت‌‌کارت‌های موبایل بود و در آن پای اکلیل حکیمی، وزیر پشین مالیه نیز کشانیده شده بود. اما آقای غنی بدون توجه به این اتهام، به اکلیل حکیمی مدال تفویض کرده و او را به‌عنوان مشاور خویش در بدنه‌ی حکومت گماشت.
رییسجمهور در زمان کارزارهای انتخاباتی‌اش وعده‌ی ایجاد دو میلیون شغل را به مردم داده بود. اما اینک دوره‌ی حکومت آقای غنی به اتمام رسیده است و بیکاری همچنان یک معضل عمده در جامعه به‌حساب می‌آید.
وعده‌های اقتصادی و انکشافی
آقای غنی در سخنرانی‌ها و گفته‌هایش چه به‌عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری و چه به‌عنوان رییسجمهور همواره وعده‌های بزرگ اقتصادی و انکشافی به مردم سپرده، ولی درصد زیادی از این وعده‌ها جامه‌ی عمل نپوشیده است.
آقای غنی در کارزارهای انتخاباتی قبلی در ولایت جوزجان گفته بود که از گاز این ولایت برق تولید می‌شود که در ابتدا برای مصارف جوزجان و سپس به سایر ولایت‌های شمال و کابل انتقال پیدا می‌کند. آقای غنی در کابل گفته بود که در مدت پنج سال هیچ فردی در کشور بدون مسکن نخواهد بود.
اشرف غنی در هلمند گفته بود که در صورت پیروزی، برای بازسازی بند «کجکی» به‌طور جدی توجه مى‌کند و ولایات سرحدی را به ولایات ترانزیتی تبدیل خواهد کرد. با گذشت پنج سال، اما هیچ یکی از این وعده‌ها جنبه‌ی عملی به خود نگرفته است.
آقای غنی در ولایت خوست گفته بود که در صورت پیروزی، میدان هوایی خوست را بین‌المللی می‌سازد و ولایت پکتیا را به منطقه‌ی ترانزیتی تبدیل خواهد کرد و بندهای آب از جمله بند «مچلغو» را می‌سازد. هیچ یکی از این وعده‌های آقای غنی نیز تا کنون عملی نشده است.
رییسجمهور در سفرش به قندهار وعده‌ی تبدیلی این ولایت را به مرکز ترانزیتی در سطح منطقه، ساخت خط آهن در اسپین بولدک، تمدید خط لوله گاز ترکمنستان از طریق افغانستان و تبدیل قندهار به یک مرکز انتقال گاز، ساخت یک جاده دوطرفه از قندهار تا ارزگان را داده بود.
آقای غنی در بامیان بر تقویت صنعت توريزم، بازسازی، ساخت شاهراه بامیان-هرات و اتصال ولایات جنوبی و شمالی از طریق بامیان تأکید کرده بود.
محمداشرف غنی در هرات نیز از تکمیل خط آهن ایران به هرات، فراهم‌ساختن زمینه‌ی صادرات از میدان هوایی هرات، اقدام برای تمدید خط لوله گاز ترکمنستان و اجرای کار عملی پروژه‌ی تاپی سخن گفته بود. تمام این این برنامه‌ها نیز آغاز نشده یا نیمه‌تمام باقی مانده است.
آقای غنی در فاریاب از ساخت خط آهن بین بندر آقينه‌ی فارياب، حيرتان بلخ و شيرخان بندر کندز و اتصال آن به خط آهن ترکمنستان، تبدیل‌کردن فاریاب به یک مرکز تجارتی، سرمایه‌گذاری در بندر تجارتى آقينه در سرحد با ترکمنستان و احیاى بندر خواجه قچى، تسريع کار بند آب ولسوالى المار، ادامه‌ی شاهراه حلقوی بین فاریاب و بادغیس، رشد صنعت قالين، تبدیل‌کردن فاریاب به گدام زراعتی افغانستان سخن گفته بود.
آقای غنی در بدخشان گفته بود که در قدم اول شاهراه تجارتى «ابريشم» را که از بدخشان عبور مي‌کند، به چين وصل کرده و آن را به مرکز ترانزيتى جهان مسمى مى‌کند.
رییسجمهور در سفرش به ولایت فراه گفته بود که کار دیزاین بند بخش‌آباد فراه به ارزش 4.5 میلیون دالر آغاز می‌شود. او به مردم این ولایت وعده داده بود که فراه به‌زودی به‌عنوان ولایت درجه یک ارتقا می‌کند.
وی چهار سال پیش در سفرش به ولایت کاپیسا در مورد رساندن برق به خانه‌های مردم، ساخت‌وسازی شفاخانه ۲۰۰ بستر در این ولایت، انکشاف شهری در بازار محمود راقی مرکز ولایت کاپیسا، ساخت بند برق، فعال‌سازی فابریکه نساجی گلهبار، رساندن آب شامیدنی به مردم و اعمار ساختمان‌های ولسوالی‌ها وعده سپرده بود.
اما تمامی این وعده‌های رییسجمهور در ولایات، جنبه‌ی عملی به خود نداشته است و هیچ خبری از شروع عملی‌شدن این وعده‌های رییسجمهور وجود ندارد.
محمداشرف غنی، رییسجمهور کشور در ولایت کندز گفته بود که این ولایت را محور ترانزیت بین‌المللی می‌سازد و با سرمایه‌گذاری در بندر شیرخان، خط آهن را ازین مسیر تمدید می‌کند. آقای غنی همچنین در این ولایت وعده‌ی ایجاد دو ولسوالی تازه را داده بود. اما یک‌سال پس از شروع کار آقای غنی به‌عنوان رییسجمهور، ولایت کندز به‌دست طالبان سقوط کرد و از ترانزیت بین‌المللی، سرمایه‌گذاری در بندر شیرخان، ایجاد دو ولسوالی جدید و ساخت خط آهن در این ولایت خبری نیست.
آقای غنی گفته بود که ولایات شرقی را به صادرکننده‌ی برق تبدیل می‌کند، در فراه نیروگاه‌های برق بادی و آفتابی می‌سازد و در حکومت وی افغانستان نه تنها که از انرژی برق کافی برخوردار می‌شود، بلکه با تولید 12 هزار میگاوات برق، به دیگر کشورها برق صادر خواهد شد. اما با تکمیل دوره‌ی قانونی حکومت، نه‌تنها که درصد زیادی از برق کشور وارداتی است، بلکه در پایتخت نیز برق سهمیه‌بندی شده است و پرچوی وجود دارد.
ارگ ریاست‌جمهوری در پاسخ به پرسش‌های اطلاعات روز می‌نویسد که هم‌اکنون سه منبع برق «کاسا یک‌هزار اتصال برق از ترکمنستان و ازبکستان و آغاز سرمایه‌گذاری‌ها بر منابع داخلی از گاز در شبرغان و در قندهار جنبه‌ی عملی دارد.»
رییسجمهور همواره در سخنانش از اهمیت دهلیز هوایی و رهایی افغانستان از وابستگی تجارتی سخن گفته بود. وی گفته بود که می‌خواهد از طریق دهلیز هوایی حجم صادرات افغانستان را افزایش دهد، اما هزینه و حجم صادرات از طریق هوا مسیر پرهزینه‌ای است که به گفتهی آگاهان اقتصادی نمی‌تواند بدیلی به مسیرهای زمینی باشد.
پیش‌تر آذرخش حافظی، از اتاق‌های تجارت افغانستان به روزنامه‌ی اطلاعات روز گفته بود که هواپیما‌های مسافر‌بری در هر پرواز ظرفیت انتقال ۱۵ تن کالا را دارند که این مقدار در مقایسه به انتقال کالاها از طریق وسایل حمل‌ونقل زمینی بسیار اندک است: «اگر یک میلیون تُن کالای تجارتی آماده برای انتقال داشته باشیم، از طریق هوا ۱۵ تُن آن را می‌توانیم بفرستیم که این واقعا قابل مقایسه نیست. یعنی درصدی آن ناچیز است. از سوی دیگر هزینه‌ی انتقال دو برابر افزایش می‌یابد.»
امنیت و امور نظامی
آقای غنی وعده‌های زیادی در خصوص تأمین امنیت نیز برای مردم سپرده و در کابل گفته بود که در روز اول ماموریتش، قوماندانی قوای مسلح افغانستان را ايجاد مى‌کند تا امنيت در کشور تأمين شود. آقای غنی وعده‌ی ایجاد قومندانی قوای مسلح را عملی کرد، اما در دوران حکومت وی نه تنها که امنیت بهبود نیافت، بلکه آمار تلفات نظامی و ملکی افزایش یافت. در زمان حکومت آقای غنی ولایت کندز به‌دست طالبان سقوط کرد، در ولایت فراه و غزنی نیز طالبان روز‌ها کنترل بخش‌های از شهر را در دست داشتند و به گفتهی نصرت رحیمی سخن‌گوی وزارت امور داخله هم‌اکنون 22 ولسوالی در اختیار گروه طالبان قرار دارد و 9 ولسوالی دیگر به دست نیروهای امنیتی و این گروه دست‌به‌دست می‌شود.
آقای غنی گفته بود که ولایت‌های شرقی را به مرکز صلح و امنیت مبدل می‌کند. اما با گذشت پنج سال در 28 اسد، همزمان با برگزاری صدمین سالروز جشن استقلال کشور در چندین نتیجه‌ی انفجار در ننگرهار بیش از 50 تن زخمی شدند.
آقای غنی وعده‌ی تقويت، تجهيز و آموزش اردوى ملى در سطح کشور را داده بود. اما به‌نظر می‌رسد که این گفته‌های آقای غنی نیز در حد گفتار بوده است. چندی پیش سیگار (بازرس ویژه‌ی آمریکا برای توسعه افغانستان) گزارش داده بود که قدرت نظامی نیروهای امنیتی افغانستان نسبت به چهارسال گذشته در پایین‌ترین حد رسیده است.
آقای غنی درغزنی به مردم گفته بود که این ولایت را به ولایت درجه یک ارتقا می‌دهد و از حضور گروه‌های مسلح دولت پاکسازی می‌کند، اما بر بنیاد گزارش‌ها هم اکنون جنگ تا دروازه‌های شهر غزنی در جریان است و طالبان بخش‌های از این ولایت را در کنترل دارند.
ارگ ریاست‌جمهوری اما در جواب اطلاعات روز می‌نویسد که ولایت غزنی یک ولایت بزرگ است که در مقایسه به سال‌های گذشته وضعیت امنیتی در آن بهتر شده و تغییرات مثبت امنیتی در آن آمده است: «در دو ماه گذشته دو ولسوالی «ده یک و خواجه‌عمری» به تصرف نیروهای امنیتی درآمدند. شاهراه نمبر یک «غرنی – مقر» از وجود دشمن پاکسازی شده است. در مناطق که تهدیدات امنیتی دیده می‌شد، به مناطق امن تبدیل شده است. قطعات آماده‌باش «ریزرفی» از قبل در این ولایت جابه‌جا شده است که صورت وقوع حادثه یا واقعه امنیتی آن‌ها برای دفاع فرستاده می‌شوند. مشکلات هوایی حل شده است. در دو ماه گذشته افراد کلیدی دشمن در این ولایت از بین برده شده است. قطعه سرخ دشمن توسط نیروهای امنیتی کاملا از بین برده شده است، همچنان 20 واسطه بزرگ دشمن توسط عملیات‌های هوایی از بین برده شده است. سه ولسوالی ولایت غزنی «اندر، ناوه و اجرستان» تهدیدات امنیتی دشمن در آن دیده می‌شود، ولی به‌خاطر از بین‌بردن این تهدیدات وزارت دفاع ملی برنامه‌ها و عملیات‌های خاص را در نظر دارد.»
آقای غنی در یکی از سخنرانی‌هایش گفته بود که ده‌هزار تعمیر به ارزش 79 میلیون دالر امریکایی ساخته خواهد شد که بخش قابل ملاحظه‌ی آن به قربانیان نیروهای امنیتی تعلق می‌گیرد.
ارگ ریاست‌جمهوری در جواب پرسش‌های اطلاعات روز می نویسد که برای قربانیان جنگ و معلولین دو محل در نظر گرفته شده است، یکی شهرک قطریان است که به تعداد 767 آپارتمان به خانوادههای قربانیان جنگ توزیع شده است. کار اعمار شهرک قطری‌ها عملا آغاز شده و قرار است تا سه سال تکمیل و به بهره‌برداری سپرده شود و این شهرک در مساحت ۳۲ جریب زمین دولتی واقع در ناحیه پنجم شهر کابل اعمار می‌شود.
«دو هفته قبل عملا 1177 نمره‌ی رهایشی در شهرک پیروزی به قربانیان جنگ به خانوادههای شهدای وزارت داخله و دفاع توزیع شده است. کارهای زیربنای آن آغاز شده و توزیع این نمرات رهایشی رسما توسط رییس صاحب جمهور اغار شد و ما امیدواریم پس از ختم کارهای ساختمانی آن به قربانیان جنگ زود توزیع شود.»
امنیت در کابل، پایتخت کشور نیز قناعت‌بخش نیست و حملات پی‌هم انتحاری کماکان در این شهر وجود دارد. آخرین نمونه‌ی آن شنبه‌‌شب هفته‌ی قبل بود که یک عامل انتحاری خود را در هتل «شهر دبی» در غرب کابل منفجر کرد که در نتیجه‌ی آن دست‌کم 92 تن کشته و نزدیک به دو صد تن دیگر زخم برداشتند و همه غیرنظامی بودند.
معارف و تحصیلات عالی
رییسجمهور در سال دوم کاری‌اش وعده‌ی ساخت شش‌هزار مکتب را سپرده بود که باید کار ساخت این مکتب‌ها تا دو سال پایان یابد؛ اما تا کنون خبری از ساخت این شش‌هزار مکتب وجود ندارد. ارگ ریاست‌جمهوری میگوید در فاز اول ساخت شش‌هزار مکتب که سال جاری شروع شده است، قرار است دوهزار و 647 مکتب در 17 ولایت با هزینه 175 میلیون دالر امریکایی اعمار شود.
آقای غنی گفته بود که در ولایت جوزجان دانشگاه تحقيقاتى نفت و گاز مى‌سازد تا در آن پیرامون نفت و گاز تحقیق شود و انجنیران و کارگران فنی آموزش ببینند، اما تا کنون هیچ دانشگاه تحقیقاتی نفت و گاز در هیچ نقطه‌ی کشور ساخته نشده است.
آقای غنی سال 2016 در سخنرانی‌اش گفته بود که به همه‌ی والیان و مسئولین محلی هدایت داده می‌شود که در توزیع شهرک‌ها و نمرات رهایشی معلمین اقدام عاجل کرده و در ظرف شش ماه از توزیع یک-یک نمره زمین اطمینان بدهند؛ هدایتی که با گذشت سه‌سال از این وعده، آموزگاران از اجرای چنین برنامه‌ای ابراز بی‌خبری می‌کنند.
اما ارگ ریاست‌جمهوری میگوید که از سال ۱۳۸۶ به این‌سو ۹۲ هزار نمره زمین سفید در ۹۰ شهرک در ۲۷ ولایت به معلمان مستحق و آن‌هایی که تجربه کاری‌شان در معارف دوسال بوده، و عملا معلم برحال ما بوده‌اند توزیع شده است «از این پس تصمیم داریم تا آپارتمان آماده در اقساط طویل‌المدت با قیمت نازل طبق هدایت رییس صاحب جمهور دست‌کم تا پنج‌هزار دالر برای معلمان توزیع کنیم.»
آقای غنی در جلال آباد گفته بود که یک دانشگاه اسلامی به سویه‌ی بین‌المللی می‌سازد، از تحقق این وعده‌ی آقای غنی هم خبری در دست نیست.
چرا وعده زیاد، عمل کم؟
آگاهان به این باورند که سیاست‌مداران به هدف تبلیغ و «عوام‌فریبی» به وعده‌های «میان‌تهی» متوسل می‌شوند و هیچ نوع آگاهی از واقعیت‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی افغانستان ندارند. ارگ ریاست‌جمهوری اما میگوید که درصد زیادی از وعده‌های آقای غنی عملی شده و برنامه‌هایی که تا کنون تطبیق نشده، به‌دلیل کمبود ظرفیت و امکانات بوده است.
سیف‌الدین سیحون استاد دانشگاه میگوید که سیاست‌مداران افغانستان فاقد یک دید و بینش عمیق اقتصادی هستند و فقط شعار می‌دهند؛ درحالی‌که افغانستان ظرفیت کامل برای تحقق وعده‌های آن‌ها را ندارد «این‌ها برنامه نیستند، پلان نیستند، تبلیغات و وعده‌های تُهی و خالی هستند.»
آقای سیحون میگوید که حتا تا کنون انکشاف متوازن در کشور وجود ندارد و گفته‌های رهبران حکومت بیش‌تر جنبه‌ی تبلیغاتی دارد «بودجه افغانستان در ده سال اخیر به‌طور اوسط برای پکتیا فی نفر 313 دالر اختصاص یافته برای غزنی 50 دالر. حتا این نشان می‌دهد که انکشاف متوازن در کشور وجود ندارد، چه برسد به اجرای برنامه‌های جدید.»
عزیز رفیعی ریيس شبکه‌ی جامعه مدني میگوید که بیش‌ترین تحلیل‌های نامزدان در زمان کارزارهای انتخاباتی «واهی» است و بیش‌تر آن‌ها از واقعیت‌های عینی جامعه افغانستان شناخت کافی و درست ندارند.
آقای رفیعی می‌افزاید که پارلمان و نهادهای جامعه مدنی مکلف به حساب‌گیری از وعده‌های عملی‌نشده‌ی رهبران حکومت وحدت ملی هستند، اما جامعه مدنی و پارلمان به‌خاطر وابستگی‌های سیاسی متعهد به نظارت از چنین عملکردی نیستند. به باور آقای رفیعی پارلمان افغانستان از مافیای اقتصادی تشکیل شده است و اعضای آن در حال تأمین روابط مالی با ریاست‌جمهوری قرار می‌گیرند.
حبیب‌الرحمن پدرام عضو مجلس نمایندگان میگوید که آقای غنی نگران بقایش در قدرت است و از هر راه ممکن در تلاش است تا بتواند باری دیگر مردم را با وعده‌های رنگین «بفریبد» و در قدرت بماند «یکی از این راه‌ها، اغوای افکار عمومی از وعده‌های فراوان و رنگارنگ است. آزموده را آزمودن خطاست! رهبران ناکام حکومت وحدت ملی با وعده‌های رنگین جهت فریب مردم آمده‌اند و مردم نباید فراموش کنند که این‌ها چهره‌هایی ناکام است و وعده‌های‌شان محقق نمی‌شود.»
آقای پدرام می‌افزاید که مردم، رسانه‌ها، جامعه‌ی مدنی و سیاسیونی که نقش اپوزسیون و منتقد را بازی می‌کنند مسئول پی‌گیری وعده‌های رهبران حکومت است «متاسفانه حافظه‌ی جمعی جامعه‌ی ما کوتاه‌مدت است و پس از مدتی همه‌چیز از یاد مردم می‌روند و رسانه‌ها نیز مقطعی و سطحی کار می‌کنند. سیاسیون نیز به‌صورت علمی و استراتژیک کار نمی‌کنند و هیچ برنامه‌ای مدون و طولانی‌مدتی در چنته ندارند. آن‌ها نیز مقطعی سیاست می‌کنند و فقط زمان انتخابات سر و کله‌ی‌شان پیدا می‌شود.»
ارگ ریاست‌جمهوری میگوید که بیش‌تر وعده‌های رییسجمهور در سراسر افغانستان انجام شده است «آن‌عده از وعده‌ها که تا به حال تحقق نیافته، به این دلیل است که انجام بعضی پروژه‌ها زمان‌گیر است؛ اگر چه در حال انجام‌شدن است و عده‌ی محدود که تحقق نیافته، به خاطر وضعیت امنیتی در حال انتظار بوده و به‌زودترین فرصت به حالت اجرایی درخواهند امد.»