حمید فرهادی
همزمان با نهمین دور گفت‌وگوهای صلح میان آمریکا و گروه طالبان، جنگ میان نیروهای دولتی و گروه طالبان در نقاط مختلف کشور جریان دارد و وضعیت امنیتی در شماری از ولایت‌های غرب و شمال‌غرب کشور خوب گزارش نمی‌شود. منابع از ولایت‌های فراه، بادغیس، غور و هرات به اطلاعات روز میگویند که تحرکات گروههای مخالف مسلح دولت در چند ماه اخیر افزایش یافته است.
ولایت‌های فراه و بادغیس شاهد بیش‌ترین حملات تهاجمی گروه طالبان است و ولایت‌های غور و هرات نیز هرازگاهی با رویدادهای امنیتی خبرساز می‌شود. در این میان ولایت نیمروز در چندماه اخیر شاهد کم‌ترین رویداد امنیتی و تحرک گروه طالبان بوده و اوضاع امنیتی در آن خوب گزارش می‌شود.
حملات تهاجمی به پاسگاه‌های امنیتی، ایجاد ایست‌های بازرسی در مسیر شاهراهها، باجگیری و ترورهای هدفمند مهم‌ترین چالش‌های امنیتی در ولایت‌های غرب کشور است. همزمان با این ضدحملات و عملیات نیروهای دولتی بر مواضع گروه طالبان نیز تلفات سنگینی به این گروه وارد کرده است.
در این گزارش با در نظرداشت تعدد رویدادهای امنیتی در چندماه اخیر به اوضاع امنیتی ولایت‌های فراه، بادغیس، غور و هرات پرداخته می‌شود
فراه در محاصرهی گروه طالبان
ولایت فراه در چند ماه اخیر بیش‌ترین تهدید امنیتی را از سوی طالبان مواجه بوده و در نتیجه‌ی عملیات نیروهای امنیتی نیز تلفات سنگینی بر این گروه وارد شده است.
منابع محلی به اطلاعات روز میگویند که در هفتههای اخیر تحرک گروه طالبان افزایش یافته و دامنهی جنگ تا دروازههای شهر فراه کشیده شده است.
یک مقام پیشین محلی فراه که نمی‌خواهد از وی نام برده شود میگوید که هماکنون در 500 متری ولایت فراه طالبان حضور گسترده دارند و در مقابل نیروهای دولتی میجنگند: «نیروهای امنیتی حداکثر میتوانند امنیت پنج یا شش ناحیه شهر را تأمین کنند، ولسولیها در جایش بماند».
این منبع می‌افزاید که گروه طالبان در حملات تهاجمیشان از طالبان ولایت‌های هلمند، قندهار و هرات کمک میگیرند و با تجهیزات پیشرفته‌ای نیز مجهز هستند.
شاه محمود نعیمی عضو شورای ولایتی فراه میگوید که ولسوالی‌های «خاک سفید»، «شبه کوه»، «بکواه»، «گلستان» و «بالابلوک» به اضافه مسیر تمامی شاهراهها در کنترل کامل گروه طالبان قرار دارد و در دیگر ولسوالی‌ها نیز دولت تا شعاع دو-سه کیلومتری تسلط ندارد.
ولایت فراه ماه ثور سال گذشته در آستانهی سقوط کامل قرار گرفت و گروه طالبان بخش‌های زیادی از شهر را نیز تصرف کردند، اما مقاومت نیروهای دولتی این گروه را از تصرف کامل فراه بازداشت.
آقای نعیمی میگوید که اکنون نیز در مناطق بومی شهر، طالبان حتا در روز گشت‌وگذار دارند و دولت نمیتواند در شرق و شمال‌شرق تا به دو کیلومتری پیش‌روی کند.
در یک هفتهی اخیر حملات نیروهای هوایی تلفات سنگینی بر گروه طالبان در فراه وارد کرده است. آقای نعیمی اجرای عملیاتهای هوایی را نتیجه بخش میداند و میگوید در صورت توقف این عملیاتها، سقوط ولایت فراه حتمی است.
گروه طالبان در کنار حملات تهاجمی به پاسگاه‌های امنیتی به ترورهای هدفمند نیز دست می‌زنند، تا حدی که تأثیر زیادی بر کاهش تعداد نیروهای امنیتی نیز برجای مانده است.
خیرمحمد نورزی معاون شورای ولایتی فراه میگوید که هرازگاهی افراد مسلح نیروهای امنیتی را در شهر هدف قرار می‌دهند. آقای نورزی میگوید که جنگ در فراه دلیل سیاسی دارد و از سوی ایران و پاکستان رهبری می‌شود: «ایران به‌دلیل این‌که بند «بخش آباد» آب را بالای این کشور قطع کرده، دست به تمویل و تجهیز گروه طالبان می‌زند تا اوضاع را متشنج کند.»
محب‌الله محب سخن‌گوی پولیس فراه میگوید که سه ولسوالی در کنترل گروه طالبان قرار دارد و در دیگر نقاط اوضاع «خوب» گزارش می‌شود. آقای محب می‌افزاید که شاهراه‌های نمبر یک در کنترل نیروهای دولتی قرار دارد و بعضی مسیرها اما به‌دلیل کمبود نیرو، شاهد حضور گروه طالبان است: «با کمبود نیرو و مهمات مواجه هستیم، چند روز پیش سلاح و مهمات انتقال یافت و تا اندازه‌ای این مشکلات رفع شده است. به‌خاطر نیروی کافی هم به مرکز پیشنهاد شده، اقدامات لازم صورت خواهد گرفت.»
بر بنیاد گزارش رسانهها در یک ماه اخیر، 76 نیروی طالب در عملیاتهای جداگانه نیروهای امنیتی و هوایی در نقاط مختلف فراه کشته شده و بیش از 100 تن زخمی شده‌اند. با وجود این جنگ همچنان در فراه جریان دارد و نیروهای دولتی در پی تأمین امنیت مناطق برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری هستند.
«بادغیس در محاصره اقتصادی قرار دارد»
از ماه حمل امسال بادغیس، شاهد تحرکات شدید گروه طالبان بوده است. این گروه در چندین حمله‌ی تهاجمی باری کنترل ولسوالی بالامرغاب را به‌دست گرفتند و حضور خود را در ولسوالی‌های جوند، آبکمری، مقر و قادس نیز تشدید بخشیدند. اکنون جنگ در اکثر این ولسوالی‌ها میان نیروهای دولتی و طالبان جریان دارد و این گروه اما کنترل هیچ ولسوالی‌ای را در دست ندارد.
ضیاءالحق فیروزکوهی فعال سیاسی در بادغیس میگوید که تمام مسیرهای ولسوالی‌ها مسدود است و کارمندان امنیتی جز این‌که با قطار امنیتی از یک‌جا به جای دیگر بروند، راه دیگری ندارند. وی میگوید که درصد زیادی از اراضی ولایت بادغیس در کنترل گروه طالبان قرار دارد.
«ولسوالی بلامرغاب مکمل سقوط کرده، مردم نیست، فقط پایگاه نظامی است. مرکز ولسوالی در اختیار طالبان است. ولسوالی قادس، آبکمری و مقر تنها مراکز ولسوالی مربوط دولت می‌شود».
فیروزکوهی می‌افزاید که مسیرهای منتهی به ولسوالی «جوند»9ماه می‌شود مسدود است.
«ولسوالی تحت محاصره اقتصادی است و فعلا یک کیلو کچالو در این ولسوالی 250 افغانی است. مرکز ولسوالی در اختیار دولت است، اما طالبان در ساحات دسترسی دارند و راکت‌ها و هاوان‌ها هرازگاهی در مرکز ولسوالی اصابت می‌کند.»
آقای فیروزکوهی می‌افزاید که موسسات خارجی به گروه طالبان در بادغیس باج می‌دهند و مسئولان امنیتی با اراضی این ولایت آشنا نیستند.
«موسسات “آی‌آرسی” و “ورلد ویژن” ضمن این‌که ده درصد از مجموع بودیجه‌ی پروژه‌ها را به گروه طالبان می‌پردازند، هر فرمانده طالب یک شخص را در این موسسات به کار گماشته و موسسات هر بار مصارف ده فامیل تا پانزده فامیل را به فرماندهان طالبان توزیع می‌کنند، بحث دوم ضعف مدیریت در ادارات سکتور امنیتی و عدم آشنایی سران اداره‌ی محلی بادغیس با اراضی بادغیس است؛ قومندان امنیه این ولایت همین حالا رتبه “جگلرن” است.»
یک منبع امنیتی از بادغیس که نمی‌خواهد از وی نام برده شود میگوید که طالبان در بادغیس دارای سلاح و مهمات پیشرفته‌ای هستند که مربوط روسیه، ایران و پاکستان می‌شود: «تعداد سلاح‌ها و مهماتی که به‌دست نیروهای امنیتی افتاده، دیده شده که تاپه ایران، روسیه و پاکستان را دارد»
بر بنیاد گفته‌های این منبع امنیتی، طالبان در مناطق تحت تصرف خود ماهانه حداقل 500 افغانی از خانواده‌ها پول جمع می‌کنند و منابع عمده اقتصادی مثل جنگل‌های پسته‌ی ولایت بادغیس را را در انحصار دارند.
یک عضو شورای ولایتی بادغیس که نمی‌خواهد از وی اسم برده شود میگوید که بیشتر حوزه‌ها و محلات رای‌دهی در بادغیس ناامن است و امکان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در آن وجود ندارد.
شریف‌الله چمتو فرمانده پولیس بادغیس اما در صحبت با اطلاعات روز میگوید که تمامی ولسوالی‌های بادغیس در کنترل دولت قرار دارد و حتا یک ولسوالی در تصرف طالبان نیست.
«هیچ نوع مشکل نیست، دیروز ما به بند “شرم” رفته بودیم، تمام ولسوالی‌ها در اختیار ما است، نه در ولسوالی قادس، نه در ولسوالی مقر مشکل وجود ندارد، تنها در ولسوالی بالامرغاب و ولسوالی جوند راه زمینی‌اش مسدود است، ما از طریق هوا اکمال می‌کنیم».
نیروهای خیزش مردمی، سد مستحکم امنیتی در غور
از ماه حوت سال گذشته گروه طالبان حملات‌شان را در ولسوالی‌های ولایت غور از سر گرفتند، اما در یک ماه اخیر در پی مقاومت نیروهای دولتی و خیزش‌های مردمی گروه طالبان با شکست سنگینی مواجه شده‌اند. منابع از غور میگویند که وضعیت امنیتی این ولایت در یک ماه اخیر بهبود یافته است و گروه طالبان در پی تلفات سنگین از شدت حملات‌شان کاسته‌اند.
محمد مهدوی، معاون شورای ولایتی غور در صحبت با اطلاعات روز میگوید که طالبان یک ماه پیش تا پنج کیلومتری شهر فیروزکوه پیش‌روی داشتند، اما در پی کشته‌شدن معاون قطعه سرخ این گروه به نام «مولوی ظریف» توسط نیروهای کوماندو، قدرت طالبان در این ولایت کاهش یافته است.
آقای مهدوی میگوید که هیچ ولسوالی در غور تحت تسلط گروه طالبان قرار ندارد، اما به‌خاطر نبود نیروی کافی در اطراف بیشتر ولسوالی‌ها طالبان حضور دارند.
«ولسوالی تولک، ولسوالی شهرک، ساغر، تیوره، پسابند، دولتیار و دولینه که در جنوب غرب مرکز قرار دارد مراکز ولسوالی دست حکومت و خیزش‌های مردمی است، اطراف و قریهها دست طالبان و مردم زیر حاکمیت طالبان زندگی می‌کنند»
آقای مهدوی تصریح می‌کند که در اکثر ولسوالی‌ها نیروهای خیزش مردمی از مراکز دولتی محافظت می‌کنند و جلو پیش‌روی مخالفان مسلح دولت را گرفته‌اند.
عبدالرحیم رضازاده، عضو شورای ولایتی غور نیز میگوید که مراکز تمام ولسوالی‌ها در کنترل دولت است، اما اطراف ولسوالی تحت تسلط طالبان قرار دارد.
آقای رضازاده از کمبود نیرو در غور سخن گفته و می‌افزاید که در نقاط مختلف گروه طالبان حضور دارند و اگر وضعیت به همین منوال ادامه پیدا کند، در بخش‌های زیادی از این ولایت انتخابات ریاست جمهوری برگزار نخواهد شد.
در همین حال سخن‌گوی فرماندهی پولیس غور میگوید که در نتیجه‌ی حملات نیروهای امنیتی به مواضع گروه طالبان 200 نیروی طالب کشته شده است.
سمیع نجات میگوید که تمام واحد های اداری و شاهراه‌های غور در اختیار دولت است و هشتاد درصد امنیت در غور وجود دارد. سخن‌گوی پولیس غور میگوید که طالبان از ولایت های هلمند، بادغیس، فاریاب و جوزجان و هرات به ولایت غور آمده دست به حملات تهاجمی می‌زنند.
عبدالحی خطیبی، سخن‌گوی والی غور نیز اوضاع امنیتی این ولایت را قناعت‌بخش میخواند و میگوید گروه طالبان توانایی رویارویی با نیروهای امنیتی را ندارند. آقای خطیبی میگوید که در نتیجه‌ی حملات هوایی نیروهای دولتی بیش از 100 طالب کشته و ساحات تحت کنترل و مواضع این گروه از بین رفته است.
سخن‌گوی والی غور می‌افزاید که تا حالا تثبیت نشده در چه تعداد ولسوالی انتخابات برگزار خواهد شد و نیروهای امنیتی برای آن زمینهسازی می‌کنند.
افزایش تحرک طالبان در هرات
ولایت هرات در ماه اخیر گواه چندین حمله‌ی تروریستی و تهاجمی گروه طالبان بوده است. یک ماه قبل در نتیجه‌ی چندین انفجار پی‌هم در شهر هرات، چندین تن کشته و زخمی شدند. هفته پیش گروه طالبان در ولسوالی رباط سنگی به کاروان نیروهای امنیتی حمله کردند که در نتیجه‌ی آن تلفات سنگینی بر نیروهای امنیتی وارد شد.
مهدی حدید عضو شورای ولایتی هرات میگوید که در ولسوالی‌های شیندند، کشک کهنه، گلران، رباط سنگی، پشتون زرغون، شیندند، ادرسکن و فارسی گروه طالبان حضور گسترده دارند و حتی در مسیر شاهراه اسلام قله ایست‌های بازرسی ایجاد کرده‌اند.
آقای حدید میگوید که تمام مراکز ولسوالی‌ها به دست دولت است، اما شعاع پنج کیلومتری از ولسوالی دولت تسلطی ندارد. وی میگوید که در هرات در ازای هزار نفر یک پولیس موجود است که این خود دلیل پیش‌روی گروه طالبان قلمداد می‌شود: «در هلمند و قندهار به ازای 100 یا 200 نفر یک پولیس وجود دارد، اما در هرات تشکیلات به‌شدت محدود است. تعدادی از نیروها نیز محافظین شخصیت‌ها هستند.»
آقای حدید میگوید که با چنین وضعیتی امکان برگزاری انتخابات سراسری ممکن نیست، زیرا در اکثر ولسوالی‌ها سایت‌های کافی وجود ندارد.
غلام‌حسین مجروحی، کارشناس نظامی میگوید که به‌دلیل ناامنی در اکثر ولسوالی‌ها، نهادهای قضایی وجود ندارد و مردم برای حل مشکلات‌شان به طالبان مراجعه می‌کنند. آقای مجروحی می‌افزاید که دولت برای تأمین امنیت پلان و برنامه‌ی کافی ندارد: «نیروی کافی موجود هست، مشکل ما در کشف و استخبارات است، ما اگر استخبارات قوی داشته باشیم، هدف ها را شناسایی و آماج قرار دهیم، مشکل حل است.»
جیلانی فرهاد، سخن‌گوی والی هرات میگوید که طالبان در مناطق دور افتاده‌ی پنج ولسوالی حضور کمرنگ دارند: «در ولسوالی گلران، شیندند، کشک کهنه طالبان حضور دارد، اما حاکمیت دولتی وجود دارد، نیروهای امنیتی در حال تأمین امنیت هستند»
فرهاد می‌افزاید که در هرات مشکل کمبود نیرو وجود دارد: «والی هرات هم اکنون در کابل است تا با مقام‌های مرکزی صحبت کرده و بتوانیم تشکیلات بیش‌تری دریافت نماییم. با توظیف نیروهای بیشتر ما جلو مخالفین مسلح دولت را خواهیم گرفت»
سخن‌گوی والی هرات میگوید که به استثنای ولسوالی‌های زیرکوه و پشت کوه که در آن ثبت‌نام صورت نگرفته، در تمام ولسوالی‌ها مطابق برنامه کمیسون انتخابات در 300 مرکز رای دهی انتخابات برگزار خواهد شد.
عبدالاحد ولی‌زاده سخن‌گوی پولیس هرات میگوید که در تمام ولسوالی‌های هرات به استثنای چند ولسوالی (شیندند، چشت شریف، اوبه، گلران) وضعیت امنیتی در تمامی ولسوالی‌ها قناعت‌بخش است.
«عملیات هایی راه اندازی شد، مخالفین مسلح دولت کشته شدند، قومندان های آنها کشته شدند، فعلاً وضعیت امنیتی در ولسوالی‌ها نگران کننده نیست، گرچه تهدیدات در سطح پایین وجود است».
آقای ولی زاده می‌افزاید که وضعیت امنیتی آن‌طور نیست که «بزرگ‌نمایی» می‌شود و و به‌قول او شماری از افراد بدون داشتن دانش نظامی در مورد وضعیت امنیتی اظهار نظر غیرمسئولانه و بی‌بنیاد می‌کنند.
ولایت‌های غرب و شمال‌غرب کشور در حالی از لحاظ امنیتی خبرساز می‌شود که قرار است تا کم‌تر از یک ماه دیگر انتخابات ریاست‌جمهوری در سراسر کشور برگزار شود. همزمان با این، دور نهم گفت‌وگوهای صلح میان آمریکا و گروه طالبان در قطر جریان دارد و منابع نزدیک به دو طرف از امضای توافق‌نامه‌ی صلح در روزهای آینده خبر می‌دهند. با این حال اما گروه طالبان تا کنون بر سر «آتش‌بس» توافق نکرده است و برای امتیازگیری بیشتر از مذاکرات صلح به‌شدت حملات و تحرکات خویش افزوده است.
دیده شود که در زمان باقی‌مانده وضعیت امنیتی در کشور به‌ویژه ولایت‌های غربی چگونه رقم خواهد خورد و آیا نیروهای دولتی خواهند توانست در صورت اعلام‌نشدن آتش‌بس در آینده‌ی نزدیک، امنیت برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری را تأمین کنند؟