در نهمین هفته‌ی شیوع ویروس کرونا در افغانستان، روزانه آمار افراد مبتلا به‌گونه‌ی چشمگیری افزایش مییابد. براساس آمارهای رسمی، تا کنون از حدود هزار نفری که به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند، 36 تن جان باخته و 135 تن دیگر هم دوباره بهبود یافته‌اند.
در روزهای اخیر که آمار وقایع مشکوک ویروس کرونا در بیش‌تر ولایتهای کشور افزایش سریع داشته، وزارت صحت عامه با کمبود مواد آزمایش ویروس کرونا مواجه شده است. در همین حال، مسئولان شماری از ولایات و نمایندگان مردم در مجلس می‌گویند که در امر مبارزه با ویروس کرونا واسطه‌بازی، بی‌عدالتی و تبعیض‌های سمتی جریان دارد.
شماری از بیماران مبتلا به ویروس کرونا هم از بی‌توجهی و نبود امکانات لازم در شفاخانه افغان-جاپان انتقاد می‌کنند و با نشر ویدیوهای کوتاه در شبکههای اجتماعی می‌گویند که در این شفاخانه جز اکسیجن دیگر هیچ امکاناتی نیست و مسئولان شفاخانه به مشکلات آن‌ها هیچ توجه نمیکنند.
وزارت صحت تأیید میکند که با کمبود بخشی از مواد تشخیصیه مواجه‌اند، اما امکانات لازم در شفاخانه افغان-جاپان وجود دارد.
«آزمایش هوسی زورمندان»
مسئولان وزارت صحت عامه‌ی کشور می‌گویند که شماری از والیان، فرماندهان و زورمندان برای «مد» آزمایش کرونا میدهند و برای این کار به کارمندان این وزارت فشار وارد می‌کنند.
فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه سه روز پیش (شنبه، 30 حمل) در یک نشست خبری گفت: «بدون شک! زورمند زورمند است، والی والی است و فرماندهان فرماندهان است. در یک ولایت [مراکز تشخیصیه ویروس کرونا] مراجعه می‌کنند و می‌گویند که آزمایش من و خانوادهام را بگیرید. داکتر چپن‌سفید ما با کیتهای تشخیصیهاش مجبور است که برود از او آزمایش بگیرد.»
در شماری از ولایات که لابراتوار تشخیص ویروس کرونا وجود ندارد، مسئولان محلی می‌گویند که در فرایند آزمایش سمپل‌های مشکوک ویروس کرونا واسطه‌بازی و تبعیض وجود دارد. این مسئولان می‌گویند که نتایج آزمایش سمپل‌های که از این ولایات به لابراتوار مرکز و دیگر ولایات فرستاده می‌شوند، با چندین روز تأخیر آزمایش می‌شوند و یا هیچ آزمایش نمیشوند.
نقیب‌الله فایق، والی ولایت فاریات در شمال کشور می‌گوید که در فاریاب و چندین ولایت دیگر افغانستان ده‌ها فرد مشکوک به ویروس کرونا در بخش تجرید شفاخانهها بلا تکلیف در بستر به‌سر میبرند؛ سمپل‌ها گرفته می‌شود، اما نتایج معاینات نمی‌رسد.
والی ولایت فاریاب به اطلاعات روز می‌گوید: «سمپل‌های که برای آزمایش به مزار شریف فرستاده بودیم، جواب دادند که کیت نداریم. درحالی‌که در کابل و بعضی جاهای دیگر که لابراتوار است، کسانی که واسطه یا زور دارند، وکیل، والی یا وزیرند، درخانهشان نشسته و به‌دلیل سردردی یا هرچیزی دیگر تشویش کرده و میروند آزمایش هوسانه کرونا را انجام میدهند.»
آقای فایق همچنان می‌گوید که درک میکند کشور با کمبود کتهای تشخیصیه مواجه است، اما در استفاده از این تعداد اندک کتها، باید عدالت مراعات شود و کیتهای تشخیصیه باید برای کسانی که عملا در بستر شفاخانه خواب می‌کنند، اختصاص داده شوند. به باور آقای فایق، اگر این‌گونه شود، کشور با مشکل کمبود کیت مواجه نخواهد شد.
در همین حال یک فایل صوتی یک مقام ارشد ریاست صحت عامه ولایت دایکندی که به دسترس اطلاعات روز قرار گرفته است، نشان می‌دهد که در روزهای اول وقتی سمپل‌های مشکوک ویروس کرونا برای آزمایش به کابل فرستاده میشد، در ظرف سه تا شش روز مورد آزمایش قرار میگرفت اما حالا سمپل‌های این ولایت درست آزمایش نمیشود.
این کارمند ریاست صحت عامه ولایت دایکندی در بخشی از فایل صوتی می‌گوید: «در یازدهم اپریل که ما سمپل‌ها را [به کابل] فرستادیم، امشب (16 اپریل) نتیجه‌ی آن آمده و می‌گویند که شش سمپل شما «پور سمپل» است. به این معنی است که پور سمپل نیست و این آدم‌ها [مسئولان لابراتوار کابل] سمپل‌ها را داخل فریزر (یخچال) نینداخته و شش روز سمپل‌ها را نگهداشته و برای این‌که خودشان را برائت بدهند، نوشته است که «پور سمپل» است. بعد از شش روز نه سمپل دیگر ما هنوز معاینه نشده و در انتظار است.»
به باور این مسئول صحی، نمونههای آزمایش افراد مشکوک باید قبل از 48 ساعت به لابراتور برسد و تا زمانی که در لابراتوار مورد آزمایش قرار نگرفته، در درجه هوای پایین نگهداری شود. نمونههای آزمایش افراد مشکوک از ولایت دایکندی در مدت 18 تا 26 ساعت به کابل میرسد.
این مقام ریاست صحت عامه ولایت دایکندی در بخشی دیگری از این فایل صوتی می‌گوید که وقتی مسئولان ریاست صحت عامه دایکندی برای پی‌گیری نتایج سمپل‌های مشکوک به مسئولان لابراتوار کابل زنگ میزنند، آن‌ها در پاسخ می‌گویند که وزیران و کسانی که زور دارند، می‌آیند و سمپل‌های خودشان را پیش می‌کنند «و زور ما نمی‌رسد».
به باور این منبع موثق از ریاست صحت عامه ولایت دایکندی، در مرکز کسی به فکر سه ولایت غور، بامیان و دایکندی نیست؛ «چون در وزارت صحت عامه واسطه ندارند و ولایاتی که در وزارت صحت عامه نفر دارند، خدمات را دریافت می‌کنند. بعضی دوستان از ننگرهار با وجودی که ولایت ننگرهار یک واقعه مثبت داشت، تمام ونتیلاتورها و امکانات مرکز تشخیصیه را به ننگرهار انتقال داد.»
در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، مهاجران افغانستان از این کشور به‌طور بی‌سابقه‌ای به کشور برگشتند و درصد زیاد مهاجران به ولایت دایکندی رفته‌اند. به‌گفته‌ی نمایندگان و مسئولان صحی دایکندی، این ولایت در معرض جدی شیوع کرونا قرار دارد. از سوی دیگر، دایکندی یک ولایت فقیر و دورافتاده است.
نمایندگان مردم دایکندی در مجلس می‌گویند که وزارت صحت عامه به‌دلیل حساس‌بودن وضعیت، دورافتادگی و فقر دایکندی باید یک لابراتوار تشخیصیه در آن‌جا ایجاد می‌کرد، اما هیچ توجهی صورت نگرفته است.
علی‌اکبر جمشیدی، نماینده مردم دایکندی در مجلس به اطلاعات روز می‌گوید: «در این شرایط حساس و بحرانی، هر ولایتی که در وزارت صحت عامه «لابی‌گر» دارد، از کمکهای صحی، مراقبتی و خوراکی برخوردار می‌شود و هرولایتی که «لابی‌گر» ندارد، به مشکلاتش کسی توجه نمی‌کند.»
آقای جمشیدی می‌گوید که دایکندی، غور، فراه و … ولایاتیاند که در بدنه‌ی وزارت صحت کسی را ندارد و به همین دلیل 20 روز می‌شود که نتایج دها سمپل مشکوک از ولایت دایکندی معلوم نشده است: «در دایکندی که آمار مثبت بالاست و راه خیلی دور، لابراتوار ایجاد نمیشود ولی در ولایت دیگر که دو ساعت با کابل فاصله دارد و یک واقعه مثبت ثبت شده، لابراتوار ایجاد می‌شود. در این‌جا بحث تبار، سمت، زبان و قوم مطرح است نه جدیت شیوع ویروس.»
در همین حال، مسئولان ریاست صحت عامه ولایت فراه نیز تأیید می‌کنند که بعد از چندین روز نتایج سمپل‌های مشکوک که از این ولایت به لابراتوار هرات فرستاده شده‌اند، مشخص نشده است. عبدالجبار شایق، رییس صحت عامه ولایت به اطلاعات روز می‌گوید که حدود یک هفته می‌شود که به‌دلیل نبود کیتهای استخراج‌کننده آر اِن ای (RNA Extraction) سمپل‌های مشکوک فراه آزمایش نشده است.
وحیدالله مایار، سخن‌گوی وزارت صحت عامه می‌گوید که تمام مشکلات فعلی به‌دلیل کمبود کیتهای استخراج کننده آر اِن ای (RNA Extraction) است. به گفته‌ی آقای مایار، در چند روز آینده دها هزار از این نوع کیت در اختیار وزارت صحت عامه قرار میگیرند و این مشکلات برطرف خواهند شد.
سوءمدیریت در مراقبت از بیماران
در روزهای اخیر که ویروس کرونا در اجتماع به گردش شروع کرده و آمار مبتلایان هر روز به سرعت در حال افزایش است، شماری از افراد مبتلا به ویروس کرونا از بی‌توجهی مسئولان صحی، کمبود تجهیزات مراقبتی انتقاد می‌کنند. آن‌ها می‌گویند که در شفاخانهها داکتران از آن‌ها فرار می‌کنند و بدون بالون اکسیجن که به‌ندرت یافت می‌شود، از دیگر وسایل مراقبتی خبری نیست.
در همین حال، شماری از نمایندگان مجلس می‌گویند که کنترل و مدیریت از دست وزارت صحت خارج شده و مداخلات زورمندان باعث می‌شود که روند مبارزه با ویروس کرونا با بحران مواجه شود.
چندی قبل، داکتر یوسف آریوبی، داکتر شفاخانه اندراگاندی با یک برادر و یک خواهرش در پی ابتلا به ویروس کرونا در کابل جان باخت. بعد از مرگ آن‌ها، دو برادر دیگر آقای آریوبی که هم به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند، با نشر ویدیوهای متعدد در شبکههای اجتماعی می‌گویند که نتایج معاینات آن‌ها بعد از 13 روز هم مشخص نشده و بعد از مرگ دو برادر و یک خواهر، حالا 46 عضو این خانواده با خطر جدی مواجه‌اند.
بهترین پکتیاوال، برادر کوچک‌تر داکتر یوسف آریوبی به گفته خودش وقتی بعد از 13 روز نتایج آزمایشاش معلوم نمیشود، مجبور می‌شود که در مقابل دروازه ورودی شفاخانه افغان-جاپان که از سوی دولت برای تداوی بیماران کرونایی اختصاص داده شده است، فیلم بگیرد و در شبکههای اجتماعی بگذارد.
وی درحالی‌که خودش هم به ویروس کرونا مبتلا است، به مسئولان فحش داده و می‌گوید: «این‌جا [شفاخانه افغان-جاپان] هیچ چیزی [وسایل و تجهیزات مبارزه با ویروس کرونا] نیست. غمم را بخورید که تمام فامیلم تباه شد.»
روز بعد آقای پکتیاوال فیلم دیگری را از داخل شفاخانه افغان-جاپان در شبکههای اجتماعی نشر کرده و می‌گوید که بعد از ویدیوی اولی، رییس‌جمهور و وزیر صحت عامه زنگ زدند و گفتند که مشکل‌اش حل می‌شود: «درحالی‌که با ویروس کرونا مبتلایم، یک ساعت شده که پشت دروازه ریاست این شفاخانه منتظرم ولی کسی حرف من را نمیشنود و به فکر مشکل من نیست.»
در عین حال، برادر دیگر داکتر یوسف آریوبی با نشر فیلم نُهدقیقهای در شبکههای اجتماعی می‌گوید که بعد از فوت دو برادر و یک خواهرش حالا 46 عضو دیگر خوانده‌اش با خطر مرگ مواجه‌اند، اما کسی به آن‌ها توجه نکرده است.
این برادر آقای آریوبی در بخشی از این فیلم می‌گوید: «بعد از آن‌که نتیجه‌ی آزمایش داکتر آریوبی و دخترش مثبت اعلام شد، همه رفتیم که بستر شویم. به هدایت سرباز پولیس در یک گوشه‌ی شفاخانه نشستیم، بعد از چند دقیقه دیدیم که سه داکتر شفاخانه افغان-جاپان داکتر یوسف آریوبی را گرفته و با مشت و لگد میزنند. دندان داکتر آریوبی را شکستاندند.»
او جریان مراقبت‌نشدن از برادر بزرگش را تعریف میکند: «یک شب ساعت ده، وقتی حالت برادرم بسیار خراب شد، به شفاخانه افغان-جاپان بردیم و نیم ساعت دربه‌در زدم داکتر نمی‌آمد، وقتی داکتر آمد، اتاق پیدا نمی‌شد و وقتی اتاق پیدا شد، یک‌ونیم ساعت اکسیجن پیدا نمی‌شد. وقتی اکسیجن پیدا نشد، به یک شفاخانه شخصی در سرک دارالامان بردیم، آن‌جا کمی اکسیجن پیدا شد.»
برادر داکتر آریوبی می‌گوید که شرکت او و برادرانش میلیونها افغانی سالانه به دولت مالیه داده، ولی در چنین شرایط سخت دولت اندک‌ترین کاری برای خانواده آن‌ها نکرده است، اما گروه طالبان از ولسوالی خاک‌جبار برای آن‌ها دارو و آب میوه می‌فرستد.
در واکنش به این فیلمها، وزارت صحت دست به کار شده و 11 عضو خانواده آن‌ها را آزمایش کردند که نتایج پنج تن آن‌ها مثبت و شش تن دیگر منفی تشخیص شده‌اند. مسئولان حتا بعد از جان‌باختن سه عضو این خانواده به مشکلات آن‌ها رسیدگی نکردند تا این‌که اعتراض آن‌ها در شبکههای اجتماعی بلند شد.
نمایندگان مردم در مجلس می‌گویند که دلیل این همه بی‌توجهی و نابه‌سامانی ضعف مدیریت در امر مبارزه با ویروس کرونا است. به باور آن‌ها، وزارت صحت به‌دلیل مداخلات مقامات دیگر و بی‌اعتمادی رییس‌جمهور به این وزارت از مدیریت بحران کرونا عاجز مانده است.
حبیب‌الرحمن پدرام، نماینده مردم هرات در مجلس به اطلاعات روز می‌گوید که رییس‌جمهور با توجه به بی‌اعتمادی که به وزیر و وزارت صحت عامه دارد، کمیتههای ماننده کمیته مشاورش وحید عمر را ایجاد کرده که در روند مبارزه با ویروس کرونا مداخلات بسیار بی‌جا می‌کنند.
آقای پدارم می‌گوید: «وزارت صحت چندان صلاحیتی در بخش مصرف و تقسیم بودجههای مبارزه با کرونا را ندارد. دخالتها بی‌جا و مدیریت ناثواب ارگ باعث شده که بودجه به‌صورت درست در اختیار ولایات قرار نگرفته و زمینه‌ی سوءاستفاده زورگویان و قدرتمندان داخل نظام را مهیا کرده است.»
به باور آقای پدرام، ایجاد کمیتههای به رهبری معاون دوم ریاست‌جمهوری و مشاور رییس‌جمهور و دخیل‌کردن کمیته تدارکات ملی در امر مبارزه با ویروس کرونا، دست وزارت وزارت صحت را بسته است و به همین دلیل بودجه بجای این‌که در اختیار ملت قرار گیرد، در چنگ یک تعداد افراد سودجو قرار میگیرد. «شاید ما از مصیبت کرونا رهایی یابیم، اما پول تدارکات ملی در دسترس ولایات و مردم قرار نگیرد.»
+++
«کمپین همدلی: کرایه خانه قانونا نصف شود» در روزهای دشواری که همه درگیر ویروس کرونا یا COVID-19 هستیم، برای گسترش همدلی، همکاری و همدردی میان مردم و به‌ویژه میان مالک و مستأجر راه‌اندازی شده است. در این کمپین از مالکان خانه‌های مسکونی می‌خواهیم که با همدلی و همیاری، از ماه حمل تا پایان وضعیت کنونی، کرایه ماهوار را کم کنند. حامیان این کمپین درحالی‌که می‌دانند شماری از مالکان پیش از این اقدامات انسانی و درخور ستایش انجام داده‌اند، تأکید می‌کنند که کرایه‌های ماهوار خانه‌ها حداقل نصف شود. برای امضای این دادخواست به این آدرس رفته پس از امضا آن‌را با دوستان خود شریک سازید: