منبع: واشینگتن پست
برگردان: حمید مهدوی
از مهم‌ترین چالش‌هایی که ایالات متحده‌ی آمریکا در راستای ختم جنگ در افغانستان با آن رو‌به‌رو است، بستن زندانی است که آن را گوانتاناموی دوم نامیده‌اند. در این زندان 67 زندانی غیر‌افغان وجود دارند که در میان آن‌ها مهاجمان خطرناک مربوط به گروه القاعده که بعد از 11 سپتامبر سال 2001 از نقاط مختلف جهان دست‌گیر شده‌اند، نیز شامل اند. این زندانیان بعد از گذشت یک دهه هنوز در زندان بگرام (در یک پایگاه هوایی) در خارج شهر کابل نگه‌داری می‌شوند.
بستن این زندان دولت آقای اوباما را با چالش‌های مواجه خواهد ساخت که در هنگام بستن زندان گوانتانامو در کیوبا با آن مواجه شده بود. بعضی مقام‌های ایالات متحده‌ی آمریکا می‌گویند که حل این چالش‌ها به مراتب پیچیده‌تر است. مقام‌های ایالات متحده‌ی آمریکا در سال جاری زندانی‌های افغانی این زندان را به مراجع افغانی آن واگذار کردند؛ اما مشکل اساسی این است که در صورت بستن این زندان با زندانی‌های خارجی در این زندان چه کنند؟
جنرال جوزف دانفورد، یک جنرال بلند‌رتبه‌ی آمریکایی در افغانستان در جریان مصاحبه‌اش گفت: «آیا برنامه‌ای در این مورد وجود دارد؟ نخیر. آیا ایالات متحده‌ی آمریکا مایل به بستن این زندان است؟ بلی».
پس از دوازده سال جنگ در افغانستان و با نزدیک شدن به پایان جنگ در افغانستان در سال آینده، وزارت‌های خارجه و دفاع ایالات متحده‌ی آمریکا هیچ‌استراتژی‌ای در مورد محاکمه یا برگرداندن زندانیان خارجی زندان بگرام به میهن شان ندارد. علاوه بر آن در اثر عملیات‌های مشترک نیروهای ویژه‌ی افغانستان و آمریکا و دست‌گیری شورشیان بیش‌تر، هر‌روز بر جمعیت این زندان افزوده می‌شود.
هیچ‌یک از این زندانیان به شکل رسمی محاکمه نشده‌اند. پرونده‌های برخی از آن‌ها توسط هیأتی که از سوی ارتش به شکل غیر‌رسمی تعیین شده، بررسی شده و تبرئه شده‌اند؛ اما ا کثریت آن‌ها بی‌سر‌نوشت باقی مانده‌اند.
از آن‌جایی که این زندان در خاک افغانستان ساخته شده است، نیروهای آمریکایی باید بعد از ختم درگیری‌های نظامی ایالات متحده در دسامبر 2014 در افغانستان این زندان را ببندند؛ اما بعضی از مقام‌های آمریکایی می‌گویند که این کار خطر بزرگی را در پی خواهد داشت. آن‌ها می‌گویند که بهترین راه حل باز نگه‌داشتن این زندان تحت نظارت ایالات متحده است (احتمالا برای چندین‌دهه)؛ اما این که آیا دولت افغانستان به آن‌ها این اجازه را خواهد داد یا خیر، واضح نیست.
ایالات متحده به این عقیده است که برگرداندن بخشی از این زندانیان به کشورهای شان در شرایطی که این کشورها قادر به حفظ آن‌ها در زندان‌های خویش نیستند، تهدیدی بزرگ است. مقام‌ها دادگاه این زندانی‌ها را در ایالات متحده‌ی آمریکا به دلیل محرمانه بودن بخشی از شواهد و مدارک، یا هم به دلیل ضعیف بودن شواهد، نا‌ممکن می‌دانند.
سین. لیندزی گراهام، حقوق‌دانی که از سوی جنرال دانفورد جهت یافتن یک راه حل برای معمای بستن این زندان گماشته شده بود، می‌گوید: «رها کردن آن‌ها (زندانیان خارجی زندان بگرام) بسیار خطرناک است. ما ملتی هستیم که در جنگ علیه هراس‌افگنی زندان نداریم و باید این مشکل را حل کنیم».
موجودیت یک زندان تحت اداره و نظارت آمریکایی‌ها در افغانستان بستگی به تصمیم رییس جمهور افغانستان دارد. این در حالی است که حامد کرزی، رییس جمهورافغانستان پیوسته در برابر این امر ایستادگی کرده است. دولت افغانستان در سال جاری در برابر تحویل‌دهی زندانی‌های افغانی (که در زندان‌های مختلف زندانی اند) به ایالات متحده اجازه داد تا بر زندان بگرام کنترول داشته باشد؛ اما مقام‌های افغانی به شمول آقای کرزی فکر می‌کنند که آمریکایی‌ها بعد از سال 2014 این زندان را به دولت افغانستان واگذار خواهند کرد.
تینا. ام. فوستر، مدیر شبکه‌ی جهانی عدالت که از 30 زندانی نمایندگی می‌کند، می‌گوید: «در یک‌دهه‌ی گذشته ایالات متحده توانسته است زندان بگرام را در عقب حفاظ برخوردهای نظامی در افغانستان پنهان نگه‌دارد، چیزی که حالا اتفاق می‌افتد، این است که این حفاظ برداشته می‌شود و چیزی که باقی می‌ماند میراث گوانتاناموی دوم است و احتمالا بعد از جنگ افغانستان نیز دوام خواهد کرد».
حقوقدان‌هایی مانند فوستر که از موکلانی در زندان بگرام و گوانتانامو نمایندگی کرده‌اند، وضعیت را در زندان افغانستان مبهم‌تر توصیف می‌کنند. ادعاهای گسترده‌ای در مورد آزار واذیت در زندان بگرام وجود داشته است که برخی از آن‌ها در گزارش‌های نظامی که بعدا همگانی شدند، بیرون درز کردند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند که وضعیت به شکل قابل توجهی بهبود یافته است.
کول. تاد. بریسیل، یک سخن‌گوی وزارت دفاع آمریکا گفت: «ما انتظار داریم اکثریت این زندانی‌ها را به کشورهای شان برگردانیم، البته بعد از این که این کشورها اطمینان بدهند که قدم‌هایی را در راستای کاهش تهدید‌ها از سوی این زندانی‌ها بر‌می‌دارند». وی اضافه کرد: «در بعضی حالات ما افراد را به دلیل جرایم جنگی یا تخطی از قوانین آمریکا و افغانستان تحت پی‌گرد قرار خواهیم داد».
اما روند برگرداندن این زندانی‌ها به میهن شان بسیار کند و پیچیده بوده است؛ هیچ‌یک از زندانی‌هایی که بعد از حمله‌ی 11 سپتامبر دست‌گیر شده‌اند، در دادگاه‌های نظامی ایالات متحده محاکمه نشده‌اند و برخی دیگر توسط دولت افغانستان محاکمه شده نمی‌توانند؛ به دلیل این که قوانین افغانستان را نقض نکرده‌اند. گراهام می‌گوید که احمقانه خواهد بود اگر بگوییم که تمام این زندانی‌ها تا ختم سال آینده به کشورهای شان برگردانده شده یا محاکمه می‌شوند.
سال گذشته بعد از یک سال مذاکرات، یک تعداد از زندانی‌های پاکستانی به کشور شان برگردانده شدند که نظر به گفته‌های وکیلان مدافع شان، یکی از زندانی‌ها پسر چهارده ساله‌ای بوده که در جریان عملیات شبانه‌ی نیروهای به رهبری ایالات متحده باز‌داشت شده بود و دیگری هم کارمند پایگاه نظامی افغانستان بوده که بعد از نزاع با هم‌کاران خود به این زندان آورده شده بود.
سارا بلال، یک وکیل مدافع در «Justice Project Pakistan» که از برگرداندن زندانی‌های پاکستانی موجود در زندان بگرام به کشور شان حمایت می‌کرد، می‌گوید: «وقتی رهایی زندانی‌های که در بی‌گناهی آن‌ها هیچ‌تردیدی وجود نداشت یک سال طول کشید، در مورد سایر زندانی‌ها چه می‌توان گفت؟»
از سال 2007 بدین‌سو ایالات متحده‌ی آمریکا مظنونان به دهشت‌افگنی را از پاکستان دست‌گیر کرده و از طریق مرزها به افغانستان و نهایتا به زندان بگرام انتقال داده است. سایر زندانی‌ها کسانی اند که در یک‌دهه‌ی گذشته از شرق میانه، آسیا و اروپا دست‌گیر شده و به زندان بگرام انتقال داده شده‌اند.
امین البرکی، شهروند یمنی است که در جریان یک سفر تجاری‌اش در تایلند، توسط یک مأمور آمریکایی توقیف شده و بعدا به افغانستان انتقال داده شده است. فدی المقاله زمانی که شاگرد مکتب بود، از خانه‌اش در یمن در سال 2004 ناپدید شد که بعدا سر از زندان بگرام در آورد.
نظر به معلوماتی که از سوی وزارت دفاع ایالات متحده منتشر شده است، این دو یمنی بعد از بررسی پرونده‌های شان توسط هیأت تعیین شده‌ی نظامی به منظور بررسی پرونده‌های زندانیان، تبرئه شدند؛ اما دولت آقای اوباما از برگرداندن این زندانیان به یمن به دلیل نگرانی در مورد این که مبادا تروریست‌های خطرناک بدون محاکمه‌ی جدی آزاد شوند، خود‌داری کرد.
خالد البرکی، برادر امین البرکی در جریان یک مصاحبه‌ی تیلفونی گفته است: «مطمئنا امین هیچ‌جرمی را انجام نداده است و هیچ‌دلیلی برای زندانی ساختن او وجود ندارد. آمریکایی‌ها به او اجازه نمی‌دهند که با اطفالش ملاقات کند و بهترین روزهای جوانی او را در زندان ضایع می‌کنند».
گراهام می‌گوید که ایالات متحده باید بر روی ضمانتی که دولت افغانستان برای باز نگه‌داشتن این زندان بعد از سال 2014 تأمین می‌کند، تمرکز کند. وی اضافه می‌کند: «بعد از سال 2014 مجاهدان افراطی وارد افغانستان خواهند شد و ما به یک سیستم کارا ضرورت داریم».