رادیوی عمومی ملی (ان‌پی‌آر) – ضیا حدید و خواجه غنی
مترجم: جلیل پژواک
حکومت افغانستان به‌منظور هموارکردن راه برای مذاکرات تاریخی صلح این کشور، دارد هزاران تن از زندانیان طالبان را مرحله به مرحله آزاد می‌کند. مردانی که به سازمان‌دهی یکی از مرگ‌بارترین حملات در نزدیک به دو دهه شورش در افغانستان متهم هستند، نیز در فهرست زندانیانی قرار دارند که از زندان‌های دولت افغانستان آزاد می‌شوند؛ عاملان انفجار موتربمبی که در سال 2017 در کابل 150 کشته برجا گذاشت.
صدیق صدیقی، سخن‌گوی رییس‌جمهور غنی میگوید: «ما می‌خواهیم به خشونت‌ها پایان دهیم. ما می‌خواهیم مطمئن شویم که طالبان فرصت کنونی برای صلح را می‌فهمند و آن‌را تحقق می‌بخشند.»
با این‌حال، تحلیل‌گران می‌گویند که حکومت افغانستان به‌رغم آزادکردن زندانیان طالب، مذاکرات را به تأخیر می‌اندازد تا نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده معلوم شود. «کیت کلارک» از شبکه تحلیل‌گران افغانستان مستقر در کابل میگوید: «به‌نظر می‌رسد که حکومت کابل منتظر ریاست‌جمهوری بایدن است.»
حکومت افغانستان با این کار خود مذاکرات صلح را در معرض فروپاشی قرار می‌دهد و امکان دارد مورد سرزنش حامی اصلی خود، یعنی ایالات متحده قرار بگیرد. این کار حکومت افغانستان همچنین ممکن است باعث خشم افغان‌هایی شود که آزادکردن زندانیان طالب را یک بهای سنگین می‌دانند.
اورزلا نعمت، رییس واحد تحقیق و ارزیابی افغانستان، اندیشکده‌ای مستقر در کابل، میگوید: «این یک فرصت بی‌نظیر است که در آن ممکن است به سطحی از افغانستان صلح‌آمیز و باثبات برسیم. ما نباید این فرصت را از دست دهیم.»
هدف از این گفت‌وگوها، پایان‌دادن به بیش از چهار دهه منازعه‌ی تقریبا مداوم، از جمله 19 سال شورش‌گری طالبان در افغانستان، از طریق مذاکره بر سر توافق‌نامه‌ی تشریک قدرت با طالبان است. اما تحلیل‌گران می‌گویند که مقامات افغانستان و مردم این کشور عمیقا نسبت به اهداف طالبان و اهداف دولت ترمپ بی‌اعتماد هستند.
برای درک دلیل این بی‌اعتمادی، برگردیم به حال و هوای سالن کنفرانس مجلل هتلی مرمرین و طلایی در دوحه‌ی قطر. هواداران طالبان در این هتل در تاریخ 29 فبروری 2020، درحالی‌که مذاکره‌کننده‌ی ارشدشان، ملا عبدالغنی برادر، داشت توافق‌نامه‌ی تاریخی را با فرستاده‌ی امریکا، زلمی خلیل‌زاد امضا می‌کرد، نعره‌ی «الله اکبر» سر دادند. طبق این توافق‌نامه اکثر نیروهای خارجی باید تا اپریل سال آینده از افغانستان خارج شوند. طالبان نیز وعده داده‌اند که به سربازان امریکایی و ناتو حمله نکنند و به شبه‌نظامیانی همچون اعضای القاعده، پناه ندهند.
کلارک میگوید: «روند صلح توسط واشنگتن و این خواسته که سربازان [امریکایی] از افغانستان خارج شوند، هدایت می‌شود.» او میگوید که مقامات افغان نگران این هستند که این خروج نشانه‌ای از رهاشدن افغانستان به حال خودش باشد.
تعداد سربازان امریکایی از هم‌اکنون از بیش از 14 هزار سرباز به بیش از 8 هزار سرباز کاهش یافته است و دولت ترمپ در نظر دارد این رقم را تا ماه نوامبر به 5 هزار سرباز کاهش دهد. سایر نیروهای ناتو نیز در حال خروج هستند.
توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان همچنین خواستار آزادی «تا 5 هزار» زندانی طالبان در بدل رهایی یک هزار نیروی امنیتی افغانستان از قید طالبان، به‌عنوان گامی برای اعتماد‌سازی به‌منظور ادامه‌ی مذاکرات بین نمایندگان دو طرف است.
«اندرو واتکینز»، تحلیل‌گر ارشد امور افغانستان در «گروه بین‌المللی بحران»، میگوید که حکومت افغانستان طرف این توافق نبود، اما پس از فشار ایالات متحده وعده داده که شرایط نابرابر این توافق‌نامه را بپذیرد. او میگوید که مقامات در کابل «واقعا انتخاب دیگری ندارند، جز انجام آنچه را که بسیاری از هواداران‌شان به‌عنوان تسلیم‌شدن آشکار به طالبان می‌پندارند.»
تبادل زندانیان و مذاکرات متعاقب آن قرار بود طی 10 روز پس از امضای توافق‌نامه دوحه آغاز شود. پنج ماه و نیم گذشته و حکومت افغانستان هنوز در حال آزادکردن آخرین گروه 400 نفری شورشیان طالب است.
واتکینز میگوید: «حکومت افغانستان از خود عجله‌ای برای آغاز مذاکرات [بین‌الافغانی] نشان نداده است، و مطمئنا نه در حدی که امریکایی‌ها امیدوار بودند.»
در واقع درحالی‌که ایالات متحده و طالبان در حال امضای توافق‌نامه‌ی خود در قطر بودند، رییس‌جمهور افغانستان با رقیب و معاون سابق خود، عبدالله عبدالله، بر سر نتایج انتخابات جنجالی ماه سپتامبر جنجال داشت. اختلافات آن‌ها در اوایل ماه مارچ پس از آن کم‌کم حل‌وفصل شد که «مایک پومپئو»، وزیر امور خارجه ایالات متحده هشدار داد که اگر دو نفر به توافق نرسند، یک میلیارد دالر از کمک‌های ایالات متحده به افغانستان را قطع خواهد کرد.
بی‌اعتمادی گسترده
تحلیل‌گران می‌گویند که حکومت افغانستان به اهدافی که طالبان در سر دارند، اعتماد ندارد، چون شبه‌نظامیان طالبان حملات خود را بر نیروهای افغان متوقف نکرده‌اند.
کلارک میگوید: «آیا آن‌ها در پی دست‌یابی به توافق سیاسی از طریق مذاکرات هستند، یا مذاکرات صرفا وسیله‌ای برای خارج‌کردن ارتش امریکا از میدان نبرد و آزادکردن تعداد زیادی از زندانیان این گروه، قبل از اعمال فشار نظامی بر کابل است؟»
اورزلا نعمت معتقد است که اعتماد به طالبان برای اکثر افغان‌ها یک کار دشوار است. او میگوید: «تنها چیزی که از نظر من در حال تغییر است، تغییر اندک رفتار آن‌ها [طالبان] در مکالمات‌شان با خارجی‌ها است.»
کلارک و واتکینز می‌گویند که مهم‌تر از همه، حکومت افغانستان مطمئن نیست که آیا حمایت دولت ترمپ را در جریان مذاکرات با خود خواهد داشت یا خیر. تحلیل‌گران می‌گویند که مقامات کابل برای رسیدن به توافق‌های سیاسی تا زمان خروج نیروهای خارجی در اپریل 2021، تحت فشار خواهند بود. مقامات نگران این هستند که مبادا در جریان مذاکرات با طالبان، آن‌ها برای حفظ دستاوردهای این کشور طی دو دهه گذشته، مانند قانون اساسی و پیشرفت‌های مرتبط به حقوق زنان، از ابزار فشار اندکی برخوردار باشند.
دو نفر نزدیک به مذاکره‌کنندگان حکومت نیز ماهیت آنچه را تحلیل‌گران می‌گویند، تأیید می‌کنند. آن‌ها به شرط ناشناس‌ماندن با «ان‌پی‌آر» صحبت کردند، زیرا نمی‌خواستند مقامات افغان و امریکایی را عصبانی کنند.
رییس‌جمهور افغانستان روز جمعه در مقاله‌ای برای روزنامه واشنگتن پست، نگرانی‌های خود را ابراز کرده و نوشته: «جامعه جهانی به‌عنوان تسهیل‌کنندگان و میانجی‌گران مذاکرات، نقش مهمی را ایفا خواهند کرد و اطمینان حاصل خواهند کرد که جریان مذاکرات ادامه یافته و زمین بازی برای طرف‌ها مساوی باشد. همچنین شرکای بین‌المللی ما باید برای ارزش‌ها و اصولی که روی آن در 20 سال گذشته سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، محکم ایستادگی کنند.»
اما چندین مقام دولت غنی این اتهام را که حکومت افغانستان مذاکرات را به تأخیر می‌اندازد، رد می‌کنند و می‌گویند که معتقدند ایالات متحده به حمایت از حکومت افغانستان در طول مذاکرات ادامه خواهد داد. آن‌ها خواستند که ناشناس بمانند زیرا اظهارنظر در مورد مذاکرات صلح در محدوده صلاحیت آن‌ها نیست.
انتظار خادم، از افراد نزدیک به تیم مذاکره‌کننده میگوید که هرگونه تأخیر عمدتا ناشی از مسأله تدارکات است. او ادعای طالبان را مبنی براین‌که یک هزار زندانی نیروهای امنیتی افغانستان را آزاد کرده‌اند ـ که از جمله شرایط توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان است ـ رد می‌کند. او میگوید: «ما توقع داریم که طرف طالبان نیز آزادی زندانیان را شروع کند. آزادکردن زندانیان باید متقابل باشد.»
خلیل‌زاد، نماینده ایالات متحده برای مصالحه افغانستان میگوید که افغان‌ها باید به امریکا اعتماد کنند. او اخیرا در توییتی نوشته: «همان‌طور که ما در 19 سال گذشته از مردم افغانستان حمایت کردیم، اکنون نیز از زن و مرد افغان برای رسیدن به صلح پایدار که آرزوی دیرینه‌ی آن‌هاست، حمایت می‌کنیم.»
خروج به سبک بایدن
با این‌حال یکی از منابع افغانِ نزدیک به تیم مذاکره‌کننده میگوید که در ریاست‌جمهوری بایدن «خروج [نیروهای امریکایی از افغانستان] مسئولانه و سازمان‌یافته خواهد بود. با یک توییت صبح‌گاهی به وقت واشنگتن دی‌سی اتفاق نخواهد افتاد.» او میگوید که مذاکره‌کنندگان افغانستان معتقدند که نامزد حزب دموکرات به مشوره مشاوران امنیتی خود گوش خواهد داد و تصامیم عجولانه نخواهد گرفت.
با این‌حال، واتکینز میگوید: «این‌که حکومت افغانستان امیدوار به یک تفاوت معنادار بین رییس‌جمهور ترمپ و تمایل بایدن برای خروج از افغانستان باشد، یک اشتباه بزرگ خواهد بود.»
در ماه فبروری، بایدن در مصاحبه‌ی خود با تلویزیون سی‌بی‌اس گفت که او با اعزام رقم بزرگی از سربازان امریکایی توسط دولت اوباما (که بایدن معاون وی بود) و دولت ترمپ مخالفت کرده بود و معتقد است که «حضور بسیار اندک ایالات متحده» با «چند هزار نفر» باید در افغانستان حفظ شود تا جلو استقرار داعش یا القاعده در خاک این کشور و حمله به ایالات متحده گرفته شود. بایدن گفت که اگر طالبان پس از خروج سربازان امریکایی کنترل افغانستان را دوباره به دست بگیرند، او «هیچ مسئولیتی» نخواهد داشت.
کلارک میگوید که خروج نیروهای خارجی از افغانستان بدون داشتن یک نقشه راه واضح برای حمایت از مذاکرات صلح این کشور، «برای دولت افغانستان فاجعه‌بار خواهد بود. تا جایی که من از صحبت با مقامات در واشنگتن دریافتم، هیچ طرح بدیلی برای افغانستان وجود ندارد. اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، چه اتفاق می‌افتد؟»