گفت‌وگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با سید عمر باهر، فعال مدنی
شماری از فعالان مدنی به این باورند که برخی مسائل اجتماعی در کشور که مخالف آموزه‌های دینی است، زیر عنوان ارزش در جامعه جواز دارد و چنین مسائلی در این شرایط که گفت‌وگوهای صلح در جریان است، ممکن است حساسیت‌هایی را برای تیم طالبان در مذاکرات ایجاد کند.
سید عمر باهر، از فعالان مدنی در بدخشان، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) میگوید موضوعاتی چون مشارکت سیاسی و اشتغال زنان از ارزش‌هایی است که در دین جواز دارد، اما بعضی فعالیت‌های دیگر که با استفاده از نام ارزش صورت می‌گیرد، ممکن است برای طالبان حساسیت‌برانگیز باشد: «محتوای بعضی برنامه‌های تلویزیونی، از جمله به نمایش‌گذاشتن تصاویر برهنه و کارهای دیگری که از نظر دینی ممنوع است و زیر پوشش ارزش‌ها و به‌نام جمهوری اسلامی انجام می‌شود برای طالبان حساسیت‌برانگیز است و بدون شک آنان این خلاف‌ورزی‌ها و کج‌روی‌ها را معیار قرار می‌دهند و با ذهنیت اشتباهی که از دعوای حقوق زنان افغانستان پیدا می‌کنند، به مخالفت با آن می‌پردازند.»
شبکه: به نظر شما تغییری در دیدگاه طالبان نسبت به زنان آمده است؟
باهر: این‌که طالبان آماده شدند در مذاکرات روبه‌روی زنان بنشینند و با آنان بحث کنند و این‌که با زنان خبرنگار مصاحبه کردند و با پوشش‌هایی که انتظارش را نداشتند روبه‌رو شدند، می‌تواند باعث تغییر دیدگاه آنان شود. وقتی گروهی که بیرون‌رفتن زنان از خانه در تفکر آنان جواز ندارد حاضر شده است با زنان دور یک میز بنشیند، به این معنی است که تغییرات اندکی در دیدگاه آنان آمده است.
شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا کنون در گفت‌وگوهای صلح گذشته است، چیست؟
باهر: من فکر می‌کنم اگر پای یک میانجی در میان نباشد، بحث خواسته‌ها، پیشنهادات و پیش‌شرط ها در گفت‌وگوها به درازا می‌کشد که منجر به زمان‌گیر شدن و بی‌نتیجه‌ماندن این روند خواهد شد. میانجی‌ها نقش عمده‌ای در حل منازعات دارند؛ بنابراین نیاز است که سازمان ملل متحد و کشورهای دخیل در این روند برای تعیین یک میانجی با هم توافق کنند.
شبکه: به نظر شما گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
باهر: گفت‌وگو یک اصل برای دست‌یابی به صلح است و طالبان نیز طرف درگیری استند که قوت نظامی دارند و مناطق زیادی در کشور زیر کنترل آنان است. اگر دو طرف گفت‌وگو از خود انعطاف نشان ندهند و به نتیجه نرسند، طبیعی است که طالبان مشکل ایجاد می‌کنند و این کار باعث تداوم جنگ می‌شود. بدون شک طالبان بعضی از دست‌آوردهای سال‌های اخیر شهروندان افغانستان را نمی‌پذیرند و آن را بخشی از فرهنگ و ارزش‌های وارداتی می‌دانند و بر پایه‌ی این مسائل گفت‌وگوها را به چالش می‌کشند، اما زمانی که افراد یا گروه‌های دیگری میانجی‌گری کنند دو طرف مذاکره کمی انعطاف نشان می‌دهند که باعث می‌شود هردو طرف به نتیجه برسند.
شبکه: برخی به این باورند که برای رسیدن به توافق صلح، باید محدودیت‌های احتمالی طالبان در مورد حقوق زنان را پذیرفت، نظر شما در این مورد چیست؟
باهر: دو طرف گفت‌وگو تا زمانی که از خود انعطاف نشان ندهند نتیجه‌ای به‌دست نخواهد آمد و برای این انعطاف تا اندازه‌ای از خودگذری هم باید وجود داشته باشد، اما اگر هردو طرف به شروط و ارزش‌های خود تأکید کنند به نتیجه نخواهند رسید؛ بر این اساس اگر حقوق و امتیازات زنان با مفهومی که از نظر علمای معتدل اسلامی صحیح است مورد بحث قرار بگیرد شاید تا اندازه‌ای بر طالبان تاثیر بگذارد و آن را بپذیرند. فکر می‌کنم مجاهدین هم زمانی که به قدرت رسیدند، کمتر از طالبان نبودند، اما به مرور زمان و با آشنا شدن با ارزش‌ها و معیارها در روش خود تغییراتی آوردند و امروز از حامیان دموکراسی در افغانستان استند. در دنیای امروزی طالبان هم نمی‌توانند به افکار متحجرانه‌ی خود دوام بدهند، بر آن تاکید کنند و با آن معیارها بر مردم حکومت کنند.
شبکه: نفس حضور زنان در مذاکرات چه تاثیری می‌تواند بر دیدگاه طالبان داشته باشد؟
باهر: طبیعی است که حضور آنان نسبت به عدم حضورشان بهتر است؛ موضوع حقوق زنان بسیار مهم است و زنان با حضور در چنین گفت‌وگویی می‌توانند خواسته‌ها، نیازها و حقوق خود را در آن‌جا به بحث بگیرند و در مورد آن‌چه طالبان نقض ارزش‌های اسلامی می‌دانند استدلال کنند. امیدوارم اعضای زن تیم مذاکره‌کننده بتوانند به شکل خوبی از زنان نمایندگی کنند و جرات تاکید به ارزش‌های‌شان را داشته باشند. یک تعداد از این نمایندگان زنان با جراتی‌اند که در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و حقوق بشری برای زنان فعالیت می‌کنند و نسبت به شماری از نمایندگان مرد توانایی استدلال بهتری دارند. اگر مذاکرات در این دور به نتیجه نرسد، ممکن است اعضای تیم نیز تا اندازه‌ای تغییر کنند و چهره‌های متفاوت با حرف‌ها و طرح‌های جدیدتری برای مذاکره با طالبان انتخاب شوند و ممکن است زنان نخبه‌ی دیگری هم در ترکیب تیم حضور پیدا کنند.
شبکه: به نظر شما مشارکت طالبان چه تاثیری بر فعالیت زنان و جوامع مدنی خواهد گذاشت؟
باهر: این به توانایی استدلال اعضای تیم مذاکره‌کننده و چگونگی توافقی که صورت می‌گیرد بستگی دارد. بدون شک طالبان با یک سری ارزش‌های جامعه‌ی افغانستان مخالف‌اند و در صورت مشارکت در قدرت ممکن است مانع آن شوند. من واقعا نگران مشارکت طالبان در حکومت استم، ما بسیاری از دست‌آوردهای بزرگ‌مان را با آمدن طالبان از دست خواهیم داد، اما در عین حال باور دارم که این وضعیت دوام نخواهد آورد؛ پیشرفت‌های زیادی در جهان روی داده است، فکر مردم افغانستان باز شده است و به فن‌آوری دسترسی دارند و دیگر حاکمیت بسیار مطلق و متحجرانه‌ی طالبان را نخواهند پذیرفت.
آقای باهر یک‌بار دیگر تاکید می‌کند که به نتیجه‌رسیدن گفت‌وگوهای صلح بدون حضور یک میانجی با مشکل روبه‌رو خواهد شد و جامعه‌ی جهانی و امریکا باید برای تعیین یک میانجی اقدام کنند.
نوت: این مصاحبه توسط شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر تهیه شده و امتیاز و مسئولیت آن به این شبکه برمی‌گردد.