په پنځمه هجري پېړۍ کې د سلجوقيانو د ځواکمنې امپراتورۍ عالم وزير خواجه نظام الملک طوسي د مدرسو د جوړولو نوښت وکړ چې په نظاميه مشهورې شوې.
په یوې بله بېلګه کې، د ۱۳۹۸ل کال د جوزا د ۱۹مې د ۷۲۸ شمېرې د حکم له مخې، د ۹۱ پالیسي له کوډه له دوه میلیون او ۶۸۰ زره افغانیو څخه زیاتې پیسې، د سوداګرۍ په چارو کې د ولسمشر د سلاکارانو د اضافي بستونو د اوو میاشتو معاشونو او امتیازاتو لپاره ځانګړي شوي دي. همدارنګه د ۱۳۹۸ل کال د جوزا په ۱۹مه ولسمشر د ۷۲۹ شمېرې حکم کې، د خپلو څلورو مشاورینو د دفتر ۱۵ اضافي بستونو معاشونو او امتیازاتو ته د ۹۱ پالیسي له کوډ څخه له اوو میلیونو او ۱۰۰ زره افغانیو زیاتې پیسې منظور کړي دي. د پلټنې عالي ادارې راپور کې روښانه شوې نه ده، چې دغه بستونه د ولسمشر کومو مشاوریتونو اړوند دي.
د ولسمشرۍ ماڼۍ د چارو اداره کې د ولسمشر د ۱۱۱ حکمونو باندې له یو میلیارد او ۱۳۱ میلیون ډېرې افغانۍ مصرف شوې دي. دغې ادارې د پالیسۍ ۹۱ کوډ له لارې له ملي بودجې څخه تر ټولو زیات لګښت کړی دی. د دې ادارې له خوا د میلیونیزو لګښتونو بېلګې په لاندې ډول دي.
په اسنادو کې ویل شوي، چې افکو ته ورکړل شوې ځمکه هیڅ مالي بقایه نه لري. عبدالحمید هلمندی وايي، هغه دوه کسان، چې وړیا ځمکه ورکړل شوې، د کندهار د پخواني والي زلمي ویسا ماشومان دي. دا وروسته له هغه ترسره شو، کله چې هغه په کندهار ولایت کې د محمود کرزي په وړاندې شکایت ثبت کړ.
مرستو ته نه لاسرسي د بې وزله او فقيرو کورنيو ترمنځ پراخه ناهيلي خپره کړې ده او د دې کورنيو ډېری يې د ژوندي پاتې کېدلو لپاره سخته لار لکه کډوالي انتخاب کړې ده.
روانپوهان وايي، چې کله افراد په ذهني توګه په عادي حالت او هغه وضعيت کې نه وي چې دوی يې تمه لري، نو د ځان وژنې انګېزه ورته پيدا کېږي.
د طالبانو تر کنټرول لاندې د احصایيې ادارې له شمېرو سره سم، د دې ډلې سرپرست حکومت د واک له نيولو وروسته بيا د سږکال تر غبرګولي مياشت پورې تر ۳۵۰ ميليارده افغانيو زيات عايدات ترلاسه کړي او تر ۲۶۱ ميليارده زياتې افغانۍ يې مصرف کړې دي.
دا راپور په طالبانو کې د واک د اصلي برخوالو تر منځ د قبيلوي اړيکو له اړخه د طالبانو له اوسنيو موجودو واقعيتونو څخه يو څرک دی.
افغانستان د اسیایي هيوادونو په منځ کې د ماشومانو او ميندو د «تر ټولو لوړې» کچې لرلو له وجې تر ټولو بدترين او په نړۍ کې د همدې کچې نهم هيواد دی.
عاصم اوسمهال اطلاعات روز ته وويل چې په ميدان وردک ولايت کې د کرونا له بوديجې حيف و ميل شوې پيسې له هغه زياتې دي، چې د بازرس ادارې په خپل رپوټ کې ويلي او د څارنوالي په څېړنه کې دي. هغه زياتوي چې په دې ولايت کې پېرل شوي نيمايي طبي وسايل دوهم لاس دي او تر اوسه يې له ځينو استفاده نه ده شوې.