مذاکرات قطر

حکومت وحدت ملی غنی و عبدالله (2014-2019) که به دنبال دولت کرزی روی‌کار آمد، بیش از آن‌ که حکومت وحدت ملی باشد، حکومت نفاق بوده است. حکومت وحدت ملی نتوانست پیشرفت چندانی در بهبود شرایط ملی برای صلح و ثبات حاصل کند. وضعیت امنیتی وخیم‌تر از گذشته شده است و ناکارایی و فساد اداری همچنان گسترده است. در مقابل طالبان و حامیان آن‌ها نسبت به گذشته قوی‌تر شده‌اند.

اگر مذاکرات بین‌الافغانی موفقیت‌آمیز باشد، ثبات در افغانستان امکان‌پذیر است و توافق بین امریکا و طالبان یک مقدمه‌ی ضروری برای آن خواهد بود. اگر مذاکرات بین‌الافغانی شکست بخورد، توافق اولیه امریکا و طالبان ممکن است هیچ شود. مهم‌ترین مرحله‌ی روند صلح افغانستان تازه آغاز شده است.

تحلیل‌گران می‌گویند که پاکستان نیز با کمک به طالبان برای به‌دست‌آوردن قدرت و جایگاه سیاسی کلان‌تر در کابل پس از خروج نیروهای خارجی، از این مذاکرات برای تأمین منافعش در افغانستان استفاده می‌کند. مدیحه افضل از «موسسه بروکینگز» و نویسنده کتاب «پاکستان تحت محاصره: افراط‌گرایی، جامعه و دولت» می‌گوید: «پاکستان از اهمیت استراتژیک خود به خوبی آگاه است.»

در دوره‌‌ی فعلی ریاست‌جمهوری ترمپ هرگونه خروج نیروهای امریکایی و متحدین چه به‌صورت تدریجی یا غیرتدریجی، باید براساس شرایط افغانستان باشد. در غیر این صورت پیامدهای آن فاجعه‌بار خواهد بود. خروج شتاب‌زده‌ی نیروها، به‌دلیل پیچیدگی روند صلح و اوضاع در افغانستان، منجر به فاجعه‌ا‌ی خواهد شد که شبیه آن را پس از خروج شوروی از این کشور و خروج ایالات متحده از ویتنام شاهد بودیم.

احتمال این‌که توافق صلح نتیجه‌ای بدتر از وضعیت موجود داشته باشد وجود دارد و آن یعنی بازگشت به جنگ داخلی تمام‌عیار که به اندازه‌ی جنگ با روس‌ها برای افغانستان تباهی آورد و چیزی است که اگر ما نیروهای‌مان را از افغانستان خارج کنیم می‌تواند در پی شکست در مذاکرات دامن‌گیر این کشور شود. اگر دولت ثباتش را از دست دهد، کسانی که خاطرات بدی از زندگی تحت سلطه‌ی طالبان دارند خواهند ایستاد و یک گروه ناراضی دربرگیرنده‌ی اقلیت‌های افغانستان، که باهم اکثریت افغانستان را تشکیل می‌دهند، شکل خواهد گرفت.

غیرپشتون‌ها که اکثریت افغانستان را تشکیل می‌دهند خواستار تمرکززدایی قدرت هستند. پشتون‌ها، که در رأس‌شان غنی قرار دارد خواهان چیزی جز تمرکز قدرت نیستند. و هرچند کشاندن پای طالبان به میدان سیاست به مثابه‌ی برداشتن محرک اصلی خشونت از میدان منازعه‌ی افغانستان خواهد بود، اما خود طالبان توازن قدرت را بیش‌تر از پیش به نفع و به سمت پشتون‌ها کج خواهد کرد؛ امری که جنگ قومی را جاگزین جنگ ایدیولوژیک امروز خواهد کرد.

برخلاف بیش‌تر گروه‌های تروریستی متمرکز بر افغانستان، شبکه‌ی حقانی در نیم قرن گذشته موفق شده است به‌عنوان سکان‌دار «جهاد بین‌المللی» ظاهر شود. دلیل آن تا حدودی این بوده که این گروه توانسته روابطش را با مجموعه‌ی متنوعی از حامیانِ به لحاظ سیاسی و ایدیولوژیک هم‌فکر، برقرار کند؛ اعضای ارشد القاعده، جنگ‌جویان خارجی داوطلب از سراسر جهان، جناح‌های طالبان پاکستان و افراط‌گرایان ثروتمند از کشورهای عربی خلیج فارس از جمله‌ی این حامیان هستند.

یک روند عجولانه و شتاب‌زده که باعث شود طالبان قدرت‌مند و ایالات متحده و حکومت افغانستان ضعیف به‌نظر رسند، خطر کلیدزدن زنجیره‌ای از حوادث را دارد که در آن امکان وجود داشته است حتا نیروهایی که اکنون از طالبان بیزارند، به سمت آن‌ها بروند. زیرا به‌نظر می‌رسد که طالبان «از مذاکرات» پیروز بیرون می‌آیند و این نیروها می‌دانند که قرارگرفتن در صف بازنده‌ها سودی ندارد.