گفت‌وگوی شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر با سیف‌الدین سائس، رییس مجتمع جامعه مدنی بدخشان
شماری از فعالان مدنی می‌گویند عدم پیشرفت در مذاکرات صلح و شدت‌یافتن جنگ و خشونت هم‌زمان با آغاز آن امیدواری‌ها نسبت به این گفت‌وگوها را کاهش داده است.
سیف‌الدین سائس، رییس مجتمع جامعه مدنی بدخشان، در گفت‌وگویی با شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید عدم پیشرفت در مذاکرات صلح و افزایش کشتار و خشونت، امید و انتظاری را که از این گفت‌وگوها داشته‌اند به ناامیدی تبدیل کرده است: «به‌نظر من لازم است که کشورهای حامی دولت افغانستان، به‌ویژه ملل متحد و همچنان کشورهای حامی طالبان به‌عنوان یک اهرم فشار طرف‌های مذاکره را ناگزیر به توافق بر سر آتش‌بس کنند، از آغاز گفت‌وگوهای صلح تا کنون خشونت و کشتار به اوج رسیده است که باعث افزایش دشمنی می‌شود، بحث بر سر صلح است و ایجاب می‌کرد که اول در مورد آتش‌بس توافق صورت بگیرد و پس از آن به طرف بحث‌هایی از جمله موضوعات مربوط به نظام بروند.»
شبکه: آیا صلح تنها با مفهوم قطع جنگ پذیرفتنی است؟
سیف‌الدین سائس: صلح نبود جنگ نیست، ما صلح و امنیتی را می‌خواهیم که در آن طیف‌های مختلف جامعه با هم‌دیگرپذیری حضور داشته باشند و تفاوت‌های آنان به‌عنوان یک واقعیت قطعی پذیرفته شود که در این صورت ما چالشی نخواهیم داشت. ما امنیتی را می‌خواهیم که مصونیت اجتماعی و شغلی و آزادی بیان در آن وجود داشته باشد.
شبکه: به‌نظر شما گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به‌ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
سیف‌الدین سائس: طالبان آزموده شده‌اند؛ آنان در نظام‌سازی ناکام بوده‌اند و در زمان حاکمیت‌شان حرمتی برای ارزش‌های انسانی قائل نبودند، به زنان که نیمی از پیکر جامعه را تشکیل می‌دهند در دوران حاکمیت آنان هیچ سهمی در حکومت داده نشده بود، اجازه‌ی کار و تحصیل و حتی حق انتخاب همسر را نداشتند. اگر دیدگاه طالبان هنوز مثل گذشته باشد، واضح است که یک گروه دهشت‌افگن و افراطی است که با تمام ارزش‌های انسانی بیگانه است و چنین گروهی به دشواری می‌تواند به صلح و ارزش‌های انسانی تن بدهد.
شبکه: به‌نظر شما تغییری در دیدگاه طالبان نسبت به زنان آمده است؟
سیف‌الدین سائس: اگر طالبان می‌خواستند گذشته‌ی خود را نکوهش کنند و با دیدگاه‌های جدیدی وارد گفت‌وگو شوند، حداقل به دو زن در ترکیب تیم مذاکره‌کننده‌ی خود سهم می‌دادند و ثابت می‌کردند که باورهای آنان و دیدگاه‌شان نسبت به زنان تغییر کرده است؛ بر این اساس من تغییری در دیدگاه طالبان نسبت به زنان نمی‌بینم.
شبکه: به باور شما تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت، به‌ویژه اعضای زن آن توانایی نمایندگی از زنان افغانستان را دارند؟
سیف‌الدین سائس: زنانی که عضو تیم مذاکره‌کننده‌ی دولت استند، افراد با شخصیت و دانایی‌اند، از جمله خانم کوفی و خانم گیلانی ظرفیت، توانایی و صلابت و قدرت بیان دارند. به‌نظر من مردانی که در این تیم استند نیز اشخاص با ظرفیتی استند، افرادی چون آقای منصور و محترم نادری کسانی‌اند که من به ظرفیت و قدرت مذاکره‌ی آنان باور دارم.
شبکه: چه موضوعاتی در رابطه با زنان باید در مذاکرات صلح مورد تاکید قرار بگیرد؟
سیف‌الدین سائس: هیچ‌کس جز خود زنان حق ندارد به نمایندگی از آنان صحبت کند، دید زنان نسبت به حکومت و حکومت‌داری فرق می‌کند، آنان باید خودشان برای سرنوشت خود تصمیم بگیرند. ما امروز زنان روشن‌فکر، نخبه، تحصیل‌کرده و سیاست‌مدار زیادی داریم که هر کدام یک قدرت و یک جریان‌اند و نمی‌توان آنان را در نظر نگرفت. زنان باید از آزادی و حضور در قدرت، اجتماع، ادارات دولتی و فعالیت‌های اقتصادی به‌عنوان خط سرخ‌شان دفاع کنند، تا زمانی که زنان در فعالیت‌های اقتصادی سهیم نباشند و در توسعه و رشد کشور سهم نگیرند، افغانستان به هیچ‌وجه به سوی رفاه و پیشرفت نخواهد رفت.
شبکه: به‌نظر شما اگر طالبان برای توافق صلح محدودیت‌هایی را در مورد حقوق زنان طرح کنند، باید پذیرفته شود؟
سیف‌الدین سائس: طرف‌های مذاکره باید هردو از خود انعطاف نشان بدهند، ولو به یک صلح موقتی هم برسیم نیاز به مقداری انعطاف است، مثلا این انعطاف در راستای تحصیلات زنان ممکن است به گونه‌ای صورت بگیرد که موقتا صنف‌های درسی دختران و پسران جدا شود، اما حقوقی از جمله حق تحصیل، کار و انتخاب همسر حقوق طبیعی زنان است و نباید از آنان گرفته شود.
شبکه: حضور طالبان در قدرت چه تاثیری بر فعالیت جوامع مدنی خواهد گذاشت؟
سیف‌الدین سائس: به‌نظر من با حضور طالبان در حکومت نه تنها فعالیت‌های مدنی در خطر خواهد بود، بلکه ارزش‌هایی چون نظام، قانون اساسی، ارزش‌های حقوق بشری، آزادی مطبوعات و آزادی زنان که در نوزده سال اخیر آفریده شده نیز با خطر مواجه می‌شوند، اما با این هم با توجه به وجود زنان نخبه، جوانان تحصیل‌کرده و تعداد انبوهی از مکاتب و دانشگاه‌ها در کشور، بعید می‌دانم که دیدگاه طالبان در جامعه پذیرفته شود.
آقای سائس به این باور است که جنگ و صلح در افغانستان هردو از بیرون تحمیل می‌شود و یکی از شروط تحقق صلح در کشور این است که کشورهای دخیل در قضیه‌ی افغانستان طرف‌دار صلح و امنیت در آن باشند.
نوت: این مصاحبه توسط شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر تهیه شده و امتیاز و مسئولیت آن به این شبکه برمی‌گردد.