شهروندان کابل اخیرا فورمی دریافت کرده‌اند و یا قرار است دریافت کنند که در قسمت بالایی آن نشان‌های وزارت داخله، شهرداری کابل و امنیت ملی به چشم می‌خورد. کمی پایین‌تر از نشان‌ها با خط درشت نوشته است: «فورم معلوماتی پاسپورت ساحوی». در این فورم از مالک منزل خواسته شده است که نام و مشخصات پرجزئیات خودش و تمامی مشخصات منزل و کوچه و منطقه‌اش را درج کند. این فورم‌ها در اکثر ناحیه‌ها توسط وکلای گذر توزیع شده است.
حدود دو هفته قبل امنیت ملی تمامی وکلای گذر ۲۲ ناحیه کابل را در خیمه لویه جرگه جمع و به آنان خریطه‌های حاوی هزار فورم پاسپورت ساحوی توزیع کرد. فورم‌ها به زبان‌های پشتو و فارسی تکثیر شده است.
پس از توزیع این فورم پیام‌هایی با این محتوا «خانه‌پوری دقیق فورم معلوماتی پاسپورت ساحوی اجباری میباشد.» هم از طریق شبکه‌های مخابراتی به شماره‌های شهروندان ارسال شده است.
این فورم در حالی به اکثر خانه‌ها رسیده که شهروندان آگاهی لازم را از آن ندارند. به‌نظر می‌رسد که شهروندان در برابر این فورم حساس شده‌اند و بخش کلانی از مردم از خانه‌پری آن خودداری می‌کنند.
ترس از چه؟
مصطفا «نام مستعار»، باشنده‌ی منطقه‌ی «بانگسیدار» در ناحیه ششم شهر کابل که نخواست نام اصلی‌اش در گزارش ذکر شود، یکی از کسانی است که این فورم را خانه‌پری نکرده است؛ زیرا به گفته‌ی خودش او به حکومت اعتماد ندارد و هراس دارد که مشخصات و هویتش در اختیار گروه‌های مسلح مخالف دولت قرار بگیرد: «وکیل صاحب فورم را آورد، فورم را گرفتم و انداختمش در یک گوشه. چرا که سر دولت اعتماد ندارم. نشود که همی مشخصات من در دست طالبان بیفتد.»
یعقوب علی، وکیل گذر منطقه‌ی «بانگسیدار» ناحیه ششم است. او حدود هزار کاپی فورم پاسپورت ساحوی را در گذرش توزیع کرده، اما تا حالا که بیش از یک هفته از توزیع آن می‌گذرد، تنها حدود ۱۰۰ فورم خانه‌پری شده و به او برگشته است. یعنی در این گذر ده درصد مردم به این خواست تمکین کرده و بقیه ۹۰ درصد به دلایل مختلف این فورم را خانه‌پری نکرده‌اند.
«یک عده که سرشان خلاص است (می‌فهمند که این فورم به چه منظور توزیع شده است) این فورم را پر کرده‌اند، ولی عده‌ای دیگر می‌ترسند. آنان می‌گویند که هویت ما محفوظ نیست. می‌گویند ما چه می‌فهمیم که این فورم به کجا می‌رود. مردم دل نمی‌توانند که آن را پر کنند، غیر من که وکیل گذر هستم و می‌فهمم که این فورم به چه منظور پر می‌شود.»
یعقوب‌علی می‌گوید ضمن اینکه این کار به بهبود امنیت منطقه و شهر کمک می‌کند، در مواقع اضطراری مثل حادثه ترافیکی و انفجار برای تثبیت هویت سریع شهروندان متضرر نیز کمک می‌کند: «مثلا من یک حادثه می‌کنم و خودم به هوش نیستم. یک زمانی من در شفاخانه هستم و به هوش می‌آیم. داکتر می‌پرسد در کجا سکونت داری. من مثلا می‌گویم که در ناحیه ششم. این فورم ساحوی چون در حوزه ساحوی و حوزه امنیت ملی ثبت می‌شود، داکتر به حوزه زنگ می‌زند و حوزه از آن‌سو می‌گوید که بلی همین شخص در فلانی ناحیه، در فلانی گذر سکونت دارد و این مشخصات من را به خانواده‌ام راپور می‌دهد. از سرگردانی بیشتر خانواده‌ام جلوگیری می‌شود. در این وطن همه روزه یک حادثه می‌شود، اما از روی همین فورم خانواده‌ام را پیدا می‌کنند و آنان را از سرگردانی نجات می‌دهند.»
برنامه‌ی پاسپورت ساحوی در شبکه‌های اجتماعی هم با واکنش‌های گسترده مواجه شده است. شماری از کاربران فیسبوک از استفاده‌ی سوء از این فورم ابراز نگرانی کرده‌اند. کاربری به‌نام عبدالبشیر حیدری در فیسبوکش نوشته است: «اکثر این برنامه تصمیم و پلان رهبری دولت و یا رهبری نهاد‌های امنیتی کشور است، فورم متذکره باید ضم یک یادداشت به امضا و مهر حوزه و ناحیه مربوطه به هر خانواده ارسال گردد و در یادداشت از حفظ محرمیت و معلومات شخصی خانواده‌ها تضمین گردد و در صورت بروز هر نوع حادثه برای باشندگان، حوزه و ناحیه مربوطه مسئول و جوابگو میباشد.»
در شماری از ناحیه‌های کابل حتا مردم پس از دریافت، این فورم را پاره کرده‌اند. ملک وزیر، وکیل یکی از گذر‌های ساحه پکتیاکوت ناحیه نهم شهر کابل در صحبت تلفنی با روزنامه اطلاعات روز گفت که ابتدا مردم فکر می‌کردند که این فورم برای توزیع کمک است، ولی بعدا که متوجه شدند خبری از کمک نیست، آن را پاره کردند: «از میان ۹۸۰ فورم نزدیک به ۵۰۰ فورم آن را توزیع کردم. هنوز شمار کمی از آن پر شده و برگشته است. اکثر مردم فورم را نمی‌گیرند و بعضی‌های که گرفتند هم آن را پاره کردند. وقتی پرسیدم چرا؟ گفتند فکر می‌کردیم که فورم برای کمک است. گفتند حالا که کمک نیست، ما هم این فورم را کار نداریم. و هنوز دیگر نمی‌دانم که چرا مردم آن را پر نمی‌کنند.»
چرا خودداری؟
آگاهان امور معتقدند مقاومت و خودداری شهروندان از ارائه اطلاعات شخصی‌شان به حکومت از آنجا ناشی می‌شود که شهروندان فکر می‌کنند میان آنان و حکومت فاصله‌ی عمیقی وجود دارد.
به اعتقاد جاوید کوهستانی، آگاه امور نظامی، مقاومت و امتناع شهروندان از خانه‌پری این فورم ریشه در بی‌اعتمادی شهروندان به حکومت دارد و از فاصله‌‌ای که بین دولت و ملت ایجاد شده، نشأت می‌گیرد: «در جایی که کد ۹۱ «چور» می‌شود و عده‌ای پشت دیوارهای سمنتی زندگی می‌کنند، بروز یک درز کلان میان دولت و ملت طبیعی است.»
آقای کوهستانی استدلال می‌کند که این بی‌اعتمادی باعث می‌شود شهروندان به کانال‌هایی که اطلاعات شخصی‌شان از آن رد می‌شود، شک کنند: «آنان نمی‌دانند که این اطلاعات از کدام کانال‌ها می‌گذرد و در نهایت به کجا می‌رود؛ اطلاعاتی که حتا تصویر شخص ضمیمه‌ی آن است.»
شکایت‌هایی از تطبیق این طرح به پارلمان هم رسیده است. زهره نوروزی، عضو کمیسیون امنیت داخلی مجلس نمایندگان در صحبت به روزنامه اطلاعات روز گفت که شماری از شهروندان کشور به این کمیسیون از اینکه این فورم مورد اعتماد نیست و ممکن اطلاعات شخصی‌شان در اختیار گروه‌های هراس‌افگن قرار بگیرد، ابراز نگرانی کرده‌اند.
این عضو مجلس نمایندگان هرچند با کلیت این طرح موافق است اما می‌گوید بهتر بود حکومت پیش از آغاز، در مورد این طرح اطلاع‌رسانی و تصویری واضحی از آن به شهروندان ارائه می‌کرد. به باور او یک بخش کلانی از این اما و اگرها از نبود اطلاعات کافی در مورد این طرح و هدف آن ناشی شده است: «وکلای گذر، نواحی و حوزه‌های مربوطه باید برای باشندگان مناطق مربوطه‌‌شان از این برنامه اطلاع‌رسانی دقیق کنند که نگرانی‌های شهروندان کاسته شود.»
«فورم‌ها را به افراد و ارگان‌های مورد اعتمادتان بسپارید»
معاونت اول ریاست‌جمهوری که مسئولیت برنامه‌ی میثاق امنیتی را به عهده دارد در پاسخ به نگرانی شهروندان می‌گوید که کارمندان دولت می‌توانند فورم‌ها را به شخص یا ارگانی بسپارند که مورد اعتمادشان است.
رضوان مراد، سخن‌گوی معاونت اول به اطلاعات روز گفت: «شهروندان عادی که نگران نیستند. هر کسی هم که کارمند دولت است می‌تواند این فورم را به مرجع و ارگانی که کار می‌کند بسپارد. هر اداره ضامن محرم‌نگهداشتن کارمندان خود است.»
او تأکید می‌کند که باید مشخص شود که کی‌ها در این شهر زندگی می‌کنند. بنابراین، طرح پاسپورت ساحوی به اجرا درآمد. به گفته‌ی او «دشمن» در شهر کابل رخنه کرده و با استفاده از خانه‌ها در مناطق مسکونی حملات خود را سازمان‌دهی می‌کنند: «حمله به دانشگاه کابل با استفاده از همین خلا انجام شد.»
او تصریح کرد که این برنامه صرفا برای تأمین امنیت شهر راه‌اندازی نشده است بلکه هدف‌های دیگر را نیز دنبال می‌کند. یکی از این هدف‌ها به گفته‌ی او تسهیل روند توزیع کمک‌های بشردوستانه در حالات اضطرار مثل شرایط پس از حادثات طبیعی و تطبیق واکسین کرونا است: «اطلاعات شهروندان در یک دیتابیش منظم دسته‌بندی می‌شود و در مواقعی مثل وقوع یک رویداد طبیعی، بسیار کمک می‌کند که به شهروندان رسیدگی شود.»
هرچند باشندگان پایتخت در جریان هفته‌ی گذشته پیام‌هایی مبنی خانه‌پری فورم، دریافت کردند، اما آقای مراد می‌گوید که هنوز زود است که اعلام کند، با افرادی که این فورم را خانه‌پری نکرده‌اند چه برخوردی می‌شود. به گفته‌ی آقای مراد، برنامه‌ی پاسپورت ساحوی ممکن در بازه‌ی زمانی یک سال تکمیل شود؛ تکمیل به این معنی که حکومت مطمئن شود که تمامی شهروندان کابل این فورم را خانه‌پوری کرده‌اند.
تثبیت خانه‌ها و مالکان آن جزئی از برنامه‌ی کلان میثاق امنیتی است که حدود چهار ماه قبل به‌منظور بهبود امنیت شهرها راه‌اندازی شد. حکومت در نظر دارد با این کار در شهرها تمامی خانه‌ها و مالکان آن را ثبت کند تا خلاهایی امنیتی که با استفاده از آن حملات تروریستی و جرایم سازمان‌یافته طرح و برنامه‌ریزی می‌شود، پر شود. تسهیل توزیع به موقع کمک‌ها و مشخص‌شدن مستحقین و همچنان تطبیق منظم واکسین کرونا از مزیت‌های دیگر تطبیق برنامه‌ی پاسپورت ساحوی عنوان شده است.