سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) گفته است که چهار دهه جنگ و فقر در افغانستان خسارات زیادی به سیستم آموزشی کشور وارد کرده است؛ به‌طوری که سبب محروم شدن میلیونها افغان به ویژه زنان و دختران از فرصت‌های یادگیری سواد شده است. یونسکو این موضوع را دو روز پیش در اعلامیه‌ای به مناسبت هشتم سپتامبر، روز جهانی سواد مطرح کرده است.
به گفته این سازمان تحولات سیاسی اخیر شرایط حضور زنان و دختران در کورس‌های سواد آموزی را دشوارتر خواهد کرد، اما با این هم این سازمان همچنان متعهد است تا برای توانمندسازی بیشتر زنان و دختران و امکان دسترسی برابر به سواد و تعلیمات را افزایش داده و ابزارهایی را برای بهبود زندگی آنها در اختیارشان قرار دهد. در پی تصرف کشور به دست طالبان و افزایش شمار بی‌جاشدگان این سازمان می‌گوید که ۴.۲ میلیون کودک که نیمی از آن دخترانند از تعلیم محروم شده‌اند.
یونسکو تأکید می‌کند از سال گذشته تا اکنون که درگیری‌ها به شدت افزایش یافته است زنان و دختران خشونت بیشتری را تحمل می‌کنند. این سازمان با اشاره به گسترش ناامنی‌ها در هفته‌های اخیر نیز گفته که یک فاجعه انسانی در حال وقوع است و ادامه این روند تلاش برای بهبود نرخ سواد در افغانستان را محدود خواهد کرد.
در اعلامیه این سازمان آمده است که در ده سال گذشته نرخ سواد در کشور از ۳۲ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۴۳ درصد در سال ۲۰۱۸ افزایش یافته است این رقم ۲۹.۸۱ درصد از زنان و ۴۸.۵۵ درصد مردان را شامل می‌شود.
با این که سال‌هاست این سازمان در راستای دسترسی مردم به آموزش کار و تلاش کرده است اما تأمین مالی مستمر را یکی از موانع مهم بر سر راه سواد آموزی عنوان می‌کند.
یونسکو سهم کم از بودجه‌ی سالیانه آموزش کشور که فقط دو درصد است را برای رسیدگی به نیازهای مرتبط به سوادآموزی و آموزش بزرگسالان کافی ندانسته و می‌گوید که سرمایه‌گذاری در سوادآموزی و آموزش بزرگسالان در زمان معین صورت نگرفته است که همین امر پیامدهای منفی بر تمامی جنبه‌های زندگی افغان‌ها داشته است.
این سازمان تأکید کرده است که سرمایه‌گذاری نکردن به موقع در سوادآموزی منجر به محرومیت جوانان و بزرگسالان کم سواد و کم مهارت از مشارکت سیاسی و اجتماعی گردیده است که در نهایت مانع توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و افزایش فقر می‌شود.
از سال ۲۰۰۸ بدینسو سازمان جهانی یونسکو در افغانستان با تقویت سیستم تعلیمی در بخش سواد و تعلیمات بزرگسالان کار کرده است. تهیه نصاب تعلیمی بزرگسالان، ارتقای ظرفیت معلمان و ایجاد دوره‌های سواد آموزی برای نزدیک به ۱.۲ میلیون جوان و بزرگسال از فعالیت‌های این سازمان در افغانستان درراستای آموزش بوده است.
در روز جهانی سواد این سازمان وعده می‌دهد که همه جوانان و بزرگسالان به ویژه زنان و دختران تا پایان سال ۲۰۳۰ به سواد و آموزش دسترسی پیدا کنند. این سازمان می‌گوید، یونسکو برای ارتقای سواد و پیشبرد آن در افغانستان به ویژه برای زنان و دختران در این دوره نامعلوم خواهد ایستاد.