پس از هشت ماه تعطیلی مکتب‌های دخترانه، طالبان گفته بودند که مکتب‌های دختران روزچهارشنبه (۳ حمل) بازگشایی می‌شود. اما در صبح روز بازگشایی، وزارت معارف طالبان اعلام کرد که مکاتب متوسطه و لیسه دختران تا امر ثانی بسته می‌ماند.
عزیزاحمد ریان، سخن‌گو و ریس نشرات این وزارت در مورد ادامه‌ی بسته‌بودن مکتب‌های دخترانه به رسانه‌ها گفت که هرگاه براساس شریعت، رسم و رواج و فرهنگ افغانی لباس مکتب طراحی شود، آنگاه براساس حکم رهبری طالبان مکاتب دخترانه باز خواهد شد.
اشک و ماتم
تصمیم طالبان مبنی بر مسدودماندن مکتب به‌روی دانش‌آموزان دختر بالاتر از صنف ششم، برای بسیاری از خانواده‌ها و دختران دانش‌آموز شوکه‌کننده بوده است.
بسیاری دانش‌آموزان که پس از هشت ماه روز چهار شنبه با خوشحالی به مکتب رفتند؛ اما ماتم‌زده به خانه‌های‌شان برگشتند.
رویا زاهد دانش‌آموز صنف دوازدهم یکی از مکتب‌های دخترانه‌ی کابل است. او که با خوشحالی به مکتب رفته و با گریه به خانه برگشته است، می‌گوید: «تمام زمستان با این خوشحالی سر شد که بعد از نوروز مکتب‌های ما شروع می‌شود. من و همه دانش‌آموزانی را که می‌شناسم خیلی خوشحال بودیم و صبح با شور و شوق زیاد مکتب رفتیم، اما وقتی در صحن مکتب جمع شدیم تا سخنرانی مدیر مکتب را بشنویم، مدیر مکتب آمد و گفت، شاگردان صنف هفتم تا دوازدهم تا اطلاع ثانوی به مکتب نیایند.»
رویا در ادامه می‌گوید که با شنیدن این خبر تمام دانش‌آموزان شوکه و ناراحت شده‌اند: «یک شمار شاگردان با چشمان اشک‌بار مکتب را ترک کرده‌اند، اما شماری دلیل بازنشدن مکتب را جویا شدند و اعتراض کردند.»
در همین حال ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که دختران دانش‌آموز را در مقابل یک مکتب نشان می‌دهند. در این ویدیو دختران دانش‌آموز با گریه و خشم می‌گویند: «تعلیم حق ماست.»
افزون به این ویدیو، تصاویر و ویدیو‌های متعددی از دانش‌آموزان دختر در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است که نشان می‌دهند دانش‌آموزان دختر با گریه به خانه‌های‌شان بازگشته‌اند.
سلیم دستگیری یکی از شهروندان نیز در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «تمام عمر به‌خاطر آسایش، آرامی و تعلیم و تربیه اولاد وطن مبارزه کردم، ولی امروز اشک دخترم که متعلم صنف هفتم است، سخت شرمنده‌ام ساخت.»
عکس: شبکه‌های اجتماعی
یکی از آموزگاران مکتب دخترانه نیز در فیسبوکش نوشته است که با دنیای از امید و انگیزه مکتب رفته و با دنیای از اندوه و غم به خانه برگشته است: «در صنف درسی از امید و انگیزه می‌گفتم که دانش‌آموزی گفت. لطفا استاد سخنی بگو که آرام‌کننده باشد. من به همه‌ی حرف‌ها بی‌اعتماد شده‌ام.»
اهرم فشار و سوءاستفاده
تصمیم طالبان مبنی به مسدود ماندن مکتب‌های دخترانه با واکنش گستردهی داخلی و خارجی روبه‌رو شده است.
مولوی حبیب‌الله حسام، رییس مجمع علما محرومیت دانش‌آموزان دختر از ادامه‌ی روند آموزشی را دشمنی با علم توصیف کرده و در تویتی نوشته است: «دشمنی با علم از جهل سرچشمه می‌گیرد. تعدی آشکار به حقوق طبیعی و شرعی دختران از مظاهر جاهلیت است.»
سید باقر محسنی، آگاه مسائل سیاسی که چندی قبل به‌دلیل انتقادهای تُندش علیه گروه طالبان، برای چند روز باز داشت شده بود، در واکنش به این ممنوعیت آموزشی دختران در شبکه‌ی اجتماعی فیسبوکس نوشته است: «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَهٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَه (تحصيلِ دانش بر هر مرد و زن مسلمانى واجب است) تعطیلی یک واجب، بلکه بسیار بسیار واجب، جز اینکه یک سلیقه باشد، دیگر دلیل و توجیه شرعی ندارد. برای اجرای یک وجوب فرعی، واجب عینی را نادیده‌گرفتن، کار ناصواب است.»
افزون به این، دیگر کاربران رسانه‌های اجتماعی در اعتراض به تصمیم طالبان گفته‌اند که طالبان اراده‌ای به بازگشایی مکتب‌های دخترانه ندارند و با سرنوشت میلیون‌ها دختر دانش‌آموز بازی می‌کنند.
شماری نیز ادامه‌ی ممنوعیت آموزشی دختران را گروگان‌گیری از دانش‌آموزان دختر از سوی طالبان دانسته، نوشته‌اند که گروه طالبان با این کار می‌خواهند بالای سازمان ملل متحد و کشورها فشار وارد کنند تا این گروه را به رسمیت بشناسند.
عکس از رسانه‌های اجتماعی
زرقا یفتلی فعال حقوق زن می‌گوید که ممانعت دختران از رفتن به مکاتب توسط گروه طالبان، نشان می‌دهد که این گروه، هیچ تعهدی به رعایت حقوق اساسی زنان و شهروندان افغانستان ندارد.
او تأکید می‌کند که ممانعت آموزش دختران، یک جنایت آشکار و نقض صریح حقوق بشر است: «دنیا باید سکوتش را در برابر این ظلم آشکار و نقض صریح حقوق میلیون‌ها دانش‌آموز دختر افغانستان توسط طالبان، بشکند.»
او تاکید کرده است که طالبان از سکوت جهان سوءاستفاده کرده و هر روز ظلم و جنایت خود را بر مردم افغانستان، بیشتر ساخته و مانع دست‌رسی میلیون‌ها زن و دختر به حق آموزش و کار شده است که به شدت مایه‌ی نگرانی است.
این اقدام جنجالی درحالی که هیچ دولتی، تا کنون طالبان را به رسمیت نشناخته است و ادامه‌ی مسدودماندن مکاتب به‌روی دختران با محکومیت گسترده در سطح ملی وبین‌المللی روبه‌رو شده است. بسیاری این اقدام را محکوم کرده‌اند.
همزمان با این، شماری از افراد طالبان نیز در تأیید این موضوع در رسانه‌های اجتماعی نوشته‌اند که تا زمانی به رسمیت‌نشناختن طالبان، مکاتب دختران باید مسدود بمانند.
داوودخان مایار تویت کرده است: «تا زمانی که کشورهای امریکایی و اروپایی به تعهدات‌شان عمل نکنند، مکتب‌های دخترانه باید بند بماند.»
واکنش
در همین حال، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) از این تصمیم طالبان ابراز تأسف کرده است. سازمان عفو بین‌الملل نیز در واکنش به آن گفته است از این تصمیم طالبان «عمیقا نگران است».
یوناما همچنین گفته است که این تصمیم اعتماد را از بین‌می‌برد. دیبورا لاینز، رییس این دفتر، از رهبری طالبان طی یک نامه خواسته است تا دست‌رسی همه‌ی دختران و پسران به آموزش را تضمین کنند.
رییس یوناما تأکید کرده است که آموزش یک حق اساسی بشر است. به‌گفته‌ی او، آموزش برای خروج افغانستان از بحران اقتصادی و ایجاد یک بافت اجتماعی قوی، نیز ضروری است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با انتشار اعلامیه‌ای نسبت به تصمیم مسدودماندن مکاتب برای دختران بالاتر از صنف ششم واکنش نشان داده است.
گوترش در این اعلامیه گفته است: «من عمیقاً از اعلام مقامات طالبان در افغانستان مبنی بر تعلیق تحصیل دختران از صنف ششم تا اطلاع ثانوی، متأسفم.»
دبیرکل سازمان ملل متحد نوشته است: «ناکامی مقامات باالفعل در بازگشایی مکاتب برای دختران بالای صنف ششم، علی‌رغم تعهدات مکرر، یک ناامیدی عمیق و برای افغانستان مضر است.»
به‌گفته‌ی او، محرومیت از تحصیل نه تنها حقوق برابر زنان و دختران در تحصیل را نقض می‌کند، بلکه آینده‌ی کشور را نیز با توجه به کمک‌های عظیم زنان و دختران افغانستان به خطر می‌اندازد.
توماس وِست، نماینده ویژه‌ی امریکا در امور افغانستان ادامه‌ی مسدودماندن مکتب‌ها به‌روی دانش‌آموزان را خیانت به مردم افغانستان و جامعه جهانی خوانده است.
وِست، در رشته‌تویتی نوشته است که او با میلیون‌ها خانواده می‌پیوندد تا شوک و ناامیدی عمیق خود را از تصمیم طالبان ابراز کند: «تعلیم و تربیه حق اساسی همه انسان‌ها است و برای رشد و ثبات اقتصادی افغانستان ضروری است. این خیانت به تعهدات عمومی به مردم افغانستان و جامعه جهانی است.»
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه‌ی امریکا نیز با نشر اعلامیه‌ای نسبت به تصمیم طالبان برای بستن مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم هشدار داده است.
بلینکن در این اعلامیه گفته است که اگر تصمیم طالبان در مورد بستن مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم لغو نشود، به مردم افغانستان، چشم‌انداز رشد اقتصادی کشور و آرزوی طالبان برای بهبود روابط با جامعه بین‌المللی به شدت آسیب می‌زند.
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل یا یونیسف نیز ادامه‌ی مسدود ماندن مکتب‌ها به‌روی دختران را شکست بزرگ دانسته و خواستار برگشت بدون قید و شرط دختران دانش‌آموز به مکتب‌ها شده است.
کاترین راسل، مدیر اجرایی یونیسف گفته است که تصمیم طالبان برای به «تأخیرانداختن» بازگشت دختران بالاتر از صنف ششم به مکتب، یک «شکست بزرگ برای دختران و آینده‌ی آنها است».
رینا امیری، فرستاده ویژه امریکا برای حقوق بشر و امور زنان افغانستان نیز گفته است: «ناکامی طالبان در بازگشایی مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم در سراسر کشور، نه تنها اعتماد به تعهدات طالبان را تضعیف می‌کند، بلکه امید خانواده‌ها را نسبت به آینده‌ی بهتر دختران‌شان از بین می‌برد.»
در همین حال، الحنفی وردک یک عضو طالبان واکنش جهانی به‌خاطر مسدودماندن مکاتب دخترانه را پیش از وقت خوانده و نوشته است که در گام نخست، جهان باید روابط خود با طالبان را عادی و رسمی کند و سپس نگرانی‌های خود را برای بحث با طالبان در میان بگذارد.
ملا عبدالسلام ضعیف، دیپلمات پیشین طالبان در پاکستان اما ایجاد یک تیم ۵۰ نفری متشکل از علمای دین را پیشنهاد کرده است تا این تیم در مورد کار، تعلیم، تجارت و فعالیت‌های اجتماعی زنان مطابق شریعت، تحقیق کند. به‌گفته‌ی او، با این اقدام هم حقوق و حدود زنان در چوکات شریعت مشخص می‌شود و هم برای آنان [زنان] در دایره‌ی شریعت، طرزالعمل تهیه می‌شود.
وزارت امور خارجه‌ی قطر که روابط نزدیک با طالبان دارد، نیز از تصمیم مسدودماندن مکاتب به‌روی دختران ابراز «ناامیدی و نگرانی» کرده است. این وزارت در اعلامیه‌ای تأکید کرده است که این اقدامات تأثیرات منفی بر حقوق بشر، تحولات و اقتصاد افغانستان خواهد داشت.
وزارت خارجه‌ی ترکیه نیز درباره‌ی تصمیم طالبان مبنی بر ادامه‌ی تعطیلی مکاتب دخترانه، ابراز تأسف کرده است.
عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه در حکومت پیشین و حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین خواستار بازگشایی مکاتب به‌روی دختران شده‌اند.
عبدالله در پیامی گفته است که دست‌رسی به تعلیم و تربیه از حقوق اساسی اسلامی و مدنی شهروندان کشور است. او گفته است که دروازههای مکاتب باید به‌روی دختران و پسران افغانستان برای ادامه‌ی درس و تحصیل باز باشد. عبدالله گفته است که بسته‌شدن مکاتب به‌روی دختران در آغاز سال تعلیمی خلاف توقع و انتظارات مردم افغانستان است.
حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین نیز از تعطیلی دروس مکاتب متوسطه و لیسه دختران ابراز تأسف کرده است. رییس جمهور پیشین از طالبان خواسته است که برای آبادی افغانستان، به‌دختران اجازه آموزش دهند. او تأکید کرده است که طالبان مکاتب دخترانه را فورا بازگشایی کنند.
رنگین دادفر اسپنتا، مشاور امنیت ملی پیشین افغانستان در تویتی نوشته است: «بستن دروازههای مکاتب به‌روی دختران بازتاب حقیقی افکار طالبان است. طالبان همین اند که هستند. فقط ساده‌انگاران و آنانی که به دلایل ایدیولوژیک، و تباری نمی‌توانند خود را از این حلقه‌ی ارتجاعی نجات دهند، می‌توانند از طالبان انتظار تحصیل و حقوق برابر برای دختران افغانستان داشته باشند.
پیامد ادامه‌ی بازماندن دختران از مکتب
این واکنش‌ها درحالی است که طالبان با تسلط بر افغانستان، در اولین اقدام مکتب‌های دخترانه را بسته کردند. از بسته بودن مکاتب به‌روی دختران ۱۸۷ روز می‌گذرد و نگران‌های زیادی را از آن زمان تا کنون در پی داشته است.
نگرانی و ترس از اینکه طالبان اشتباه دوره‌ی اول‌شان در قبال زنان را عملی کنند و مانع تحصیل و پیشرفت میلیون‌ها دختر در افغانستان شوند.
ترس از برگشت به گذشته سبب شده است که علی‌رغم سرکوب شدید اعتراضات، شماری از زنان بار دیگر به بسته‌ماندن مکاتب دختران بالاتر از صنف ششم در افغانستان، دست به اعتراض بزنند.
زنان معترض می‌گویند که «حجاب» برای طالبان یک بهانه است.
این زنان معترض، چهارشنبه (۳ حمل) با برگزاری گردهمایی اعتراضی در داخل یک خانه در یکی از ولایت‌های شمالی افغانستان، خواستار بازگشایی مکاتب به‌روی دختران بالاتر از صنف ششم شدند.
این زنان با سردادن شعارهای «نان، کار،آموزش و حجاب بهانه است، زن‌ستیزی برنامه است»، خواستار بازگشایی مکاتب به‌روی دختران شدند.
نویده خراسانی، از زنان معترض و از سازمان‌دهندگان این برنامه‌ی اعتراضی گفت: «تیم اتحاد و همبسته‌گی زنان افغانستان در رابطه به بستن درب مکاتب به‌روی دانش‌آموزان دختر دست به اعتراض زده و خواهان بازشدن مکاتب به‌روی دختران دانش‌آموز هستند.»
این زن معترض افزود که اگر مکاتب به‌روی دختران باز نشود، زنان بار دیگر دست به اعتراضات گستردهی خیابانی خواهند زد.
وحید عمر از چهره‌های نزدیک به اشرف غنی، رییس‌جمهور فراری کشور نیز می‌گوید که سکوت و توجیه تصمیم مبنی به مسدودماندن مکاتب دخترانه در افغانستان جنایت است: «در مقابل مسدودماندن مکاتب دختران باید صدای مشترک بلند شود. در سال‌های نود میلادی دختران نسل ما نزدیک به ده سال از حق تعلیم بازماندند. تکرار آن جنایت فاجعه‌ای در حد نسل‌کُشی است و خاموشی در مقابل این تصمیم ظالمانه جرم و توجیه آن جنایت است.»
طالبان در دهه‌ی هفتاد خورشیدی در افغانستان حاکم شدند و به دختران اجازه‌ی آموزش و به زنان اجازه‌ی کار را ندادند.
کارشناسان نیز می‌گویند که ادامه‌ی تحقیر، محرومیت و هتک حرمت شهروندان از سوی طالبان، پایه‌های حکومت نو تأسیس این گروه را نابود می‌کند. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه‌ی این وضع، در نهایت سبب لبریزشدن صبر مردم در مقابل این گروه شده، قیام‌‌های عمومی را در پی خواهد داشت.