اتحادیه سازمان‌های حقوق‌بشری می‌گویند که پناهندگان افغان در کشورهای ایران، پاکستان، ازبیکستان، تاجیکستان، مالزیا و ترکیه از حقوق خود براساس قوانین بین‌المللی برخوردار نیستند.
اعضای این اتحادیه امروز (دوشنبه، ۳۰ جوزا) به‌مناسبت روز جهانی پناهندگان در اعلامیه‌ای خواستار پایان نقض حقوق پناهندگان افغان شده‌اند.
بیستم جون مصادف با روز جهانی پناهندگان است.
سازمان‌های حقوق‌بشری که شامل دیدبان حقوق بشر و سازمان عفو بین‌الملل است، گفته‌اند که امروز بیش از شش میلیون افغان به دلیل درگیری، خشونت و فقر از خانه‌ها و کشورشان رانده شده‌اند. از این تعداد، ۳.۵ میلیون آواره در داخل افغانستان هستند و ۲.۶ میلیون نفر در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند.
به گفته‌ی اتحادیه سازمان‌های حقوق‌بشری، آمار پناه‌جویان با به‌دست‌گرفتن قدرت در افغانستان توسط طالبان و بحران بشری در این کشور، تشدید شده است. به گفته‌ی این نهادها، تأثیر وضعیت افغانستان برای زنان و کودکان مخرب بوده است که ۸۰ درصد از افغان‌های تازه‌آواره‌شده را تشکیل می‌دهند.
این سازمان‌ها در ادامه افزوده‌اند که حقوق پناهندگان، حقوق اساسی بشر است که کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان و پروتکل ۱۹۶۷ از آن حمایت می‌کند.
اتحادیه سازمان‌های حقوق بشری، حق عدم اخراج جز تحت شرایط مشخص، حق برائت از مجازات برای ورود غیرقانونی، حقوق کار، مسکن، تحصیل، آزادی مذهب، دسترسی به دادگاه، آزادی رفت‌وآمد و دریافت اسناد هویتی و سفر را از حقوق اساسی پناهندگان گفته‌اند.
در اعلامیه نهادهای حقوق‌بشری آمده است: «متأسفانه بسیاری از پناهندگان افغان از جمله در ایران، پاکستان، ازبیکستان، تاجیکستان، مالزیا و ترکیه از حقوق خود براساس قوانین بین‌المللی برخوردار نیستند. آن‌ها هم‌چنان با وحشی‌گری، خشونت، بدرفتاری و برگشت‌دادن روبه‌رو هستند. آن‌ها با تبعیض روبه‌رو هستند و برای دسترسی به خدمات اولیه، تحصیل، کار، هویت و مدارک مسافرتی مبارزه می‌کنند».
این نهادها گفته‌اند که آن‌ها از افزایش خشونت و نقض جدی حقوق بشر علیه پناه‌جویان افغان وحشت دارند.
اتحادیه سازمان‌های حقوق‌بشری تأکید کرده‌اند که کشورها باید به تعهدات خود پایبند باشند و به حقوق اساسی بشر از جمله حق زندگی و حق پناهندگی احترام بگذارند.
این اتحادیه از کشورها خواسته‌اند که کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان و پروتکل ۱۹۶۷ آن را تصویب کنند. هم‌چنین اقدامات لازم را برای تضمین عبور امن از افغانستان برای کسانی که در معرض خطر هستند، اتخاذ کنند: «این اقدامات شامل حصول اطمینان از بازماندن گذرگاه‌های مرزی، تسریع در صدور ویزا، ارایه پشتیبانی برای تخلیه و پشتیبانی جابه‌جایی و اسکان مجدد است».
سازمان‌های حقوق‌بشری از کشورها درخواست کرده که اخراج اجباری پناه‌جویان افغانستان را متوقف کنند و این روند تا تثبیت وضعیت از جمله تأمین امنیت در این کشور تعلیق باشد.
نهادهای حقوق‌بشری از کشورها خواسته‌اند که به همه‌ی پناه‌جویان افغان اجازه‌ی دسترسی به یک سیستم شفاف و کارآمد پناهندگی دهند و به افرادی در معرض خطر از جمله مدافعان حقوق بشر، روزنامه‌نگاران و فعالان زن، از طریق کانال‌های دیپلماتیک و سیاسی اقدامات حفاظتی ویژه ارایه دهند.