چرمدوزی ریشه در تاریخ و فرهنگ هرات دارد. روزگاری این صنعت کسبه‌کاران زیادی داشت، اما اکنون صنعت چرمدوزی یا پوستین‌دوزی در هرات با رکود مواجه شده است.
با تسلط طالبان نه تنها صنعت چرمدوزی بلکه ده‌ها هنر و صنعت دیگر این شهر که پیشینه‌ی تاریخی زیادی دارند نیز وضعیت خوبی ندارند.
نام هرات با صنایع مختلف دستی گره خورده است. یکی از این صنایع چرمدوزی است که از پوست حیوانات انواع بالاپوش، واسکت، کرتی، چپن، کلاه، دستکول، جوراب و… ساخته می‌شود. در گذشته علاقه‌مندان خارجی این صنعت بیشتر بود و در داخل و خارج از کشور به فروش می‌رسید، ولی اکنون میزان فروش آن کاهش یافته است.
این صنعت همچنان چرخه‌ی اقتصادی ده‌ها خانواده را می‌چرخاند. اکنون اما یک مرد کهن‌سال به تنهایی در شهر هرات چرمدوزی می‌کند.
غلام‌حیدر اکرمی، دست‌کم ۹۲ سال است که روی چرم‌ها سوزنک می‌زند. به‌گفته‌ی خودش، تا روزی که خودش در حیات است، تلاش خواهد کرد که این صنعت قدیمی در شهر هرات از بین نرود. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که از ده‌سالگی به این صنعت روی آورده و آن را از نیاکانش به ارث برده است.
غلام‌حیدر را در نخستین لحظات مصاحبه‌ام، مردی خوش‌خلق و خوش‌اختلاط یافتم. هرچند سن‌وسال زیادی ازش گذشته، اما همچنان خوش‌طبع و جوان‌طبیعت است. با ۱۰۲ سال عمر، او را هم در گفتار و هم در توانایی کار فیزیکی انسان متفاوت یافتم.
این مرد کهن‌سال چرم‌دوز در هرات می‌گوید که هر نوع سفارشی که مشتریانش داشته باشند توانایی تولید آن را از پوست حیوانات دارد. او می‌افزاید که از پوست حیوانات مختلف وسایلی چون کلاه، واسکت، دستکش، بالاپوش، پاپوش، دستمال گردن و دستکول تولید می‌کند.
از غلام‌حیدر درباره‌ی پیشینه‌ی کاری و فرازونشیب‌های این صنعت در هرات پرسیدم؛ او در پاسخ گفت: «من ده‌ساله بودم که به این کسب روی آوردم. این کسب پدر و پدرکلان ما است. بچه بودم که پدر و برادر خدا بیامرزم من را به این کسب آوردند؛ تا اکنون که ۱۰۲ سال سن دارم، کار می‌کنم.» او می‌گوید که از این مدت ۹۲ سال می‌گذرد. با آن‌که فرازونشیب‌های فراوانی سپری نموده ولی هیچ گاهی این کسب‌وکارش را ترک نکرده است.
غلام‌حیدر می‌گوید که با تحولات سیاسی کاروبارش بازار گذشته را ندارد. او می‌گوید: «به شما بهتر معلوم است؛ به هر مملکتی که تحولات بیاید، چند وقتی مشکلات هم دارد. بی‌سودایی و بی‌پولی است. کسی که چهار قرانی داشت از مملکت رفت. چهار غریب و مستعضفی که مانده چه می‌خواهد بخرد. بیشترین خریداران اجناس تولیدی ما خارجی‌ها بودند که حالا نیستند.»
به‌گفته‌ی این پشکسوت صنعت چرمدوزی در هرات، در حال حاضر اکثر متشبثین این صنعت از کاهش کاروبارشان شکایت دارند و می‌گویند که با کاهش تعداد گردشگران، فروشات آنان بسیار کم شده است.
او در کنار تحولات سیاسی و کاهش شمار گردشگران در کشور، افزایش قیمت پوست را در بازار نیز از دیگر عوامل رکود این صنعت می‌داند که باعث بلند رفتن قیمت اجناس تولیدی شده و در شرایط کنونی مردم توان خرید کم‌تری دارند.
غلام‌حیدر اکرمی، از حکومت طالبان می‌خواهد که برای محصولات آنان بازاریابی کند تا کاروبار پوستین‌دوزی در کشور با رکود مواجه نگردد.
چرمدوزی و زمینه‌ی اشتغال
غلام‌حیدر می‌گوید تا قبل از تحولات سیاسی حدود ۵۰ شاگرد داشت که با رکود کاروبار شمار آنان را به ۱۰ تن کاهش داده است. به‌گفته‌ی او، این تعداد شاگرد خانواده‌های‌شان را از همین درک تأمین معیشت می‌کردند. او می‌افزاید سفارشات مشتریان را تحویل شاگردان می‌دهد و آنان در خانه‌های‌شان آن را تهیه و بعد مزد شان را دریافت می‌کنند.
خانم عسکری، یکی از شاگردان غلام‌حیدر است. او به روزنامه اطلاعات روز می‌گوید که از سه سال به این‌سو برای یادگرفتن این صنعت تلاش می‌کند و اکنون به‌گونه‌ی کامل این حرفه را آموخته است. خانم عسکری نیز از کم‌رنگ بودن بازار فروشات این صنعت نسبت به گذشته شکایت دارد و می‌گوید سال‌های قبل پول بیشتری را کمایی می‌کرد.
او به روزنامه اطلاعات روز گفت: «کار استاد ما [غلام‌حیدر] خیلی خوب است. با شاگردان و مشتریانش بسیار رفتار نیک دارد. من تمام مصارف زندگی خود را از همین درک بدست می‌آورم. مرد کارگر ندارم. یک فرزندم شهید شده و دیگری‌اش هم در راه رفتن به ایران فلج شده و در خانه افتاده است.»
به‌گفته‌ی او، در گذشته ماهیانه ده هزار افغانی عاید داشت، اما اکنون ماهِ هفت تا هشت هزار عاید دارد. خانم عسکری نیز از حکومت طالبان می‌خواهد که پوستین‌دوزان را مورد حمایت قرار دهد تا فروشات شان بیشتر و این صنعت از حالت رکود خارج شود.
با این حال فرهنگیان هرات می‌گویند صنعت چرمدوزی که اکنون با روزهای سختی روبه‌رو است، در گذشته کسبه‌کاران و خریداران بی‌شماری داشته است.
محمدصدیق میر، از فرهنگیان هرات و عضو انجمن میراث‌های فرهنگی این ولایت می‌افزاید در سابق ده‌ها نفر در این ولایت مصروف این صنعت بودند؛ اما رفته رفته و با بدتر شدن اوضاع کاری، ترک پیشه کردند. آقای میر نیز خریداران عمده‌ی صنایع تولیدی چرم‌دوزان هراتی را گردشگران خارجی عنوان می‌کند.
به‌باور او، افزایش قیمت پوست‌های تولیدی از پاکستان، واردات کالاهای مشابه بی‌کیفیت و ارزان، نبود زمینه‌ی صادرات و همچنان بحران اقتصادی که منجر به کاهش توان خرید مردم شده از دلایل کلیدی رکود این صنعت در کشور از جمله هرات است.
این فرهنگی هرات تأکید دارد که حکومت فعلی (طالبان) باید برای زنده نگهداشتن این صنعت گام عملی بردارد زیرا به‌گفته‌ی او، با «وفات» پشکسوتان آن دیگر کسی حاضر به ادامه‌ی این صنعت نیستند. «باید پشکسوتان این صنعت حمایت شوند، زمینه‌ی بازاریابی و فروشات صنایع تولیدی آن در خارج فراهم شود. پشکسوتان صنایع قدیم باید مورد حمایت مالی و معنوی دولت‌ها قرار بگیرند.»
پاسخ طالبان
مسئولان ریاست اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات می‌گویند که در تلاش احیا و رونق دوباره‌ی صنایع قدیم این ولایت از جمله صنعت چرمدوزی هستند. مولوی نعیم‌الحق حقانی، رییس اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات می‌گوید: «امارت اسلامی افغانستان از هر نوع صنعتی که سبب ماندگاری هنر افغان‌ها شود حمایت می‌کند و در تلاش ایجاد بستر مناسب است. یکی از این صنایع زیبای دستی چرمدوزی است که متأسفانه تا حدودی محروم مانده و باید به آن پرداخته شود. کار روی چگونگی رونق بازار فروش آن در همکاری با ریاست تجارت و صنایع ولایت هرات جریان دارد.»