حیوانات اندکی در زمین وجود دارند که بتوانند به اندازهی پشه حس انزجار ایجاد کنند. گزش خارشدار و تحریک کنندهی پشهها در کنار حضور آنها در همهجای دنیا، بهراحتی میتواند لذت کبابخوری در فضای باز را نابود کند و یا گردش در جنگل را به خاطرهای تلخ مبدل سازد.
پشهها توانایی عجیب و خارقالعادهای در حس کردن نیت جنایتکارانهی ما دارند و در عرض یک هزارم ثانیه قبل از فرود آمدن مرگبار کف دست یا مگسکش ناپدید میشوند. از آن بدتر، سماجت پشهها و ویز ویز کردن ناشی از بال زدنهای آنها خواب را بر ما حرام میکند و در بسیاری مواقع باعث بیداری شخص خوابیده میشود.
فراتر از فاکتور اذیت و آزار، پشهها میتوانند ناقل بیماریهای کشندهای برای انسانها باشند. علاوه براین، آنها دشمن شماره یک بشر در جنگ علیه بیماریهای عفونی جهانی محسوب میشوند. بیماریهای ناشی از پشه هرساله منجر به مرگ میلیونها نفر در سراسر جهان میشود، که این میزان مرگومیر در کشورهای در حال توسعه جهتگیری نامتوازنی به سمت کودکان و سالمندان دارد.
بیش از سه هزار گونه پشه در جهان وجود دارد؛ اما تنها اعضای سه گونهاند که مسئول اصلی انتشار بیماریهای انسانی به شمار میروند. پشهی انافیل تنها گونهی شناخته شدهای است که ناقل بیماری ملاریا است. آنها همچنین ناقل بیماریهای فیلاریازیس (پیلپایی) و آنسفالیت (التهاب مغزی) به حساب میآیند.
پشهی کولکس (Culex) یکی از دیگر پشههای بیماریزایی است که ناقل سه بیماری آنسفالیت، فالاریازیس و ویروس نیل غربی است. سومین پشهی بیماریزا نیز پشهی ایدیز (Aedes) است که ناقل بیماریهای تب زرد، تب استخوانشکن و آنسفالیت است.
پشه برای ردیابی قربانیان خود از کاربن دای اکساید بازدم، بو و حرارت بدن، و حرکات طعمه استفاده میکنند. تنها پشههای ماده دارای اندامهای دهانی لازم برای مکیدن خون قربانی هستند. زمانی که پشه قربانی خود را با خرطومش گاز میگیرد، دو لولهی دهانی خود را به درون پوست وارد میکند. یکی از این لولهها برای مکیدن خون به درون بدن پشه و دیگری برای تزریق آنزایم ضدانعقاد خون به درون بدن طعمه استفاده میشود. برآمدگی سرخ و خارش ناشی از نیش پشه نیز در حقیقت واکنش حساسیتزای بدن طعمه به بزاق پشه است. پشهها از خون برای تغذیهی خود استفاده نمیکنند، بلکه آن را به عنوان منبع تأمین پروتین برای تخمهایشان مصرف میکنند. به عنوان غذا، هردو جنس نر و مادهی پشهها از شهد و سایر قندهای گیاهی استفاده میکنند.
پشهها بیماری را به راههای مختلفی منتقل میکنند. در بیماری مالاریا، انگلها خودشان را به درون رودهی پشههای ماده میچسبانند و هنگام تغذیهی پشه، خود را وارد بدن میزبان میکنند. در سایر بیماریها مانند تب زرد و تب استخوانشکن، ویروس بیماری هنگام تغذیهی پشه از خون فرد آلوده وارد بدن پشه میشود و سپس از طریق بزاق پشه خود را به بدن قربانی جدید منتقل میکند.
تنها نکتهی مثبتی که در خصوص پشهها وجود دارد، این است که آنها منبع غذایی هزاران جانور دیگر شامل پرندگان، خفاشها، سنجاقکها و سنگپشتها هستند. علاوه براین، برای بسیاری از پشهها، انسانها نخستین گزینهی غذایی نیستند. پشهها معمولا اسبها، احشام و پرندگان را ترجیح میدهند.
همهی پشهها برای تولید مثل به آب نیاز دارند. بنابراین، تلاشهای کنترول آلودگی و ریشهکنی پشهها اغلب شامل از میان بردن یا تصفیهی منابع آب راکد است. استفاده از حشرهکشها نیز برای کشتن پشههای بالغ اقدام متداولی است. با تمام این اوصاف، تلاشهای جهانی برای توقف پخش شدن پشهها اثرات اندکی داشته است و بسیاری از دانشمندان عقیده دارند که گرمایش جهانی به احتمال فراوان باعث افزایش تعداد و گسترهی زندگی پشهها شده است.