قبر کوچک بی‌نام‌ونشان در گوشه‌ی پرت قبرستان روستای «بلندده» منطقه‌ی پاتو، آخرین سکونتگاه «مهدی» است؛ دانش‌آموز کودک که پس از اسارت به‌دست طالبان در ولسوالی هزاره‌نشین جاغوری، «شکنجه» و سپس به‌گونه‌ی «بی‌رحمانه» کشته شد. طالبان پس از کشتن، او را «مرتد» خواندند و مدعی شدند که مهدی را پس از تیراندازی به ساختمان ولسوالی و در جریان فرار، کشته‌اند.
روزنامه اطلاعات روز چگونگی وقوع این رویداد را با منابع مختلف بررسی کرده و دریافته است که «روایت» و «صحنه‌سازی» طالبان از آن، با واقعیت رویداد منطبق نیست.
آغاز ماجرا
مهدی فرزند دوم خانواده بود. به همراه مادربزرگ، مادر و سه خواهر و یک برادرش زندگی می‌کرد. یکی از خواهرانش یک‌ونیم تا دو سال بزرگ‌تر از او است. پدر مهدی حدود چهار سال قبل درگذشت. مهدی در هنگام کشته‌شدن ۱۶ سال سن داشت و دانش‌آموز صنف نهم مکتب «لیسه ذکور پاتو» بود. در هنگام تحویل‌دهی پیکر این کودک، حافظ‌احمد فیضی، ولسوال طالبان برای جاغوری از او به‌عنوان فرمانده گروه ۶۰ نفری مخالف خود نام برده است.
مهدی سه روز قبل از آن‌که توسط طالبان کشته شود، به همراه «علی‌سینا»، دانش‌آموز ۱۵ ساله‌ی دیگر که هم‌اکنون زخمی و در بند طالبان است، به مهمانی می‌رود. مهمانی به میزبانی یکی از هم‌صنفان مهدی در «قوناغ بالا»، روستای دیگری در پاتو برگزار شده بود. در آن‌جا، گروهی از دانش‌آموزان تصمیم می‌گیرند که به‌گونه‌ی قاچاقی به ایران بروند. چند روز قبل از آن هم، جمعی از این دانش‌آموزان که به طرف ایران می‌رفتند، از مسیر راه توسط طالبان برگشت داده شده بودند. به آنان گفته شده بود که کودک هستند و نمی‌توانند به تنهایی سفر کنند. در مهمانی، مهدی هم با کسانی همراه می‌شوند که می‌خواستند دوباره راهی ایران شوند. مهدی با علی‌سینا در مورد فروش موتورسایکل و سپس خرج راه ایران مشورت می‌کند. تصمیم‌شان بر این می‌شود تا موتورسایکل خود را بفروشد. به همین خاطر شام مشورت می‌کند که با فروش موتورسایکل‌شان قاچاقی به طرف ایران بروند. برای همین، با علی‌سینا به سنگماشه، مرکز ولسوالی جاغوری می‌روند. آنان همان روز را در سنگماشه می‌مانند. موفق به فروش موتورسایکل نمی‌شوند. بر اساس روایت منابع، تا پایان روز را این دو دانش‌آموز با دوستان و خانواده‌های خود در ارتباط بوده‌اند. اما از فردای آن روز، تماس‌شان قطع می‌شود.
کشتن مهدی و صحنه‌سازی طالبان
طالبان تا کنون از کشتن مهدی و زخمی‌شدن علی‌سینا، روایت‌های مختلف و پراکنده ارائه داده‌اند. در نخستین مورد، آنان با گردهم‌آوردن متنفذان جاغوری در سنگماشه، مدعی می‌شوند که حوالی ساعت ۱۲:۳۰ دقیقه‌ی بامداد جمعه (۲۲ حمل) چند نفر به‌سوی ساختمان ولسوالی تیراندازی و سپس از ساحه فرار می‌کنند. در هنگام فرار، یکی از آنان توسط طالبان کشته و دیگری زخمی می‌شوند. در یک خبرنامه‌ی منتسب به فرماندهی امنیه‌ی این گروه در جاغوری اما آمده است که حمله‌کنندگان چهار نفر بوده و یکی از آنان در جریان درگیری با طالبان، «از پا در آمده» است. در یک مورد دیگر هم فرماندهی امنیه‌ی این گروه در جاغوری مدعی شده است که حمله‌کنندگان در هنگام فرار در کمین نیروهای این گروه می‌افتند و یکی از آنان کشته و دیگری زخمی می‌شود. به ادعای طالبان، این رویداد در منطقه‌ی «آب‌برده» در مسیر سنگماشه-پاتو رخ داده است. افزون بر آن‌ها، مسئولان محلی طالبان در جاغوری، مهدی را رهبر گروه و علی‌سینا را متهم به عضویت آن کرده‌اند. آنان از مردم خواسته‌اند که اجازه ندهند فرزندان‌شان به جبهات و گروه‌های مخالف این گروه بپیوندند.
اما منابع می‌گویند که تیراندازی به ساختمان ولسوالی و سپس قتل او در منطقه‌ی آب‌برده، «صحنه‌سازی» بوده است. به‌گفته‌ی آنان، طالبان از این طریق، برای قتل «بی‌رحمانه»ی یک کودک، اقدام به خلق «روایت دروغ» کرده‌اند. یکی از منابع توضیح داد: «مهدی کودک ۱۶ ساله بود. علی‌سینا [نیز] ۱۵ سال سن دارد. استفاده از هیچ نوع سلاح [گرم] را بلدیت نداشتند. حمله بر ولسوالی، نیازمند چینش برنامه‌های پیچیده و دقیق و نیروهای آموزش‌دیده و کاری است. در هیچ باوری نمی‌گنجد که کودکانی در چنین شرایط و سن‌وسال بتوانند در حمله بر یک ولسوالی شرکت کنند.» افزون بر آن، طالبان علی‌رغم درخواست مکرر متنفذان جاغوری، هنوز به کسی اجازه‌ی صحبت و دیدار با علی‌سینا را نداده‌اند. صرفا به متنفذان گفته شده که علی‌سینا از ناحیه‌ی پا زخمی و در زندان این گروه است. به‌جز افراد طالبان، او «ممکن» تنها شاهد قضیه‌ی قتل مهدی باشد.
شواهد نشان می‌دهد که مهدی و علی‌سینا یک روز قبل از کشته‌شدن مهدی، توسط طالبان بازداشت می‌شوند. آخرین باری که آنان به تلفن‌های‌شان دسترسی داشته‌اند، ظهر روز چهارشنبه بوده است. پس از آن کسی موفق به صحبت با این دو نفر نمی‌شوند. افزون بر آن، آثار ضرب‌وجرح نیز در بدن مهدی دیده شده است. دست‌ها و پاهایش در چند نقطه شکستگی داشته‌اند. در تصاویری که طالبان منتشر کرده، هم دیده می‌شود که دست راست مهدی از ناحیه‌ی بازو شکسته و ماهیچه‌ی آن پاره شده است؛ «پیکر [مهدی] تکه‌تکه شده بود. دست‌ها و پاها شکسته بودند. لباسش تکه‌پاره بود؛ انگار یک شاجور مرمی را سرش فیر کرده بود.» همچنین در تصاویر منتشرشده از پیکر او، پارگی لباس و رفتن دکمه‌های یخنش دیده می‌شود. این موارد نشان‌دهنده‌ی لت‌وکوب و شکنجه‌ی او، در چنگ طالبان است. گلوله‌هایی که بر پاهای او اصابت کرده، احتمالا در هنگام شکنجه و در چند نوبت شلیک شده است؛ «پای مهدی را ناکار کرده بودند. استخوان‌ها غژه‌غژه (تکه‌تکه) بود.» پس از آن‌که، کار طالبان با مهدی تمام می‌شود، با شلیک بر مغزش، زندگی را از او می‌گیرند. در تصاویر پیکر او، دیده می‌شود که گلوله از عقب چشم راستش شلیک و از نزدیکی چشم چپش بیرون شده است. این می‌تواند به این معنا باشد که طالبان او را با بازوی چپ بر زمین خوابانده و سپس بر سرش شلیک کرده‌اند. در چند روز گذشته، طالبان در دیدار با متنفذان جاغوری هم ادعا کرده‌اند که صدا، ویدیو و سایر اسناد از فعالیت این کودکان در دست دارند. اما روز دوشنبه (۲۵ حمل) در نشست مسئولان محلی طالبان با اعضای شورای ولسوالی و شورای علمای جاغوری، هیچ کدام از این اسناد را به کسی نشان نداده‌اند. این اقدامات به‌وضوح ادعاهای طالبان را رد می‌کند و نشان می‌دهد که مهدی پس از اسارت و شکنجه، کشته شده است.
همچنین یک منبع در ولسوالی طالبان در جاغوری تأیید کرد که پنج گلوله بر مهمان‌خانه‌ی سابق ارتش و اداره‌ی معارف ولسوالی اصابت کرده است. اما معلوم نیست چه‌کسی و کی این گلوله‌ها را شلیک کرده است؛ «صحنه‌سازی به نظر می‌رسد. اما قطعی نیست. گلوله‌ها پراکنده برخورد کرده است. اگر حمله‌ی جدی و هدفمند می‌بود، باید نقطه‌ی مشخص و مهم را هدف می‌گرفت.» طالبان پس از کشتن مهدی، پیکر او را در منطقه‌ی آب‌برده در مسیر سنگماشه-پاتو می‌برند و آن‌جا در یک «صحنه‌ی نمایشی»، دوباره شلیک می‌کنند. در آن هنگام یکی از باشندگان محل که با شنیدن صدای گلوله از خانه بیرون می‌شود، توسط طالبان توقیف و به ولسوالی انتقال داده می‌شود. طالبان او را به ضمانت بزرگان محل از زندان آزاد کرده‌اند.
حکم ارتداد توسط طالبان و ممانعت از عزاداری و یادبود
طالبان یک روز پس از انتشار خبر قتل مهدی (شنبه، ۲۴ حمل) به درخواست متنفذان منطقه‌ی پاتو، اجازه می‌دهند تا پیکر مهدی به پاتو منتقل شود. ولسوال طالبان برای جاغوری در هنگام تحویل‌دهی پیکر مهدی، می‌گوید که این گروه تصمیم داشته آن را برای یک هفته در محضرعام به نمایش بگذارد. با این هم، او در مقابل سپردن پیکر، از متنفذان پاتو تعهد می‌گیرد تا از برگزاری هرگونه مراسم عزاداری و یادبود برای او، خودداری کنند و از پیکر او عکس نگیرند. ولسوال طالبان برای جاغوری مهدی را «مرتد» می‌خواند و می‌گوید که سزاوار این بوده تا پیکرش در کوه‌ها انداخته و خوراک حیوانات می‌شد. به دستور طالبان، پیکر مهدی بدون شست‌وشو، پوشاندن کفن و ادای نماز میت و با لباس خون‌آلود در حاشیه‌ی قبرستان روستای بلندده دفن می‌شود. در این قبرستان، آرامگاه عنایت‌الله طهماسی، از قربانیان جنبش روشنایی نیز موقعیت دارد که بنای یادبود برایش ساخته شده است.
تمامی این اقدامات با حضور و نظارت نیروهای طالبان انجام می‌شود. آنان همچنین مانع شرکت بیش از ۱۰ نفر در هنگام خاک‌سپاری پیکر مهدی می‌شوند و باشندگان روستا را از رفتن به خانه‌ی مادر مهدی منع می‌کنند.
عصبانیت طالبان؛ از گرفتن انتقام تا بازداشت ۱۲ کودک
مسئولان طالبان در جاغوری پس از کشتن مهدی، عصبانیت شدیدی از خودشان بروز می‌دهند. پس از قتل مهدی، متنفذان منطقه‌ی پاتو وقتی که به مرکز ولسوالی می‌روند، با خشم ولسوال و فرمانده امنیه‌ی این گروه در جاغوری مواجه می‌شوند. آنان می‌گویند که چرا مانع فعالیت‌های مهدی و متباقی دوستانش نشده و یا هم طالبان را خبر نداده‌اند. ضمنا هشدار می‌دهند که پس از این تدابیر امنیتی شدید را روی دست می‌گیرند و در صورت نیاز قیود شبگردی وضع خواهند کرد.
در نشست روز (دوشنبه، ۲۴ حمل) میان طالبان و اعضای شوراهای ولسوالی و علمای جاغوری، ولسوال این گروه از عدم رعایت دستورات هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان انتفاد می‌کند. حافظ‌احمد فیضی گفته است که در جاغوری اعلام و دستورات رهبر طالبان در مورد برگزاری هم‌زمان عید و برپایی نماز، از جمله نماز عید فطر رعایت نشده است. همچنین او گفته است که مردم در جاغوری هم‌زمان با اقامه‌ی آذان اهل تسنن، نمازشان را برپا نمی‌کنند و این موارد عدم پیروی از دستورات رهبر این گروه در جغرافیای افغانستان است.
طالبان در جریان این نشست، اطلاعیه‌ای روی دیوار ولسوالی نصب کرده بوده که در آن، «مکتب پاتو» عامل حمله خوانده شده است. قبل از آن، نیروهای این گروه با هجوم بر مکتب لیسه ذکور پاتو و خانه‌های برخی از دانش‌آموزان صنف‌های هفتم، هشتم و نهم این مکتب، ۱۱ کودک را بازداشت کرده‌اند. تمامی آنان پایین‌تر از ۱۶ سال سن دارند. از جمع این افراد، دست‌کم پنج نفر شان از صنف‌ها بازداشت شده‌اند. هم‌اکنون ۱۲ کودک در بازداشت این گروه به‌سر می‌برند و دیروز (سه‌شنبه، ۲۵ حمل) به غزنی منتقل شده‌اند. طالبان همچنین دانش‌آموزان این مکتب را مکلف به پوشیدن پیراهن و تنبان و کلاه یا دستار، یونیفرم مورد نظر این گروه کرده‌اند.
از سویی هم، در نشست روز دوشنبه، طالبان مدعی شده‌اند که این کودکان تشکیل منظم «سیاسی-نظامی» ایجاد کرده‌اند. طالبان مهدی را فرمانده این گروه عنوان کرده و گفته است که به کمک برخی از جبهات نظامی مخالف این گروه فعالیت می‌کرد. منابع اما فعالیت چنین گروهی آن‌هم با عضویت کودکان زیر ۱۶ سال را رد می‌کنند و می‌گویند که این اقدام طالبان انتقام‌گیری از نظامیان پیشین و خانواده‌ها و بازماندگان‌شان است. پدر مهدی در هنگام حیاتش، پولیس بود و مدتی را هم به‌حیث فرمانده پولیس ولسوالی اندر کار کرده بود. طالبان در دودهه‌ی گذشته در این ولسوالی حضور و فعالیت گسترده داشتند. برخی از بازداشت‌شدگان دیگر نیز از وابستگان نظامیان پیشین هستند.
بااین‌حال، طالبان در روزهای گذشته تدابیر امنیتی شدیدتری در پاتو و سایر نقاط جاغوری وضع کرده‌اند. منابع تأیید می‌کنند که نیروهای این گروه در چند مورد، خانه‌ها را تلاشی کرده‌اند و در نقاط مختلف ایست‌های بازرسی سیار افراز می‌کنند. مسئولان محلی این گروه گفته‌اند که مکالمات تلفنی دانش‌آموزان بازداشت‌شده را شنود کرده و این موضوع نگرانی‌ها را در مورد احتمال شنود تمامی تلفن‌ها تشدید کرده است.